New Source of History? A Redefinition of the Historical Film Genre in Contemporary Polish Cinema
Piotr Skrzypczak
Zakład Filmu i Kultury Audiowizualnej Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniudr hab., kierownik Zakładu Filmu i Kultury Audiowizualnej w Katedrze Kulturoznawstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W kręgu jego zainteresowań badawczych znajduje się m.in. problematyka filmowej adaptacji literatury oraz aktorstwa filmowego, któremu poświęcił szereg artykułów z zakresu historii wczesnego aktorstwa, a także amerykańskiej metody gry aktorskiej i zagadnień z obszaru performatyki nowych mediów. Autor kilkudziesięciu prac z zakresu filmowych adaptacji utworów literackich – prozy europejskiej i amerykańskiej. Współredaktor tomu Scena i ekran. Przestrzeń dialogu interartystycznego (Toruń 2007, współredaktor Janusz Skuczyński). Opublikował m.in.: Filmowe panoramy społeczeństwa polskiego XIX wieku (Toruń 2004), Aktor i jego postać ekranowa. Aktorstwo ery kina niemego w teorii i refleksji krytycznej (Toruń 2009).
Abstract
The history of Polish historical film has not only been tightly connected to historical research involving historical narration along with scholarly strategies of its transformation, but has also concerned the interpretation of the Polish tradition in the realms of historical literary expression and painting. It seems to be an appropriate strategy to explore the range of various notions pertaining to history in both its remote and recent ranges, such as: film pop-history, literary historicism, and, in particular, the notion of cinema of historical awareness. Film-driven interpretation of history seems to be essential today due to the need to drive the search in the domain of repertoire policies – namely, a repertoire aiming at the interpretation of our recent history. A competition announced in Poland by The Ministry of Culture and National Heritage – to award the best historical script – is flexibly open to promote various forms, i.e. ranging from short “chamber pieces” to a huge panoramic spectacle. In a similar vein, no diachronic perspective has been imposed in terms of temporal depth. Temporal depth seems to shrink in Polish historical film. Today, films that, proverbially, touch the temporal range of “the-day-before-yesterday” happen to be classified as historical. In this situation we face the question and we need to re-examine the definition of the notion of “historical film.” It seems likely that a reconnaissance into the history of Polish cinema will yield some answers to this vital question.
Keywords:
film adaptation of literature, historical film genre, film pop-history, literary historicism, cinema of historical awarenessReferences
Encyklopedia kina, red. T. Lubelski, Kraków 2003.
Ferro M., Kino i historia, tłum. T. Falkowski, Warszawa 2011.
Film i historia. Antologia, red. I. Kurz, Warszawa 2008.
Guynn W., Przekształcanie historii w filmie, tłum. T. Rutkowska, K. Kosińska, „Kwartalnik Filmowy” 2010, nr 69.
Haltof M., Kino polskie, tłum. M. Przylipiak, Gdańsk 2002.
Hendrykowska M., Kronika kinematografii polskiej 1895–1997, Poznań 1999.
Hendrykowski M., Scenariusz filmowy i jego odmiany. Studium przedmiotu, „Images” 2012, t. 11, nr 20.
Jarosław Sellin o konkursie, [online] <http://www.tvn24.pl/wiadomości-z-kraju.3/jaroslaw-sellino-konkursie>, dostęp: 10.06.2017.
Kino polskie jako kino narodowe, red. T. Lubelski, M. Stroiński, Kraków 2009.
Konkurs stypendialny na stworzenie scenariusza filmu fabularnego z zakresu historii Polski, [online]<http://www.mkidn.gov.pl/pages/posts/konkurs-stypendialny-na-stworzenie-scenariusza-filmufabularnego-z-zakresu-historii-polski-6445.php>, dostęp: 10.06.2017.
Krzemiński A., Upiory nasze i wasze, „Wprost” 2003, nr 40.
Litka P., Historyczny film [hasło], w: Encyklopedia kina, red. T. Lubelski, Kraków 2003.
Lubelski T., Historia kina polskiego. Twórcy, filmy, konteksty, Chorzów 2008.
Lubelski T., Wstęp, w: Kino polskie jako kino narodowe, red. T. Lubelski, M. Stroiński, Kraków 2009.
Marszałek R., Filmowa pop-historia, Kraków 1984.
Matuszewski B., Nowe źródło historii; Ożywiona fotografia czym jest, czym być powinna, tłum. B. Michałek i in., Warszawa 1995.
Między słowem a obrazem. Księga pamiątkowa dla uczczenia jubileuszu Profesor Eweliny Nurczyńskiej-Fidelskiej, red. M. Jakubowska, T. Kłys, B. Stolarska, Kraków 2005.
Napisz scenariusz i wygraj. Rusza konkurs na film historyczny, [online] <http://www.tvp.info/26143161/napisz-scenariusz-i-wygraj-rusza-konkurs-na-film-historyczny>, dostęp: 10.06.2017.
Olszowska M., Mit Powstania Warszawskiego a polskie kino narodowe, w: Kino polskie jako kino narodowe, red. T. Lubelski, M. Stroiński, Kraków 2009.
O’Regan T., Australian National Cinema, London – New York 1996.
Plisiecki J., Film i sztuki tradycyjne, Lublin 1999.
Pozwalam śnić widzom, z Łukaszem Barczykiem rozmawia D. Bierczyńska, „Kino” 2015, nr 4.
Rosenstone R.A., Historia w obrazach/historia w słowach: rozważania nad możliwością przedstawienia historii na taśmie filmowej, tłum. Ł. Zaremba, w: Film i historia. Antologia, red. I. Kurz, Warszawa 2008.
Rozumieć czy ilustrować historię, dyskutują: Bronisław Geremek, Antoni Mączak, Janusz Tazbir i Ryszard Koniczek, „Kino” 1975, nr 6.
Sienkiewicz dzisiaj. Formy (nie)obecności, red. B. Burdziej, E. Owczarz, Toruń 2010.
Skrzypczak P., Nieoczekiwane kłopoty z „najbardziej filmowym pisarzem”. O ekranizacjach „Trylogii” Henryka Sienkiewicza, w: Sienkiewicz dzisiaj. Formy (nie)obecności, red. B. Burdziej, E. Owczarz, Toruń 2010.
Słoczyński H.M., Matejko, Wrocław 2000.
Stachówna G., „Krzyżacy” – filmowa klechda domowa, w: Widziane po latach. Analizy i interpretacje filmu polskiego, red. M. Hendrykowska, Poznań 2000.
Stachówna G., Ułan i dziewczyna (i koń), w: Kino polskie jako kino narodowe, red. T. Lubelski, M. Stroiński, Kraków 2009.
Stevenson M., Polskiego kina wyjście w historię, w: Między słowem a obrazem. Księga pamiątkowa dla uczczenia jubileuszu Profesor Eweliny Nurczyńskiej-Fidelskiej, red. M. Jakubowska, T. Kłys, B. Stolarska, Kraków 2005.
Szymala J., Filmowy obraz Potopu szwedzkiego (1655–1660), „Kwartalnik Sarmacki” 2013, 1 (3), s. 11, [online] <http://historykon.pl/filmowy-obraz-potopu-szwedzkiego-1655-1660/>, dostęp: 10.06.2017.
Widziane po latach. Analizy i interpretacje filmu polskiego, red. M. Hendrykowska, Poznań 2000.
Witek P., Metodologiczne problemy historii wizualnej, „Res Historica” 2014, nr 34.
Wojnicka J., Film historyczny [hasło], w: J. Wojnicka, O. Katafiasz, Słownik wiedzy o filmie, Bielsko-Biała 2005.
Filmografia
Australia (2008), reż. Buz Luhrmann.
Barbara Radziwiłłówna (1936), reż. Józef Lejtes.
Carska faworyta (1918), reż. Aleksander Hertz.
Col ferro e col fuoco (pol. Ogniem i mieczem, 1962), reż. Fernando Cerchio.
Cud nad Wisłą (1921), reż. Ryszard Bolesławski.
Danton (1982), reż. Andrzej Wajda.
Faraon (1965), reż. Jerzy Kawalerowicz.
Gallipoli (1981), reż. Peter Weir.
Gniazdo (1974), reż. Jan Rybkowski.
Hiszpanka (2015), reż. Łukasz Barczyk.
Hrabina Cosel (1968), reż. Jerzy Antczak.
Huragan (1928), reż. Józef Lejtes.
Idziemy do Ciebie Polsko (1913), reż. Nina Niovilli.
Kanał (1956), reż. Andrzej Wajda.
Kazimierz Wielki (1976), reż. Czesław i Ewa Petelscy.
Kopernik (1973), reż. Czesław i Ewa Petelscy.
Kościuszko pod Racławicami (1913), reż. Orland.
Kościuszko pod Racławicami (1938), reż. Józef Lejtes.
Krzyżacy (1960), reż. Aleksander Ford.
Młodość Chopina (1952), reż. Aleksander Ford.
Noce i dnie (1975), reż. Jerzy Antczak.
Ogniem i mieczem (1999), reż. Jerzy Hoffman.
Ogniem i mieczem (serial TV, 2001), reż. Jerzy Hoffman.
Pan Tadeusz (1928), reż. Ryszard Ordyński.
Pan Wołodyjowski (1969), reż. Jerzy Hoffman.
Patriota (2000), reż. Roland Emmerich.
Pianista (2002), reż. Roman Polański.
Podhale w ogniu (1956), reż. Jan Batory.
Popioły (1965), reż. Andrzej Wajda.
Potop (1974), reż. Jerzy Hoffman.
Quo vadis (2001), reż. Jerzy Kawalerowicz.
Rok 1863 (1922), reż. Edward Puchalski.
Smuga cienia (1979), reż. Andrzej Wajda.
Tam na błoniu błyszczy kwiecie (1920), reż. Wiktor Biegański.
Warszawska premiera (1951), reż. Jan Rybkowski.
W pustyni i w puszczy (2001), reż. Gavin Hood.
Zamach stanu (1980), reż. Ryszard Filipski.
Źródło nadziei (2014), reż. Russell Crowe.
Zakład Filmu i Kultury Audiowizualnej Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
<p>dr hab., kierownik Zakładu Filmu i Kultury Audiowizualnej w Katedrze Kulturoznawstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W kręgu jego zainteresowań badawczych znajduje się m.in. problematyka filmowej adaptacji literatury oraz aktorstwa filmowego, któremu poświęcił szereg artykułów z zakresu historii wczesnego aktorstwa, a także amerykańskiej metody gry aktorskiej i zagadnień z obszaru performatyki nowych mediów. Autor kilkudziesięciu prac z zakresu filmowych adaptacji utworów literackich – prozy europejskiej i amerykańskiej. Współredaktor tomu Scena i ekran. Przestrzeń dialogu interartystycznego (Toruń 2007, współredaktor Janusz Skuczyński). Opublikował m.in.: Filmowe panoramy społeczeństwa polskiego XIX wieku (Toruń 2004), Aktor i jego postać ekranowa. Aktorstwo ery kina niemego w teorii i refleksji krytycznej (Toruń 2009).</p> Poland
dr hab., kierownik Zakładu Filmu i Kultury Audiowizualnej w Katedrze Kulturoznawstwa Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. W kręgu jego zainteresowań badawczych znajduje się m.in. problematyka filmowej adaptacji literatury oraz aktorstwa filmowego, któremu poświęcił szereg artykułów z zakresu historii wczesnego aktorstwa, a także amerykańskiej metody gry aktorskiej i zagadnień z obszaru performatyki nowych mediów. Autor kilkudziesięciu prac z zakresu filmowych adaptacji utworów literackich – prozy europejskiej i amerykańskiej. Współredaktor tomu Scena i ekran. Przestrzeń dialogu interartystycznego (Toruń 2007, współredaktor Janusz Skuczyński). Opublikował m.in.: Filmowe panoramy społeczeństwa polskiego XIX wieku (Toruń 2004), Aktor i jego postać ekranowa. Aktorstwo ery kina niemego w teorii i refleksji krytycznej (Toruń 2009).
