Öz
Orduların muharebe kabiliyetini doğrudan etkileyen lojistik faktörlerin başında iaşe ve ikmal hizmetleri gelir. Zira bu hizmetler, yalnızca harp zamanlarında değil sükûnetin hȃkim olduğu zamanlarda da kesintisiz olarak yürütülmesi gereken faaliyetlerdendir. Olağanüstü bir mücadelenin verildiği harp zamanlarında ise bu hizmetlerin önemi bir kat daha artar. Öyle ki muharebeler esnasında askerlerin yaşadığı büyük enerji kaybının zamanında karşılanamaması orduyu bedensel ve ruhsal açıdan çöküntüye uğratır.
Çalışmada, Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesinin savunulmasını üstlenen 3. Ordunun iaşe ve ikmal faaliyetleri ele alındı. Bu kapsamda iaşe maddelerinin temini, depolanması ve orduya ulaştırılması süreci incelenerek ordunun iaşe hususunda yaşadığı zorluklar ile bunların nedenleri ortaya konuldu. Böylece iaşe ve ikmal hizmetlerinin Türk ordusunun muharebe gücüne etkisi ve harbin gidişatı üzerindeki tesiri ortaya konulmaya çalışıldı. Çalışma, harbin başlangıcından 18 Aralık 1917 tarihli Erzincan Mukavelenamesinin imzalanmasına kadar geçen süre ile sınırlandırılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Osmanlı Devleti Birinci Dünya Savaşı Kafkas Cephesi Türk Ordusu İaşe ve İkmal
Kaynakça
- ATASE ARŞİVİ: Belge numaraları metin içinde verilmiştir.
- BAŞBAKANLIK OSMANLI ARŞİVİ: Belge numaraları metin içinde verilmiştir.
- HARP MECMUASI, Yıl 1, S. 24, İstanbul, 1 Kanun-ı Evvel 1331.
- MENZİL HİDEMÂTI NİZAMNAMESİ, Matbaa-i Askeriye-Süleymaniye. İstanbul, 1327.
- Düstur, “Askeri Tayinȃt ve Kanûn-ı Muvakkat”, T. II, c. 6. ss. 1286-1301.
- Düstur, “Tekȃlif-i Harbiye’nin Suret-i Tarhı Hakkında Kanûn”, T. II, c. 6, ss. 1011.
- Düstur, “Tekȃlif-i Harbiye’nin Suret-i Tarhına Mütedair 4 Ramazan 1332 Tarihli Kanûna Müzeyyel Kanûn -ı Muvakkat”, T. II, c. 8, ss. 938. Luvve-i Umumiyeler Hakkında Talimat, Matbaa-i Askeriye, İstanbul, 1333.
- AHMET İZZET PAŞA, Feryadım, (Yay. Haz. S.İ. Furkaç) c. I, Nehir Yay. İstanbul, 1992.
- ATAMAN, H., Harp ve Esaret (Doğu Cephesi’nden Sibirya’ya), (Haz: Ferhat Ecer), Türkiye İş Bankası Kül. Yay. İstanbul, 2011.
- Genelkurmay Başkanlığı. Birinci Dünya Harbi Türk Harbi, Kafkas Cephesi 3 ncü Ordu Harekȃtı, c. 1, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 1993.
- ÇAKMAK, F., Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Cephesi, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2005.
- ÇELOĞLU, Yavuz Selim, Çanakkale Cephesi’nde 5. Ordunun İaşesi, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ. (2013).
- ÇELOĞLU, Yavuz Selim, Çanakkale Cephesinde Askeri Nakliye Hizmetleri: 5. Ordu Menzil Teşkilatı, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ, 2018.
- ÇELOĞLU, Yavuz Selim, “Birinci Dünya Savaşı’nda Doğu Cephesinin Lojistik Organizasyonu: 3. Menzil Müfettişliği”, Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, Yıl 17, s. 29, Güz/2020, ss. 7-33.
- DUMAN, Önder, “Birinci Dünya Savaşı Yıllarında Karadeniz’de Osmanlı Kayık Taşımacılığı”, Uluslararası Karadeniz İnceleme Dergisi, 2007, 1 (2), ss. 137-147.
- ELDEM, V., Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, TTK Yay., Ankara, 1994. ERDAŞ, Sadık, “Hatıralar Işığında Kafkas Cephesi’nde Yaşanan Temel Sorunlar ve Gözlemler”, 100. Yıl Münasebetiyle Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas (Doğu) Cephesi Uluslararası Sempozyumu, Erzurum, 24-27 Eylül 2014, ss. 665-693.
- ERİCKSON, E. J., Size Ölmeyi Emrediyorum!, (Çev: Tanju Akad.), Kitap Yayınevi, İstanbul, 2003.
- ETİ, Ali Rıza, Bir Onbaşının Doğu Cephesi Günlüğü 1914-1915, (Haz: Gönül Eti), İş Bankası Kül. Yay., İstanbul, 2019.
- FERTAN, H. R., Hasan Remzi Fertan’ın Harp Hatıraları (Çanakkale, Kafkas, Filistin Cepheleri ve İstiklal Harbi), (Haz: Lokman Erdemir) Bağcılar Belediyesi Kül. Yay., İstanbul, 2016.
- GENÇ, Mehmet, “İltizam”, İA, c. 22, İstanbul, ss. 154-158.
- GUZE, Birinci Dünya Savaşı’nda Kafkas Cephesi’ndeki Muharebeler, (Yay. Haz: Alev Keskin.). Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yay., Ankara, 2007.
- HAFIZ HAKKI PAŞA, Hafız Hakkı Paşa’nın Sarıkamış Günlüğü, (Yay. Haz: Murat Bardakçı) Türkiye İş Bankası Kül. Yay. İstanbul, 2020.
- İLKİN, S. - TEKELİ, İ., Osmanlı İmparatorluğu’nun I. Dünya Savaşındaki Ekonomik Düzenlemeler İçinde İaşe Nezareti ve Kara Kemal Bey’in Yeri, XII. Türk Tarih Kongresi Ayrıbasım, Ankara, 2000.
- İLTER, A. S., Birinci Dünya Savaşında Kafkas Cephesi Hatıraları, Genelkurmay Basımevi, Ankara, 2007.
- ORGENERAL İZZETTİN ÇALIŞLARIN GÜNLÜĞÜ, On Yıllık Savaşın Günlüğü, Balkan, Birinci Dünya ve İstiklal Savaşları (Haz: İsmet Görgülü, İzzeddin Çalışlar), Yapı Kredi Yay., İstanbul, 1997.
- ORTAK, Şaban, “Sarıkamış Harekâtı Öncesi Kafkas Cephesi’ne Deniz Nakliyatı ve Yaşanan Deniz Savaşları”, 100. Yılı Münasebetiyle I. Dünya Savaşı’nda Kafkas (Doğu) Cephesi Uluslararası Sempozyumu, c. 1, Erzurum 25-27 Eylül 2014, ss. 283-308.
- ÖĞÜN, T., Kafkas Cephesi’nin I. Dünya Savaşı’ndaki Lojistik Desteği, Dergȃh Yay. İstanbul, 2015.
- ÖZBAY, K., Türk Aker Hekimliği Tarihi ve Asker Hastaneler, c. 1, Yörük Basımevi, İstanbul, 1976.
- ÖZGEN, M. S., Bolvadinli Mehmet Sinan Bey’in Harp Hatıraları, (Yay. Haz: S. Avşar, H. Babacan, M.Bayar) İstanbul, Haziran 2011.
- SANDERS, L., Türkiye’de Beş Yıl, (Çev. Eşref Bengi Özbilen), Türkiye İş Bankası Kül. Yay., İstanbul, 2011.
- ŞENSÖZEN, V., I. Dünya Savaşı Yılları ve Kafkas Cephesi Anıları, (Yay. Haz: Saro Dadyan), Okyanus Yay., İstanbul, 2013.
- TEVFİK S., “Büyük Harpte Kafkas Cephesindeki Sıhhi Vaziyete Dair Bir Tetkik”, Askeri Mecmua, c. VI, s. 97, İstanbul, 1335, ss. 487-504.
- TEKİR, Süleyman, “Birinci Dünya Savaşında Doğu Anadolu ve Doğu Karadeniz Rus İşgali Bölgelerinden Yapılan Göçler”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XVI/32 (2016-Bahar), ss. 43-65.
- TOPRAK, Z., İttihad-Terakki ve Cihan Harbi: Savaş Ekonomisi ve Türkiye’de Devletçilik 1914-1918. Homer Kitabevi, İstanbul, 2003.
- Genelkurmay Başkanlığı, Türk Silahlı Kuvvetleri Tarihi Osmanlı Devri Birinci Dünya Harbi İdari Faaliyetler ve Lojistik X. Genelkurmay Başkanlığı Yay. Ankara, 1995.
- ELDEM, V., Harp ve Mütareke Yıllarında Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomisi, TTK Yay., Ankara, 1994.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makaleleri |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 7 Aralık 2021 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 19 Sayı: 33 |
