مدیریت اسلامی در دانشگاه اسلامی مرجع؛ درآمدی بر رهبری سازمانی حضرت آیت‌الله مهدوی ‌کنی رحمه‌الله‌علیه

نوع مقاله : مقاله علمی-پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق (ع)

چکیده

آیت‌الله مهدوی کنی با تأسیس دانشگاه امام صادق (۱۳۶۱) افزون بر مسؤولیت آموزش و تدریس، به اداره‌ عالیه‌ی دانشگاه نیز می‌پرداختند و در جایگاه ریاست بر نخستین و بزرگ‌ترین دانشگاه اسلامی و غیردولتی کشور – با چشم‌انداز «دانشگاه اسلامی مرجع»- ازنزدیک با تصمیم‌گیری‌های مرتبط با مدیریت بریک سازمان ازجمله برنامه‌ریزی، سازماندهی، بسیج منابع و امکانات، راهبری، و نظارت سروکار داشتند و همانند هر رئیس دانشگاهی، با موضوعات و مسائل گوناگون یک سازمان علمی و دانشگاهی مواجهه‌ی نزدیک داشتند.
پژوهش حاضر که با هدف تبیین بخشی از اندیشه‌های ایشان در حیطه‌ی رهبری سازمانی با تأکید بر بازخوانی تجربه‌ی مدیریت دانشگاهی حضرت استاد در دانشگاه امام صادق تدوین شده ازنظر جهت‌گیری، یک پژوهش کاربردی؛ ازنظر رویکرد، یک پژوهش استقرایی؛ و ازنظر راهبرد پژوهش، یک مطالعه‌ی موردی باست که هدف آن، توصیف و تبیین سه دهه مسؤولیت مدیریتی حضرت استاد در دانشگاه امام صادق است. شیوه‌ی گردآوری داده‌ها در این پژوهش، علاوه بر «اطلاعات کتابخانه‌ای» برگرفته از آثار منتشره‌ی ایشان، ترکیبی‌ از دو منبع اصیل است: «مشاهده‌»ی شیوه‌ی عملی مدیریت، تصمیم‌ها و رفتارهای مدیریتی استاد در طول سه سالْ ارتباط نزدیک کاریِ نویسنده در سطح اولِ مدیریت دانشگاه؛ و «مشاهده‌ی مشارکتی» به دلیل یادشده و فرصت مشارکت در چگونگی تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری‌های حضرت استاد.
یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که موارد زیر از ویژگی‌های رفتاری و اقدام‌های مدیریتی آیت‌الله مهدوی کنی در راهبری دانشگاه اسلامی است: باور عمیق به ارزش تجربه و کسوت در سطوح سیاست‌گذاری و نظارت عالیه؛ پرورش و میدان دادن به دانش‌آموختگان جوان دانشگاه در سطح اجرا (مدیریت صف و ستاد)؛ الگوی تعاملی رفتارهای برخاسته از محبت؛ جدّیت و مسؤولیت‌پذیری در کار در عین شوخ‌طبعی؛ توجه به ویژگی‌های محیط فعالیت دانشگاهی؛ برنامه‌ریزی و آینده‌نگری؛ بسیج سرمایه‌ی انسانی؛ هدایت از طریق رهبری و انگیزش؛ هدایت ازطریق ارتباطات رسمی، گروهی و میان‌فردی؛ و نظارت و کنترل.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

قرآن کریم.
نهج‌البلاغه.
الهامی‌نیا، علی‌اصغر (۱۳۸۲). اخلاق مدیریت، بی‌جا: کوثر غدیر.
الوانی، سیدمهدی (۱۳۷۹). مدیریت عمومی، تهران: نشر نی.
اسمعیلی گیوی، محمدرضا (۱۳۸۶). «طراحی و تبیین استعاره‌های سازمان به‌مثابه موجودیتی پلاستیکی»، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت دانشگاه امام صادق (7).
الصفار، سالم (۱۳۸۵)، سیره پیامبر (6) در رهبری و انسان‌سازی، ترجمه غلامحسین انصاری، تهران: چاپ و نشر بین‌الملل.
ایوبی، حجت‌الله (۱۳۹۳)، «آیت‌الله مهدوی کنی همه وجودش تسلیم بود و سلام»، یادداشت منتشره در خبرگزاری فارس، ۳۰/۷/۱۳۹۳ قابل دسترس در www.farsnews.com
بی‌نام (۱۳۷۲)، نگرشی بر مدیریت در اسلام (مجموعه مقالات سمینار بین‌المللی مدیریت از دیدگاه اسلام)، تهران: مرکز آموزش مدیریت دولتی.
بینش، مسعود (۱۳۹۰)، استعاره‌های مدیریتی؛ جایگاه استعاره در زبان و نظریه‌ّهای سازمانی، تهران: سازمان مدیریت صنعتی.
جعفری هفت‌خوانی، نادر (۱۳۹۳)، سیاست اخلاقی و اخلاق سیاسی؛ مجموعه خطبه‌ها و سخنرانی‌های آیت‌الله مهدوی ‌کنی در نماز جمعه تهران، (گردآوری و تدوین)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (7).
جوانعلی آذر، مرتضی (۱۳۹۱)، سیمای سازمان از نگاه اسلام در پرتو استعاره امانت، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (7).
حجازی‌فر، سعید؛ خانی، علی (۱۳۹۴)، مأخذشناسی تحلیلی کتب مدیریت اسلامی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (7).
خاکی، غلامرضا (۱۳۸۶)، همبالی؛ شیوه رهبری ایرانی، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی.
خالقی، محمدجواد (۱۳۸۳)، اخلاق مدیران (مجموعه سخنرانی‌های اخلاقی علمای حوزه علمیه قم برای مدیران)، قم: ندای دوست.
خواجه‌سروی، غلامرضا (۱۳۸۵)، خاطرات آیت‌الله مهدوی ‌کنی، (گردآوری و تدوین)، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
دانایی فرد، حسن؛ الوانی، سیدمهدی؛ آذر، عادل (۱۳۸۳)، روش‌شناسی پژوهش کیفی در مدیریت؛ رویکردی جامع، تهران: صفار.
دشتی، علی (۱۳۸۵)، امام علی (7) و مدیریت، قم: مؤسسه فرهنگی و تحقیقاتی امیرالمؤمنین (7).
دلشاد تهرانی، مصطفی (۱۳۷۹)، ارباب امانت و اخلاق اداری در نهج‌البلاغه، تهران: نشر دریا.
کاشانی، مجتبی (۱۳۸۲)، نقش دل در مدیریت، تهران: سازمان مدیریت صنعتی.
کلینی، محمد بن یعقوب (بی‌تا)، اصول کافی، بی‌جا: بی‌نا.
مشبکی، اصغر (۱۳۸۷)، سیمای سازمان؛ مروری بر اثر مورگان درباره سازمان و استعاره‌های آن، تهران: دانشکده مدیریت دانشگاه تهران.
مشکینی اردبیلی،‌ علی (1382)، تحریر المواعظ العددیه، قم: نشر الهادی.
مجلسی، محمدباقر (بی‌تا)، بحار الانوار، بی‌جا: بی‌نا.
محمدی ری‌شهری، محمد (۱۳۷۵)، اخلاق مدیریت در اسلام، تهران: دارالحدیث
مظاهری، حسین (۱۳۸۷)، اخلاق در اداره، قم: بوستان کتاب.
منشور طرح‌وبرنامه دانشگاه امام صادق (7) (۱۳۸۷).
مهدوی‌‌کنی، محمدرضا (۱۳۷۵)، نقطه‌های آغاز در اخلاق عملی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
مهدوی‌کنی، محمدرضا (۱۳۸۵)، خاطرات آیت‌الله مهدوی کنی، تدوین: غلامرضا خواجه‌سروی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
مهدوی‌‌کنی، محمدرضا (۱۳۹۰.الف)، علم و عمل ایمانی؛ ۲۲ گفتار در شناخت ابعاد کاربردی دین. به اهتمام پردیس خواهران دانشگاه امام صادق (7)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (7).
مهدوی‌‌کنی، محمدرضا (۱۳۹۰.ب)، عقل و دین؛ ۲۰ گفتار در شناخت ابعاد معنوی حیات عقلانی انسان. به اهتمام پردیس خواهران دانشگاه امام صادق (7)، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (7).
مهدوی‌‌کنی، محمدرضا (۱۳۹۳)، لوح بزرگداشت روز معلم به دست‌خط استاد، اهدایی به اعضای هیأت ‌علمی دانشگاه امام صادق (7)، اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۳.
مهدوی‌کنی، محمدرضا (۱۳۹۴)، «چیستی، چرایی و چگونگی علوم انسانی اسلامی؛ با تأکید بر حوزه‌ مدیریت اسلامی» (با نگارش هاشم سوداگر) در نقطه‌های آغاز در مدیریت اسلامی، به اهتمام علیرضا چیت‌سازیان و مرتضی جوانعلی‌آذر، صص ۲۵-۵۰ ، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (7).
مهدوی‌‌کنی، محمدرضا (۱۳۹۵)، «درس‌گفتارهای تفسیر قرآن آیت‌الله مهدوی کنی (;)»، به اهتمام محمد جانی‌پور و نادر جعفری هفت‌خوانی، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (7)، جلد اول.
مهدوی‌‌کنی، محمدسعید (۱۳۹۴.الف)، گفتگوی نگارنده در خصوص اندیشه‌های آیت‌الله مهدوی ‌کنی (;)، ۱۹/۷/۱۳۹۴.
مهدوی‌‌کنی، محمدسعید (۱۳۹۴.ب)، «آیت‌الله مهدوی کنی؛ پیشگام ایده علوم انسانی اسلامی» سخنرانی در همایش الگوی نوین دانشگاه اسلامی در اندیشه آیت‌الله مهدوی کنی، تهران، پردیس خواهران دانشگاه امام صادق (7)، آذرماه ۱۳۹۴.
هاشمیان،‌ سید محمدحسین (۱۳۹۱)، استعاره راه؛ پرسش از هستی سازمان، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (7).
هچ، ماری جو (۱۳۸۷)، تئوری سازمان؛ مدرن، نمادین ـ تفسیری، و پست‌مدرن، ترجمه حسن دانایی‌فرد، تهران: نشر افکار.
  • تاریخ دریافت: 18 اردیبهشت 1395
  • تاریخ بازنگری: 18 آبان 1395
  • تاریخ پذیرش: 15 بهمن 1395