بررسی انتقادی دیدگاه آیةاللّٰه معرفت پیرامون تفسیر عرفانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته سطح 4 حوزه علمیه

چکیده

اندیشمندان علوم قرآنی، دیدگاه‌های گوناگونی در باب تفسیر عرفانی مطرح کرده‌اند. از جملۀ این اندیشمندان محمدهادی معرفت می‌باشد. به نظر او، مستند تفاسیر اهل معرفت، ذوق و سلیقه شخصی بوده و تفاسیر آنان از مقوله تفسیر به رأی است. همچنین منظور از واژه بطن که در روایات آمده، دلالت التزامی غیر بیّن کلام است و نیز تفاسیر عرفانی از باب تداعی معانی هستند.
در مقاله پیش رو، پس از گردآوری داده‌ها به روش کتابخانه‌ای، این دیدگاه وی پیرامون تأویل و تفسیر عرفانی به روش تحلیلی مورد ارزیابی قرار گرفته و این نتیجه حاصل شده که: اولاً بخشی از تفاسیر عرفا بیان معانی باطنی قرآن است و آنان در تفسیر و تأویل آیات از روش‌های متداول فهم متن بهره برده‌اند. ثانیاً تأویل قرآن از باب دلالت التزامی غیر بیّن نیست، بلکه غالباً به معنای باطن کلام وحی و گاهی جری و تطبیق است. ثالثاً تفاسیر عرفانی از باب تداعی معانی نیست، بلکه اشارات و لطایفی است که پس از تلاوت باطنی قرآن بر قلوب اهل معرفت وارد شده و فهم نو و جدید محسوب می‌شود و در بیشتر موارد، هیچ پیش‌زمینه ذهنی پیرامون آن وجود نداشته تا از باب تداعی معانی به شمار آید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Critical Study of Ayatollah Ma'refat's View on Mystical Exegesis

نویسنده [English]

  • Rasul Mazraei
Graduate of level 4 Seminary
چکیده [English]

Scholars of the Qur'anic sciences have proposed various views on mystical interpretation. Among these thinkers is Muhammad Hadi Ma'refat. In his opinion, the documentaries (dependent) of the commentaries of the people of cognition are personal tastes and their interpretations are from the category of exegesis by opinion. Also, the meaning of the word interior which is mentioned in the narrations is a non-evident per nexum indication and also mystical interpretations are related to the association of meanings. In the present article, after collecting the data by library method, his view on mystical and esoteric exegesis has been evaluated analytically and it has been concluded that: Firstly, part of the mystics' interpretations is to express the esoteric meanings of the Qur'an and they exegete the verses and they have used common methods of understanding the text. Secondly, the exegesis of the Qur'an is not non-evident per nexum indication, but often means the inner meaning of the word of revelation and sometimes means adaptation. Thirdly, mystical exegesis is not about the association of meanings, but are references and subtleties that have entered the hearts of the people of cognition after the esoteric (internal) recitation of the Qur'an and is considered as new understanding, and in most cases there was no mental background around it to be considered with the association of meanings.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mystical exegesis
  • Muhammad Hadi Ma'refat
  • Exegesis by Opinion
  • Esoteric exegesis
  • Non-evident per nexum indication
  • Association of meanings

مراجع

  1. آل شیخ راضی، محمدطاهر، بدایة الوصول فی شرح کفایة الاصول، قم، دار الهدی، 1426 ق.
  2. ابن سینا، حسین بن عبداللّٰه، الاشارات و التنبیهات، شرح خواجه نصیرالدین محمد طوسی و شرح‌الشرح قطب‌الدین رازی، قم، نشر البلاغه، 1375 ش.
  3. ابن عربی، ابوبکر محیی‌الدین محمد بن علی، الفتوحات المکیه، چهارده جلدی، تحقیق عثمان یحیی، مصر، بی‌نا، 1405 ق.
  4. ابن منظور، ابوالفضل جمال‌الدین محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، 1414 ق.
  5. بدری، تحسین، معجم مفردات اصول الفقه المقارن، تهران، المشرق للثقافة و النشر، 1428 ق.
  6. تفتازانی، سعدالدین مسعود بن عمر، المطول، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1425 ق.
  7. حسینی سیستانی، سیدعلی، الرافد فی علم الاصول، تقریرات قطیفی، قم، حمید، 1414 ق.
  8. راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، مصر، دار القلم، 1996 م.
  9. زرکشی، بدرالدین محمد بن عبداللّٰه، البرهان فی علوم القرآن، بیروت، دار المعرفه، 1410 ق.
  10. سیاسی، علی‌اکبر، روان‌شناسی از لحاظ تربیت، تهران، ابن سینا، 1345 ش.
  11. شکرشکن، حسین و دیگران، مکتب‌های روان‌شناسی و نقد آن، تهران، سمت، 1392 ش.
  12. صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، مفاتیح الغیب، تصحیح محمد خواجوی، تهران، مٶسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363 ش.
  13. صفار قمی، ابوجعفر محمد بن حسن بن فروخ، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد‹ ، تصحیح و تعلیق محسن کوچه‌باغی تبریزی، چاپ دوم، قم، کتابخانه آیةاللّٰه مرعشی نجفی، 1404 ق.
  14. طباطبایی، سیدمحمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  15. علوی‌مهر، حسین و همکاران، «بطن و تأویل قرآن»، نشریه کتاب نقد، شماره 35، 1384 ش.
  16. غزالی، ابوحامد محمد بن محمد، احیاء علوم الدین، بیروت، دار الکتب العلمیه، بی‌تا.
  17. فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه‌مرتضی، المحجة البیضاء فی تهذیب الاحیاء، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417 ق.
  18. قرشی، سیدعلی‌اکبر، قاموس قرآن، چاپ ششم، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1371 ش.
  19. قطب‌الدین شیرازی، محمود بن مسعود، درّة التاج لغرّة الدباج، به کوشش سیدمحمد مشکوة، چاپ سوم، تهران، حکمت، 1369 ش.
  20. قونوی، صدرالدین محمد بن اسحاق، اعجاز البیان فی تفسیر امّ القرآن، تصحیح سیدجلال‌الدین آشتیانی، قم، بوستان کتاب، 1381 ش.
  21. کاشانی، عبدالرزاق، تفسیر القرآن الکریم (منسوب به ابن عربی)، تهران، ناصر خسرو، بی‌تا.
  22. کلینی، ابوجعفر محمد بن یعقوب، اصول کافی، تهران، دار الکتب الاسلامیه، 1365 ش.
  23. مان، نرمان لسلی، اصول روان‌شناسی، ترجمه محمود ساعتچی، چاپ هشتم، تهران، امیرکبیر، 1364 ش.
  24. مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار الجامعة لدرر اخبار الائمة الاطهارŒ ، بیروت، دار احیاء التراث العربی، 1403 ق.
  25. مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، چاپ پنجم، قم، جامعه مدرسین، 1430 ق.
  26. همو، المنطق، قم، جامعه مدرسین، 1421 ق.
  27. معرفت، محمدهادی، التفسیر الاثری الجامع، قم، التمهید، 1387 ش.
  28. همو، التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1428 ق.
  29. همو، تفسیر و مفسران، ترجمه علی خیاط و علی نصیری، قم، التمهید، 1379 ش.
  30. موسوی خمینی، سیدروح‌اللّٰه، آداب الصلاة، تهران، مٶسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، 1372 ش.
  31. همو، تهذیب الاصول، تقریر جعفر سبحانی تبریزی، قم، دار الفکر، 1401 ق.
  32. موسوی خویی، سیدابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، قم، مٶسسة احیاء آثار الامام الخوئی، 1430 ق.
  33. یزدان‌پناه، سید یداللّٰه، «بررسی اصول و مبانی تأویل عرفانی از منظر روایات»، نشریه حکمت عرفانی، سال دوم، شماره 1 (پیاپی 5)، بهار و تابستان 1392 ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار