OLASI İSTANBUL DEPREMİNİ BEKLERKEN HAZIRLIKLI TOPLUM HEDEFİNİN NERESİNDEYİZ?: 2023 MARAŞ VE HATAY DEPREMLERİNİN ARDINDAN
Öz
Doğa ve-veya insan kaynaklı tehlikeler, yerel olanakların yetersiz kalması sonucu bireylerin, toplumların, yaşam mekanlarının ve yönetsel kurumların ciddi boyutlarda kayıp ve zararlara uğraması nedeniyle afete dönüşmektedir. Bu nedenle felaketler meydana gelmeden önce risklerin belirlenip etkilerini bertaraf edecek ve hafifletecek önleyici tedbirlerin değerlendirilmesi yaşamsal bir öneme işaret etmektedir. Türkiye’de ise depremler, temel hak ve özgürlükler bağlamında devletin yükümlülüklerinin sıkça tartışıldığı afet türlerinin başında gelmektedir. 2023 Maraş ve Hatay depremleri dirençli kentler inşa etmenin yaşamsal önemini bir kez daha dünyaya göstermiştir. Ancak söz konusu mega kent İstanbul’un yaklaşan depremi olunca, riskleri olabildiğince bertaraf etmenin yanı sıra olası yıkıcı etkileri hafifletecek önleyici tedbirlerin alınması yaşamsal bir gereklilik olarak ortaya çıkmaktadır. Olası İstanbul depreminin etkileri karşısında bireylerin ve kurumların kapasitelerinin geliştirilmesi ve buna yönelik planların hazırlanması önleyici koruma yükümlülüğünün tezahürüdür. 2023 depremleri sonrası yaşanan operasyonel süreç İstanbul açısından beklenen deprem karşısında devletin bu yükümlülüğünü ne kadar gerçekleştirebildiği sorusunun cevaplanmasını gerekli kılmıştır. Bu yükümlülüğün gereği olarak ortaya çıkan İstanbul Afet Müdahale Planı’nın hazırlıklı toplum hedefi açısından etkili mevzuat olarak nitelendirilmesinin mümkün olup olmadığı yakın geçmişteki deneyimlerle birlikte analiz edilerek ortaya konacaktır.
Anahtar Kelimeler
Deprem Afet Müdahale Planı Dirençlilik Temel Hak ve Özgürlükler Pozitif Yükümlülükler
Destekleyen Kurum
Tübitak
Proje Numarası
121K633
Kaynakça
- Açıkalın, Oya. Yüzyılın Hesabı Deprem Bağlamında Dirayetli Toplumun Neresindeyiz?. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi, 2017.
- Addink, Henk, Anthony Gordon, Antoine Buyse ve Cees Flinterman. Sourcebook on Human Rights and Good Governance. Utrecht: Netherlands Institute of Human Rights, 2010.
- Aykutalp, Aykut. Kent, Afet ve Siyaset - Felaket Kapitalizmi, Kapasite Yoksunluğu ve Kent. İstanbul: Efe Akademi Yayınları, 2019.
- Beck, Ulrich. Risk Toplumu: Başka Bir Modernliğe Doğru. Bülent Doğan ve Kazım Özdoğan (çev.), 2. baskı, İstanbul: İthaki, 2014.
- Boyar, Oya. “Devletin Pozitif Yükümlülükleri ve Dolaylı Yatay Etki.” içinde İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa. Ed. Sibel İnceoğlu, 53-80. İstanbul: Beta, 2013.
- Brenner, Neil, Peter Marcuse, Margit Mayer. Kâr İçin Değil Halk İçin - Eleştirel Kent Teorisi ve Kent Hakkı. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2014.
- Budak, Sevim, Mustafa Kahveci ve Ezgi İdil Tiryaki. “İstanbul Afet Müdahale Planlarının Yerellik ve Katılımcılık Boyutundan İncelenmesi.” içinde 21. Uluslararası Kamu Yönetimi Forumu Tam Metin Bildiriler Kitabı. Editörler Murat Ercan, Emrah Yıldırım, Mustafa Karaca, 183-197. İstanbul: Efeakademi Yayınları, 2022.
- Dias, Maria Clara ve Colin Crawford. “Natural Disasters and Moral Responsability.” Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 8, no. 111-112, (Kasım-Aralık 2013): 131-145.
- Eroğlu, H. Tuğba. “Yeni Kamu Yönetimi Anlayışının Türk Kamu Personeli Yönetimine Etkisi.” Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi 6, no.12, (2010): 225-233.
- Ertaş, Şeref. “Kentsel Dönüşüm Kanunu, Mülkiyet Hakkının Sınırları.” Terazi Hukuk Dergisi 14, no. 157, (Eylül 2019): 1803-1813.
- Genç, Fatma Neval. Afet Yönetimi. İstanbul: Nobel, 2021.
- Genç, Fatma Neval. “6 Şubat Kahramanmaraş depremleri ve Türkiye’de Afet Yönetim Sistemi.” TESAM Strateji 3, (Şubat 2023): 25-29.
- Giritlioğlu, Pelin Pınar. “Pelin Pınar Giritlioğlu ile söyleşi: Bir kent depreme nasıl hazırlanır?” Bilim ve Gelecek, no. 228, (Nisan 2023): 8-13.
- Harvey, David. “The City as a Body Politic.” içinde Wounded Cities: Destruction and Reconstruction in a Globalized World. Ed. Jane Schneider, Ida Susser, 25-46. Oxford: Berg, 2003.
- Harvey, David. Asi Şehirler. (Çev. Ayşe Deniz Temiz), İstanbul: Metis Yayınları, 2013.
- Harvey, David. On Yedi Çelişki ve Kapitalizmin Sonu. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2015.
- Jha, Shikha, Pilipinas Ardaniel Quising, Arturo Jr. Zemma Martinez ve Limin Wang. Natural Disasters, Public Spending, and Creative Destruction: A Case Study of the Philippines. Asian Development Bank Institute, Working Paper No. 817, 2018. https://www.adb.org/sites/default/files/publication/408351/adbi-wp817.pdf.
- Johnson, C. “Toplumsal Hareketler, Afet İyileştirme ve Risk Azaltma: Kent Hakkını Yerleştirmek.” Eğitim Bilim Toplum 9, no. 36 (2012): 74-95.
- Kalaycıoğlu, Sibel. “Afetler Sonrasında Yoksulluk, Sosyal Kırılganlık, Sosyal Politikalar ve Yeniden Yapılanma.” içinde Afetlerle Yoksullaşma Salgınlar, Göçler ve Eşitsizlikler. Editör Murad Tiryakioğlu, 3-25. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2021.
- Keleş, Ruşen, Yusuf Erbay ve Kemal Görmez. Kentsel Dönüşümden Kentsel Ranta. 2. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi, 2022.
- Lefebvre, Henri. “Kent Hakkı.” (Çev. Gizem Aksümer ve Julia Sturtz), Eğitim ve Bilim 9, no. 136, (2011): 140-152.
- Locke, John. Two Treaties of Government. Cambridge: Cambridge University Press, 1970.
- Marks, Gary ve Liesbet Hooghe. “Contrasting visions of multi-level governance. Multi-level governance.” içinde Multi Level Governance, Ed. Ian Bache ve Matthew Flinders, 15-30. Oxford: Oxford University Press, 2004.
- Meerow, Sara, Joshua Newell ve Melissa Stults, "Defining urban resilience: A review", Landscape and Urban Planning 17, (March 2016): 38-49. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2015.11.011
- Öktem, Binnur. “Neoliberal Küreselleşmenin Kentlerde İnşası: AKP’nin Küresel Kent Söylemi ve İstanbul’un Kentsel Dönüşüm Projeleri.” Planlama 2, (2006): 53-63.
- Ömürgönülşen, Uğur. “Kamu sektörünün yönetimi sorununa yeni bir yaklaşım: Yeni kamu işletmeciliği.” içinde Çağdaş Kamu Yönetimi I: Konular, Kuramlar, Kavramlar. Ed. Muhittin Acar ve Hüseyin Özgür, 1-35. Ankara: Nobel yayıncılık, 2014.
- Özden, Pelin Pınar. “Türkiye’deki Kentsel Dönüşüm Politikaları ve Uygulamalarına Eleştirel Bir Bakış.” içinde Kentsel Dönüşümde Politika, Mevzuat, Uygulama: Avrupa Deneyimi, İstanbul Uygulamaları. Ed. Ayşe Dilek Özdemir, 194-224. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2010.
- Özkaya Özlüer, Ilgın. “Riskli Alan Kararları ve Acele Kamulaştırma Uygulaması.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 67, no. 3 (2018): 635-655.
- Ponce, Juli. “Public Responsabilities and Liabilities Before and After Disasters: The Case Law of the European Court of Human Rights.” Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 8, no. 111-112, (Kasım-Aralık 2013): 377-391.
- Sadri Zeybekoğlu, Senem. “Kentsel Dönüşüm ve Kentte İnsan Hakları.” içinde Kentsel Dönüşüm ve İnsan Hakları. 1-16. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013).
- Şahin, Ali Utku. “Afet Yönetimi ve Planlaması Perspektifinden Türkiye Afet Müdahale Planının Değerlendirilmesi.” Dirençlilik Dergisi 4, no. 1 (2020): 129-158.
- Yılmaz, Mert Can, Ezgi Toprak. “Büyüteç: Uydu görüntülerinden depremde yıkılan binaların yapım yılı tespit edilebilir mi?” Teyit, (2 Mart 2023). Bakınız https://teyit.org/dosya/buyutec-uydu-goruntulerinden-depremde-yikilan-binalarin-yapim-yili-tespit-edilebilir-mi.
- Yurtcanlı Duymaz, Seda, Duymaz, Erkan. “Afet Kaynaklı Göç Süreci Yönetiminde Hak ve İhtiyaç Temelli Yaklaşım: Uluslararası Standartlar Işığında Ulusal Hukukun Değerlendirilmesi.” içinde 21. Uluslararası Kamu Yönetimi Forumu Tam Metin Bildiriler Kitabı. Editörler Murat Ercan, Emrah Yıldırım, Mustafa Karaca, 39-49. İstanbul: Efeakademi Yayınları, 2022.
- İstanbul Planlama Ajansı, İstanbul’un Kapısındaki Kriz: Deprem, Mevcut Düzenlemeler, Sorun Alanları ve Yaklaşımlar, İstanbul: İPA, 2023.
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu, Ankara, Mart 2023. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf.
- TMMOB. Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) Neden Uygulan(a)madı? Şubat 2023. https://www.tmmob.org.tr/icerik/turkiye-afet-mudahale-plani-tamp-neden-uygulanamadi
Öz
Natural and/or man-made hazards turn into disasters as individuals, societies, living spaces and administrative institutions suffer serious losses and damages as a result of insufficient local opportunities. Therefore, before disasters occur, it is vital to identify risks and evaluate preventive measures to eliminate and mitigate their effects. In Turkey, earthquakes are one of the types of disasters in which the obligations of the state in the context of fundamental rights and freedoms are frequently discussed. The 2023 Maraş and Hatay earthquakes once again showed the World, the vital importance of building resilient cities. However, when it comes to the upcoming earthquake of the mega city Istanbul, it becomes a vital necessity to take preventive measures to mitigate the possible destructive effects as well as to eliminate the risks as much as possible. Developing the capacities of individuals and institutions against the effects of a possible Istanbul earthquake and preparing plans for this is a part of the state's preventive protection obligation. The operational process after the 2023 earthquakes necessitated answering the question of how much the state was able to fulfill this obligation in the face of the expected earthquake in Istanbul. Whether it is possible to qualify the Istanbul Disaster Response Plan, which was put forward as a requirement of this obligation, as a effective legislation in terms of the goal of creating a prepared society, will be analyzed together with the recent experience.
Anahtar Kelimeler
Earthquake Disaster Response Plan Resilience Fundamental Rights and Freedoms Positive Obligations
Proje Numarası
121K633
Kaynakça
- Açıkalın, Oya. Yüzyılın Hesabı Deprem Bağlamında Dirayetli Toplumun Neresindeyiz?. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi, 2017.
- Addink, Henk, Anthony Gordon, Antoine Buyse ve Cees Flinterman. Sourcebook on Human Rights and Good Governance. Utrecht: Netherlands Institute of Human Rights, 2010.
- Aykutalp, Aykut. Kent, Afet ve Siyaset - Felaket Kapitalizmi, Kapasite Yoksunluğu ve Kent. İstanbul: Efe Akademi Yayınları, 2019.
- Beck, Ulrich. Risk Toplumu: Başka Bir Modernliğe Doğru. Bülent Doğan ve Kazım Özdoğan (çev.), 2. baskı, İstanbul: İthaki, 2014.
- Boyar, Oya. “Devletin Pozitif Yükümlülükleri ve Dolaylı Yatay Etki.” içinde İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa. Ed. Sibel İnceoğlu, 53-80. İstanbul: Beta, 2013.
- Brenner, Neil, Peter Marcuse, Margit Mayer. Kâr İçin Değil Halk İçin - Eleştirel Kent Teorisi ve Kent Hakkı. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2014.
- Budak, Sevim, Mustafa Kahveci ve Ezgi İdil Tiryaki. “İstanbul Afet Müdahale Planlarının Yerellik ve Katılımcılık Boyutundan İncelenmesi.” içinde 21. Uluslararası Kamu Yönetimi Forumu Tam Metin Bildiriler Kitabı. Editörler Murat Ercan, Emrah Yıldırım, Mustafa Karaca, 183-197. İstanbul: Efeakademi Yayınları, 2022.
- Dias, Maria Clara ve Colin Crawford. “Natural Disasters and Moral Responsability.” Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 8, no. 111-112, (Kasım-Aralık 2013): 131-145.
- Eroğlu, H. Tuğba. “Yeni Kamu Yönetimi Anlayışının Türk Kamu Personeli Yönetimine Etkisi.” Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi 6, no.12, (2010): 225-233.
- Ertaş, Şeref. “Kentsel Dönüşüm Kanunu, Mülkiyet Hakkının Sınırları.” Terazi Hukuk Dergisi 14, no. 157, (Eylül 2019): 1803-1813.
- Genç, Fatma Neval. Afet Yönetimi. İstanbul: Nobel, 2021.
- Genç, Fatma Neval. “6 Şubat Kahramanmaraş depremleri ve Türkiye’de Afet Yönetim Sistemi.” TESAM Strateji 3, (Şubat 2023): 25-29.
- Giritlioğlu, Pelin Pınar. “Pelin Pınar Giritlioğlu ile söyleşi: Bir kent depreme nasıl hazırlanır?” Bilim ve Gelecek, no. 228, (Nisan 2023): 8-13.
- Harvey, David. “The City as a Body Politic.” içinde Wounded Cities: Destruction and Reconstruction in a Globalized World. Ed. Jane Schneider, Ida Susser, 25-46. Oxford: Berg, 2003.
- Harvey, David. Asi Şehirler. (Çev. Ayşe Deniz Temiz), İstanbul: Metis Yayınları, 2013.
- Harvey, David. On Yedi Çelişki ve Kapitalizmin Sonu. İstanbul: Sel Yayıncılık, 2015.
- Jha, Shikha, Pilipinas Ardaniel Quising, Arturo Jr. Zemma Martinez ve Limin Wang. Natural Disasters, Public Spending, and Creative Destruction: A Case Study of the Philippines. Asian Development Bank Institute, Working Paper No. 817, 2018. https://www.adb.org/sites/default/files/publication/408351/adbi-wp817.pdf.
- Johnson, C. “Toplumsal Hareketler, Afet İyileştirme ve Risk Azaltma: Kent Hakkını Yerleştirmek.” Eğitim Bilim Toplum 9, no. 36 (2012): 74-95.
- Kalaycıoğlu, Sibel. “Afetler Sonrasında Yoksulluk, Sosyal Kırılganlık, Sosyal Politikalar ve Yeniden Yapılanma.” içinde Afetlerle Yoksullaşma Salgınlar, Göçler ve Eşitsizlikler. Editör Murad Tiryakioğlu, 3-25. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2021.
- Keleş, Ruşen, Yusuf Erbay ve Kemal Görmez. Kentsel Dönüşümden Kentsel Ranta. 2. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi, 2022.
- Lefebvre, Henri. “Kent Hakkı.” (Çev. Gizem Aksümer ve Julia Sturtz), Eğitim ve Bilim 9, no. 136, (2011): 140-152.
- Locke, John. Two Treaties of Government. Cambridge: Cambridge University Press, 1970.
- Marks, Gary ve Liesbet Hooghe. “Contrasting visions of multi-level governance. Multi-level governance.” içinde Multi Level Governance, Ed. Ian Bache ve Matthew Flinders, 15-30. Oxford: Oxford University Press, 2004.
- Meerow, Sara, Joshua Newell ve Melissa Stults, "Defining urban resilience: A review", Landscape and Urban Planning 17, (March 2016): 38-49. https://doi.org/10.1016/j.landurbplan.2015.11.011
- Öktem, Binnur. “Neoliberal Küreselleşmenin Kentlerde İnşası: AKP’nin Küresel Kent Söylemi ve İstanbul’un Kentsel Dönüşüm Projeleri.” Planlama 2, (2006): 53-63.
- Ömürgönülşen, Uğur. “Kamu sektörünün yönetimi sorununa yeni bir yaklaşım: Yeni kamu işletmeciliği.” içinde Çağdaş Kamu Yönetimi I: Konular, Kuramlar, Kavramlar. Ed. Muhittin Acar ve Hüseyin Özgür, 1-35. Ankara: Nobel yayıncılık, 2014.
- Özden, Pelin Pınar. “Türkiye’deki Kentsel Dönüşüm Politikaları ve Uygulamalarına Eleştirel Bir Bakış.” içinde Kentsel Dönüşümde Politika, Mevzuat, Uygulama: Avrupa Deneyimi, İstanbul Uygulamaları. Ed. Ayşe Dilek Özdemir, 194-224. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2010.
- Özkaya Özlüer, Ilgın. “Riskli Alan Kararları ve Acele Kamulaştırma Uygulaması.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 67, no. 3 (2018): 635-655.
- Ponce, Juli. “Public Responsabilities and Liabilities Before and After Disasters: The Case Law of the European Court of Human Rights.” Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 8, no. 111-112, (Kasım-Aralık 2013): 377-391.
- Sadri Zeybekoğlu, Senem. “Kentsel Dönüşüm ve Kentte İnsan Hakları.” içinde Kentsel Dönüşüm ve İnsan Hakları. 1-16. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2013).
- Şahin, Ali Utku. “Afet Yönetimi ve Planlaması Perspektifinden Türkiye Afet Müdahale Planının Değerlendirilmesi.” Dirençlilik Dergisi 4, no. 1 (2020): 129-158.
- Yılmaz, Mert Can, Ezgi Toprak. “Büyüteç: Uydu görüntülerinden depremde yıkılan binaların yapım yılı tespit edilebilir mi?” Teyit, (2 Mart 2023). Bakınız https://teyit.org/dosya/buyutec-uydu-goruntulerinden-depremde-yikilan-binalarin-yapim-yili-tespit-edilebilir-mi.
- Yurtcanlı Duymaz, Seda, Duymaz, Erkan. “Afet Kaynaklı Göç Süreci Yönetiminde Hak ve İhtiyaç Temelli Yaklaşım: Uluslararası Standartlar Işığında Ulusal Hukukun Değerlendirilmesi.” içinde 21. Uluslararası Kamu Yönetimi Forumu Tam Metin Bildiriler Kitabı. Editörler Murat Ercan, Emrah Yıldırım, Mustafa Karaca, 39-49. İstanbul: Efeakademi Yayınları, 2022.
- İstanbul Planlama Ajansı, İstanbul’un Kapısındaki Kriz: Deprem, Mevcut Düzenlemeler, Sorun Alanları ve Yaklaşımlar, İstanbul: İPA, 2023.
- T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 2023 Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu, Ankara, Mart 2023. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf.
- TMMOB. Türkiye Afet Müdahale Planı (TAMP) Neden Uygulan(a)madı? Şubat 2023. https://www.tmmob.org.tr/icerik/turkiye-afet-mudahale-plani-tamp-neden-uygulanamadi
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Hukuk |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Proje Numarası | 121K633 |
| Erken Görünüm Tarihi | 25 Ekim 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 15 Ekim 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 81 Sayı: Özel Sayı - DEPREM ÖZEL SAYISI-I (KAMU HUKUKU) |
