Öz
Folkloric phenomena find expression in communities' own cultural ecological systems. Thus, collective patterns contents descend to the phenomenon-object plane and become symbolized. The expression of such content can be observed in folk drama. The historical collective expression of the human experience of interaction with nature meets the flow of time and transforms into meaning. All the mental contents that are the basis of the village folk drama include the experience with nature. Therefore, the contents of these folk drama are expressed by the mimetic representation of nature. The immanent aesthetic dimension of human interaction with nature and the sociological dimension of human interaction with humans form the content of folk drama in the context of performance with an organic bond in folklore ecology. This organic bond integrates with the memory of the living society through ritual memory and gives a holistic perspective to the content of folk dramas. It is inevitable to see both national distinctive forms and the interaction of nations with each other in the historical process when the English folk drama plays are looked at holistically. The traces of Turkish and British historical interaction in English folk drama appear as a finding in the article. At this point, British folklore researcher Thomas Fairman Ordish's (1855-1924) collection on folk drama plays presents remarkable data. He was elected as a member of the English Folklore Society in 1886. The collection made by Ordish have been in the focus of the English Mummers. Folk drama that live in the field of English culture are defined in folk life with the term mummers. In addition, it can be said that British architects have created and shaped their contents depending on many social phenomena, political events and intercultural interactions such as "Barbarism", "Christianity", "Muslimism" and "Chivalry". As it is understood from the play texts, the historical relations of the countries in Europe with each other live in the local cultural memory. Especially in the Middle Ages, there is a negative Turkish-Muslim image shaped on the basis of religious thought. There is a Turkish Knight (Turkish Knight) character in mummers. It is also possible to see the "Other" created through the Turkish Knight character or the Turkish image in Europe. In the introduction part of this article, the place of Thomas Fairman Ordish in English folklore studies is presented. The Turkish Knight character in the Hero-Combat game with the resurrection motif, which is among the plays collected in the Ordish collection, have been determined. Based on these findings, the reflection of the Turkish image created in the Western folk drama was discussed from the folklore point of view.
Anahtar Kelimeler
Thomas Fairman Ordish Englısh Mummers Folk Drama Turkısh Knight Other Image Traditional Ecological Knowledge
Kaynakça
- AND, M. (1970). Yüz Soruda Türk Tiyatrosu Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınları.
- BASAT E. M. (2017). Köy Seyirlik Oyunlarında İnsan, Doğa ve Topluluk İlişkisi. Ankara: Grafiker Yayınları.
- BASKERVİLL, C. R. (1924). “Mummer Wooıng Plays in England”. Modern Philology, V. 21, N. 3, 225-272.
- BEATH, A. (1906). The St. George, Or Mummers' Plays; A Study in The Protology Of The Drama. University of Wisconsin.
- CAMPBELL, J. (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (Çev.: Sabri Gürses), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- CASS, E. (2010). “Thomas Fairman Ordish and the British Folk Play”. Folk-Lore, V. 121, N. 1, 1-11.
- CORRSIN, S. T. (1993). “The Historiography of Europen Linked Sword Dancing”. Dance Research Journal, V. 25, N. 1, 1-12
- DEAN-SMITT, M. (1955). “To Editor of Folk-Lore: The Ordish Papers”. Folk-Lore, V. 66, N. 3, 432-434.
- DENNETT, D. (2017). Bilinç Açıklıyor. (Çev.: Sibel Kibar, Çev.), İstanbul: Alfa Basım.
- DITCHFIELD, P.H. (1896). Old Englısh Customs Extand At The Present Time. Kessinger Puplishing.
- DITFURTH, H. (2007). Bilinç Gökten Düşmedi. (Çev.: Veysel Atayman), İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
- ECO, U. (2014). Ortaçağ: Barbarlar, Hıristiyanlar, Müslümanlar. (Çev.: Leyla Tonguç Basmacı), C.1 İstanbul: Alfa Yayınları.
- ECO, U. (2014). Ortaçağ: Katedraller, Şövalyeler, Şehirler. (Çev.: Leyla Tonguç Basmacı). C.2 İstanbul: Alfa Yayınları.
- EFE, F. (2006). Dram Sanatı. İstanbul: Dharma Yayınları.
- ELÇİN, Ş. (1964). Anadolu Köy Orta Oyunları. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
- FIROR, R. A. (1931). Folkways in Thomas Hardy. Universty of Pennsylvania Press.
- FROMM, E. (1992). Rüyalar, Masallar, Mitoslar. (Çev.: Aydın Arıtan, Kaan Ökten), İstanbul: Arıtan Yayınevi.
- ERAVCI, H. M. (2010). Avrupa’da Türk İmajı. Konya: Çizgi Kitapevi Yayınları.
- FRAZER, G. (2014). İnsan, Tanrı ve Ölümsüzlük. (Çev.: Onur Aydın, İrem Demirel), İstanbul: Altın Bilek Yayınları.
- GIRARD, R. (2005). Günah Keçisi. (Çev.: Işık Ergüden), İstanbul: Kanat Kitap.
- HELM, A. (1955). “Report on the Ordish Papers”. Folk-Lore, V. 66, N. 3, 360-362.
- HILLENBRAND, C. (2015). Müslümanların Gözünden Haçlı Seferleri. (Çev.: Nurettin Elhüseyni), İstanbul: Alfa Yayınları.
- KARADAĞ, N. (1978). Köy Seyirlik Oyunları. Ankara. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- KAZMAZ, S. (1950). Köy Tiyatrosu. Ankara: C.H.P Bürosu Temsil Yayınları.
- KENTEL, F. (2011). “İslamifobi Vesilesiyle Türkiye’nin Fobilerine Bakmak” İslamifobi Kollektif Bir Korkunun Anatomisi Sempozyum Bildirileri. (Ed.: Osman Alacahan, Betül Duman), 261-279, Sivas Kemal İbn-i Hümam Vakfı Yayınları.
- KOÇAK, A. (2014). “Anadolu Köy Seyirlik Oyunlarında İnsanlık Serüveni: Ölü Oyunu Örneği”. Folklor/Edebiyat, C. 20, S. 79. 189-199.
- JUNG, C. G., (2005). Dört Arketip. (Çev.: Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul: Metis Yayınları.
- JUNG, C. G., (2016). Analitik Psikoloji Sözlüğü. (Çev.: Nur Nirven), İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- MILLINGTON, P. (1989). “Mystery History: The Origins of British Mummers' Plays”, American Morris Newsletter, V. 13, N. 3, 9-16.
- NEWALL, V. (1981). “The Turkısh Knight in English Traditional Drama”, Folk-Lore, V. 92, N. 2, 196-202.
- ORDISH, T.F. (1891). “Folk-Drama”. Folk-Lore, V. 2, N. 3, 314-355.
- ORDISH, T.F. (1893). “Englısh Folk-Drama-II”. Folk-Lore, V. 4, N. 2, 149-175.
- ORDISH, T.F. (1902). “The Mumming-Play and Other Vestiges of Folk-Drama in the British Isles” Folk-Lore, V. 13, N. 3, 296-297.
- ÖZDEMİR, N. (2017). Kültür Bilimi ve Yönetimi. Ankara: Grafiker Yayınları.
- ÖZDEMİR, M. (2019). Aşk ve Kahramanlık Konulu Türk Halk Hikâyelerinde Düşman Tipi. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi.
- ROUD, S. (2014). Beginners Guideto English Folk Drama. England: Englısh Folk Dance and Song Society.
- SCHNAPPER, D. (2005). Sosyolojik Düşüncenin Özünde Öteki ile İlişki. (Çev.: Ayşegül, Sönmezay), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- SMITH, P. (1997). “Thomas Fairman Ordish: A lasting Legacy”. Lore and Language, Vol. 15, Nos.1-2, pp. 84-166.
- SEVENGİL, R. A. (1959). Eski Türklerde Dram Sanatı. İstanbul: Maarif Basımevi.
- SOUTHERN, R. W. (2001). Orta Çağ Avrupasında İslam Algısı. (Çev.: Ahmet Aydoğan), İstanbul: Yöneliş Yayınevi.
- STENBERG, E. J. (2019). Nörolojik. (Çev.: Şiirsel Taş), İstanbul: Metis Yayıncılık.
- ŞENLEN, S. (2007). “Rönesans Dönemi İngiliz Tiyatrosunda Osmanlı Türkleri”. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Dergisi, C.47, S. 1, 131-139.
- TECER, A. K. (1940). Köylü Temsilleri. Ankara: Çığır Mecmuası.
- URL-1:https://folkplay.info/collections/thomas-fairman-ordish collection Erişim Tarihi: 23.11.2022.
- URL-2: https://www.vwml.org/archives-catalogue/tfo Erişim Tarihi: 23.11.2022
- URL-3: https://www.vwml.org/ Erişim Tarihi: 11.08.2022.
- URL-4: https://www.vwml.org/archives-catalogue/tfo Erişim Tarihi: 11.08.2022.
- URL-5: https://www.vwml.org/record/TFO/2/1 Erişim Tarihi: 12.08.2022
- URL-6: https://www.youtube.com/watch?v=3zmmXOVKg10&t=56s Erişim Tarihi: 22.01.2022
- ÜMİT, N. M. (2020), Türk Tiyatrosu Tarihyazımı ve Avrupalı Şarkiyatçılar. İstanbul: Libra Kitapçılık.
- YONGE, Charlotte. (1858). The Christmas Mummers. London.
Öz
Folklorik fenomenler, toplulukların kendine ait kültürel ekolojik sistemlerinde ifade biçimine dönüşür. Böylece kolektif zihinsel içerikler olgu-nesne düzlemine iner ve sembolleşir. Halk seyirliklerinde (Folk drama) bu tür içeriklerin ifadesi gözlenebilmektedir. İnsanın doğa ile etkileşim deneyiminin tarihsel kolektif ifadesi zaman akışıyla buluşur ve anlama dönüşür. Köy seyirlik oyunları özelinde tüm zihinsel içerikler doğa ile olan deneyimi kapsar. Bu seyirlik oyunların içerikleri doğanın taklitsel temsili ile ifade edilir. İnsanın doğa ile etkileşiminin içkin estetik boyutu ile insanın insanla olan etkileşiminin sosyolojik boyutu folklor ekolojisinde organik bir bağ ile performans bağlamında seyirlik oyunlarının içeriğini oluşturmaktadır. Bu organik bağ ritüel bellek aracılığıyla yaşayan toplumun belleği ile bütünleşerek seyirlik oyunların içeriğine bütüncül bakış açısı kazandırır. Bu açıdan İngiliz köy seyirlik oyunlarına bütüncül bakıldığında doğa ile olan ritüelistik etkileşimi hem ulusal ayırt edici biçimleri hem de tarihsel süreçte ulusların birbirleri ile olan etkileşimini görmek kaçınılmazdır. Öyle ki İngiliz seyirlik oyunlarında Türk ve İngiliz tarihsel etkileşiminin izleri bu çalışmada bir bulgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu noktada İngiliz folklor araştırmacı Thomas Fairman Ordish’in seyirlik oyunlar üzerine olan koleksiyonu dikkate değer veriler sunmaktadır. Thomas Fairman Ordish (1855-1924) İngiliz folklor derlemecisidir. 1886 yılında İngiliz Folklor Derneğinin üyesi olarak seçilmiştir. Halkbilimi çalışma kadrolarından ilgi alanını, halk seyirliği (Folk Drama) oluşturmaktadır. Ordish’in yaptığı derlemeler İngiliz mamırları (Mummers) geleneği odağında olmuştur. İngiliz kültür sahasında yaşayan seyirlik oyunlar mamır (Mummers) terimi ile halk yaşamında tanımlanmaktadır. Bununla beraber İngiliz mamırları “Barbarlık”, “Hıristiyanlık”, “Müslümanlık” ve “Şövalyelik” gibi birçok sosyal olguya, siyasal olaya, kültürler arası etkileşimlere bağlı olarak içeriklerini oluşturmuş ve biçimlenmiştir, denilebilir. Oyun metinlerinden anlaşıldığı üzere Avrupa’daki ülkelerin birbirleriyle olan tarihsel ilişkileri yerel kültürel bellekte yaşamaktadır. Özellikle Ortaçağ dinsel düşünce temelleri üzerine kurulan siyasal ilişkilerin, yerel kültürlerin belleğinde dinsel dışlayıcılık ve kapsayıcılık bağlamında yarattığı unsurların varlığı söz konusudur. Bununla beraber mamır oyunlarında Türk Şövalyesi (Turkish Knight) tipi vardır. Türk Şövalyesi tipi üzerinden yaratılan “öteki”yi veya Avrupa’daki Türk imgesini görmek de mümkündür. Bu makalenin giriş kısmında İngiliz folklor araştırmalarında Thomas Fairman Ordish’in yeri ortaya konulmuştur. Ordish’in seyirlik oyunları koleksiyonunda derlenen oyunlar arasında bulunan ölüp-dirilme motifli Kahraman-Savaş oyunundaki Türk Şövalyesi tipi üzerine bulgular tespit edilmiştir. Bu bulgulardan hareketle Batı’da yaratılan Türk imajının seyirlik oyunlara yansıyışı halkbilimsel açıdan ele alınmıştır.
Anahtar Kelimeler
Thomas Fairman Ordish Koleksiyonu İngiliz Mamırları Halk Seyirliği Türk Şövalyesi Öteki İmajı Geleneksel Ekolojik Bilgi
Kaynakça
- AND, M. (1970). Yüz Soruda Türk Tiyatrosu Tarihi. İstanbul: Gerçek Yayınları.
- BASAT E. M. (2017). Köy Seyirlik Oyunlarında İnsan, Doğa ve Topluluk İlişkisi. Ankara: Grafiker Yayınları.
- BASKERVİLL, C. R. (1924). “Mummer Wooıng Plays in England”. Modern Philology, V. 21, N. 3, 225-272.
- BEATH, A. (1906). The St. George, Or Mummers' Plays; A Study in The Protology Of The Drama. University of Wisconsin.
- CAMPBELL, J. (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (Çev.: Sabri Gürses), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
- CASS, E. (2010). “Thomas Fairman Ordish and the British Folk Play”. Folk-Lore, V. 121, N. 1, 1-11.
- CORRSIN, S. T. (1993). “The Historiography of Europen Linked Sword Dancing”. Dance Research Journal, V. 25, N. 1, 1-12
- DEAN-SMITT, M. (1955). “To Editor of Folk-Lore: The Ordish Papers”. Folk-Lore, V. 66, N. 3, 432-434.
- DENNETT, D. (2017). Bilinç Açıklıyor. (Çev.: Sibel Kibar, Çev.), İstanbul: Alfa Basım.
- DITCHFIELD, P.H. (1896). Old Englısh Customs Extand At The Present Time. Kessinger Puplishing.
- DITFURTH, H. (2007). Bilinç Gökten Düşmedi. (Çev.: Veysel Atayman), İstanbul: Cumhuriyet Kitapları.
- ECO, U. (2014). Ortaçağ: Barbarlar, Hıristiyanlar, Müslümanlar. (Çev.: Leyla Tonguç Basmacı), C.1 İstanbul: Alfa Yayınları.
- ECO, U. (2014). Ortaçağ: Katedraller, Şövalyeler, Şehirler. (Çev.: Leyla Tonguç Basmacı). C.2 İstanbul: Alfa Yayınları.
- EFE, F. (2006). Dram Sanatı. İstanbul: Dharma Yayınları.
- ELÇİN, Ş. (1964). Anadolu Köy Orta Oyunları. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
- FIROR, R. A. (1931). Folkways in Thomas Hardy. Universty of Pennsylvania Press.
- FROMM, E. (1992). Rüyalar, Masallar, Mitoslar. (Çev.: Aydın Arıtan, Kaan Ökten), İstanbul: Arıtan Yayınevi.
- ERAVCI, H. M. (2010). Avrupa’da Türk İmajı. Konya: Çizgi Kitapevi Yayınları.
- FRAZER, G. (2014). İnsan, Tanrı ve Ölümsüzlük. (Çev.: Onur Aydın, İrem Demirel), İstanbul: Altın Bilek Yayınları.
- GIRARD, R. (2005). Günah Keçisi. (Çev.: Işık Ergüden), İstanbul: Kanat Kitap.
- HELM, A. (1955). “Report on the Ordish Papers”. Folk-Lore, V. 66, N. 3, 360-362.
- HILLENBRAND, C. (2015). Müslümanların Gözünden Haçlı Seferleri. (Çev.: Nurettin Elhüseyni), İstanbul: Alfa Yayınları.
- KARADAĞ, N. (1978). Köy Seyirlik Oyunları. Ankara. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
- KAZMAZ, S. (1950). Köy Tiyatrosu. Ankara: C.H.P Bürosu Temsil Yayınları.
- KENTEL, F. (2011). “İslamifobi Vesilesiyle Türkiye’nin Fobilerine Bakmak” İslamifobi Kollektif Bir Korkunun Anatomisi Sempozyum Bildirileri. (Ed.: Osman Alacahan, Betül Duman), 261-279, Sivas Kemal İbn-i Hümam Vakfı Yayınları.
- KOÇAK, A. (2014). “Anadolu Köy Seyirlik Oyunlarında İnsanlık Serüveni: Ölü Oyunu Örneği”. Folklor/Edebiyat, C. 20, S. 79. 189-199.
- JUNG, C. G., (2005). Dört Arketip. (Çev.: Zehra Aksu Yılmazer), İstanbul: Metis Yayınları.
- JUNG, C. G., (2016). Analitik Psikoloji Sözlüğü. (Çev.: Nur Nirven), İstanbul: Pinhan Yayıncılık.
- MILLINGTON, P. (1989). “Mystery History: The Origins of British Mummers' Plays”, American Morris Newsletter, V. 13, N. 3, 9-16.
- NEWALL, V. (1981). “The Turkısh Knight in English Traditional Drama”, Folk-Lore, V. 92, N. 2, 196-202.
- ORDISH, T.F. (1891). “Folk-Drama”. Folk-Lore, V. 2, N. 3, 314-355.
- ORDISH, T.F. (1893). “Englısh Folk-Drama-II”. Folk-Lore, V. 4, N. 2, 149-175.
- ORDISH, T.F. (1902). “The Mumming-Play and Other Vestiges of Folk-Drama in the British Isles” Folk-Lore, V. 13, N. 3, 296-297.
- ÖZDEMİR, N. (2017). Kültür Bilimi ve Yönetimi. Ankara: Grafiker Yayınları.
- ÖZDEMİR, M. (2019). Aşk ve Kahramanlık Konulu Türk Halk Hikâyelerinde Düşman Tipi. İstanbul: Arı Sanat Yayınevi.
- ROUD, S. (2014). Beginners Guideto English Folk Drama. England: Englısh Folk Dance and Song Society.
- SCHNAPPER, D. (2005). Sosyolojik Düşüncenin Özünde Öteki ile İlişki. (Çev.: Ayşegül, Sönmezay), İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
- SMITH, P. (1997). “Thomas Fairman Ordish: A lasting Legacy”. Lore and Language, Vol. 15, Nos.1-2, pp. 84-166.
- SEVENGİL, R. A. (1959). Eski Türklerde Dram Sanatı. İstanbul: Maarif Basımevi.
- SOUTHERN, R. W. (2001). Orta Çağ Avrupasında İslam Algısı. (Çev.: Ahmet Aydoğan), İstanbul: Yöneliş Yayınevi.
- STENBERG, E. J. (2019). Nörolojik. (Çev.: Şiirsel Taş), İstanbul: Metis Yayıncılık.
- ŞENLEN, S. (2007). “Rönesans Dönemi İngiliz Tiyatrosunda Osmanlı Türkleri”. Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Dergisi, C.47, S. 1, 131-139.
- TECER, A. K. (1940). Köylü Temsilleri. Ankara: Çığır Mecmuası.
- URL-1:https://folkplay.info/collections/thomas-fairman-ordish collection Erişim Tarihi: 23.11.2022.
- URL-2: https://www.vwml.org/archives-catalogue/tfo Erişim Tarihi: 23.11.2022
- URL-3: https://www.vwml.org/ Erişim Tarihi: 11.08.2022.
- URL-4: https://www.vwml.org/archives-catalogue/tfo Erişim Tarihi: 11.08.2022.
- URL-5: https://www.vwml.org/record/TFO/2/1 Erişim Tarihi: 12.08.2022
- URL-6: https://www.youtube.com/watch?v=3zmmXOVKg10&t=56s Erişim Tarihi: 22.01.2022
- ÜMİT, N. M. (2020), Türk Tiyatrosu Tarihyazımı ve Avrupalı Şarkiyatçılar. İstanbul: Libra Kitapçılık.
- YONGE, Charlotte. (1858). The Christmas Mummers. London.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 27 Nisan 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 30 Nisan 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 6 Sayı: 1 |
