Peri Hermeneias Üzerine Orta Şerh (İbn Rüşd)

Peripatetik felsefî yaklaşımın en önemli filozoflarından birisi olarak kabul edilen İbn Rüşd (1126-1198), dönemin felsefe paradigması içinde hemen her alana dair eserler kaleme almış bir kişidir. Onun kaleme aldığı eserlerin büyük bir kısmı, Aristoteles’in eserlerine dair şerhler/yorumlar oluşturmaktadır. Bu sebeple o Büyük Şarih (Big Commentator) olarak anılmıştır. Özellikle onun Aristoteles’i yeniden yorumlama biçimi Avrupa’da geniş takipçilerinin oluşmasına sebep olmuş ve onun aracılığıyla Aristoteles metinleri yeniden anlaşılmaya çalışılmıştır. Onun kaleme aldığı şerhler büyük, orta ve küçük şeklinde üç tarza sahiptir. Burada Türkçeye kazandırdığımız eser, Aristoteles’in Organon diye bilinen mantık külliyatının ikinci kitabı olarak kabul edilen Peri Hermeneias adlı eserin orta şerhidir. Bu eserin genel muhteviyatı isim, fiil ve edat gibi genel lafızlarla başlar; önermenin yapısı, niteliği, niceliğiyle devam eder ve son olarak önermelerin modalitesiyle bitmektedir. Ele alınan konuların kapsamı Peri Hermeneias ile aynı derece ve aynı sıralamaya sahiptir. Yer yer İbn Rüşd, yaklaşımına dair yeni şeyler eklese de eser, daha çok bir serbest çeviriyi andırmaktadır. Bu eser, burhanî olarak ifadelendirilen epistemik geçerliliğin akıl yürütme formu konumunda olan kıyasların maddesini oluşturan ibareleri/ifadeleri konu alır. Bu ifadeler, önerme olarak adlandırılan cümlelerin bir çeşidini oluşturur. Önermeler, kesin yargısal bildirimde bulunma özelliğine sahip olan cümlelerdir. Mantık biliminin diğer cümle türlerini değil de önermeleri konu edinmesinin sebebi de bundan kaynaklanmaktadır. Çünkü yargısal bildirim, bilimsel olarak tartışabilirliğin ve konuşabilirliğin imkânını sağlamaktadır.