دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)

تحلیل رویکرد ارتباطات امام صادق(علیه‌السلام) با سران فرقه زیدیه(با بهرهگیری از روش تحلیل گفتمان روایی پدام (PDAM)

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد علوم حدیث دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه سیستان و بلوچستان

3 مربی دانشگاه سیستان و بلوچستان، گروه علوم قرآن و حدیث

چکیده

امام صادق (علیه‌السلام) به‌عنوان صاحب مکتب جعفری، تکیه‌گاه اصلی شیعه از نظر فکری و عقیدتی می‌باشد. بخش قابل‌توجهی از احادیث و علوم اهل‌بیت (علیهم‌السلام) توسط این امام همام گسترش‌یافته است. در دوران امام صادق (علیه‌السلام) فرقه‌های متعددی در شیعه ظهور و بروز یافتند و ایشان حفظ و صیانت شیعه از انحرافات را در رأس برنامه‌های خود قرار دادند. از جمله این فرقه‌ها، زیدیه می‌باشد که در دوران امام ششم تاحدی گسترش‌یافته بودند. ازاین‌رو، تحلیل شیوه برخورد امام با این فرقه انحرافی، اهمیت بسزایی دارد. تحقیق پیش‌رو با هدف رویکردشناسی ارتباطات امام صادق (علیه‌السلام) در مواجهه با جریان زیدیه، به روش توصیفی - تحلیلی با رویکرد میان‌رشته‌ای به ارائه روش ارتباطی امام با این فرقه پرداخته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد: با دقت در نحوه برخورد امام (علیه‌السلام) با رهبران و پیروان زیدیه، می‌توان رویکرد متفاوتی از جمله: جذبی، دفعی، تدافعی، استحفاظی و تهاجمی را مشاهده کرد. امام با وجود اثبات حقانیت و ابطال طرف‌های گفتمان، از منازعه گفتمانی اخلاق گریز برحذر بوده و در کمال صراحت، دقت، ادب و احترام، نفس این گفتمان‌ها را به عرصه‌ای برای اثبات حقانیت شیعه امامیه در برابر مخالفان (زیدیه) بدل کردند. نکته قابل‌تأمل این است که با وجود این رویکرد امام (علیه‌السلام) ابتدا در جهت جذب این فرقه است (جذبی) اما در مواردی امام جانب استحفاظی و تهاجمی به خود گرفته و آنها را که دیگر اهل اصلاح نیستند، طرد می‌نماید. ازاین‌رو گفتمان دفعی – تهاجمی امام (علیه‌السلام) وجهه غالب به خود می‌گیرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Imam Sadiq's (PBUH) Communication Approach to Zaidi's Sect Chiefs (Using PDAM Diffractive Discourse Analysis)

نویسندگان [English]

  • afsaneh ghorbani 1
  • Hosein Khakpour 2
  • gholam reza razavi doost 3

1 .M.A. student Department of Quranic and Hadith Sciences

2 Associate Professor, Department of Quranic and Hadith Sciences, Sistan and Baluchestan University

3 theo.usb.ac.ir

چکیده [English]

Imam Sadiq,(PBUH) the founder of Ja'fari School, is the main pillar of Shi'a from intellectual and ideological points of view. A large corpus of Ahlul-Bayt's traditions and instructions were disseminated by him. Imam Sadiq's (article has adopted a descriptive- analytical method and PBUH) period was a very important one since various sects emerged at that time, and Imam undertook the crucial task of preserving Shi'a by defying those deviations. Among those was the Zaidi sect which had more or less expanded in those days. Analyzing Imam's approach to that expanding sect is, therefore, of high importance. This an interdisciplinary approach with the aim of defining Imam Sadiq (PBUH) communication style when confronting the Zaidis.  A close look at Imam's conduct shows a number of treatments towards Zaidis that included attracting and repelling, defensive and offensive measures. Despite his righteousness and his dismissal of those deviated groups, he shunned any type of unethical behavior and utilized the very nature of the discourses as the promoter of Shiite. Furthermore, we learn from Imam that it was sometimes necessary do take a protective and offensive stance next to mild treatment to reject those who are not willing to submit to the truth. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Imam Sadiq (PBUH)
  • Communications
  • Zaidi
  • PDAM
  • Theorists
قرآن کریم.
امامی، منصور(1395)، گونه‌شناسی برخورد صادقین(علیه‌السلام) با فرقه‌‌های مختلف، تهران: دانشگاه معارف اسلامی.
الهی زاده، محمدحسین (1385)، جنبش حسنیان، ماهیت فکری و تکاپوی سیاسی، تهران: مؤسسه شیعه‌شناسی.
ابن معین، یحیی، تاریخ ابن معین به روایه الدرری، به کوشش: عبدالله احمد بن حسن ، بیروت: دارالقلم ،
ابن داوود حلی، حسن(1392)، رجال ابن داوود، نجف: مطبعه الحیدریه.
ابن ندیم، محمد بن اسحاق(1350)، الفهرست، رضا تجدد، تهران: اسوه.
اصفهانی، ابوالفرج(1385)، مقاتل الطالبیین، نجف: مکتب الحیدریه.
اکبری، ملیحه(1396)، رویکردشناسی امام رضا در مواجهه با جریان‌‌های انحرافی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان.
بشیر، حسن(1392)، گفتمان ولایتمندی امام رضا (علیه‌السلام) میان دو رویکرد «زیست-قدرت» ، مجله فرهنگ رضوی ، سال اول شماره 3،صص:87-49.
بشیر، حسن(1391)، «رسانه‌‌های بیگانه: قرائتی با تحلیل گفتمان از مجموعه تحلیل گفتمان رسانه‌‌های جهان (کتاب دوم)، تهران: سیمای شرق.
بشیر، حسن(1392)، رویکردهای اجتماعی در گفتمان روایی امام صادق (علیه‌السلام) ، دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام) :پژوهشگاه فرهنگ ، هنر و ارتباطات.
بشیر، حسن(1395)، کاربرد تحلیل گفتمان در فهم منابع دینی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
برقی، احمدبن محمد، المحاسن، تحقیق سید جلال الدین حسینی امروی، تهران: چاپ محدث امروی.
بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، بیروت: مکتب الاسلامیه.
پاکتچی، احمد(1367)، دائره المعارف بزرگ اسلامی، تهران: دائره المعارف اسلامی.
جعفریان، رسول(1386)، تاریخ تشیع، تهران: علم.
جلالی نائینی، سید محمدرضا(1362)، توضیح الملل، تهران: اقبال.
خضری، احمد(1390)، تاریخ تشیع 1، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
خویی، ابوالقاسم(1372)، معجم الرجال الحدیث ، بیروت : مرکز نشر الثقافه الاسلامیه فی العالم.
خاکپور، حسین؛ اکبری، ملیحه؛ نوری، ابراهیم(1396)، تحلیل رویکرد ارتباطات امام رضا (علیه‌السلام)  با فرقه زیدیه، فصلنامه  فرهنگ رضوی، دوره6 شماره4،صص:104-86.
رضایی، ابوالفضل(1395)، الوجیز فی تاریخ ادب عربی ، تهران: جهاد دانشگاهی .
شوتس ایشل، رینر(1391)، مبانی جامعه‌شناسی ارتباطات، تهران: نشر نی.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، تخریج: محمد فتح الله بدران ، قاهره: مکتب المجلوب.
شهیدی، سید جعفر(1392)، زندگانی امام صادق، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
صفری فروشانی، نعمت‌ا..(1393) ، تعاملات فکری- فرهنگی زیدیه در عصر صادقین ، فصلنامه تاریخ و تمدن اسلامی ، شماره 20، صص:48-19.
صدوق، ابن بابویه(1404)، من لایحضره الفقیه ، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: جامعه المدرسین.
صدوق، ابن بابویه(1403)، الامالی ، تحقیق: علی اکبر غفاری، قم: جامعه المدرسین.
صدوق، محمد بن علی(1404)، عیون ، تحقیق: حسین اعلمی، بیروت: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات
طبرسی، احمد بن علی، (1416)، الاحتجاج، تحقیق: ابراهیم بهادری و محمد هادی به ، تهران: دارالاسوه. 
طبرسی، حسن بن فضل(1392)، مکارم الاخلاق، قم: منشورات الشریف الرضی.
طوسی، محمد بن حسن(1404)، اختیار معرفه الرجال، تحقیق: سید مهدی رجائی، قم: مؤسسه آل البیت.
طوسی، محمد بن حسن(1385)، رجال طوسی، تحقیق: سید محمد صادق آل بحر العلوم ، نجف : المطبعه الحیدریه.
عرب نژاد، حسن(1390)، مواجهه امامین صادقین با زیدیان، تهران: دانشگاه ادیان و مذاهب.
علامه حلی، حسن بن یوسف بن مطهر حلی، (1417)، خلاصه الاقوال فی معرفه الرجال، بیروت: نشر الفقاهه.
فرمانیان، مهدی، (1387)، آشنایی با فرق تشیع، قم: حوزه علمیه.
فوکو، میشل(1391)، سوژه و قدرت، تهران: نی.
فرجامی، اعظم(1390)، تأثیر زیدیه بر حدیث امامیه، قم: مرکز تربیت مدرس.
قاضی نعمان، نعمان بن محمد، شرح الاخبار فی فضائل الائمه الابرار، تحقیق: سید محمد حسینی جلالی، قم: جامعه المدرسین.
قاضی، عبد الجبار، امنیه و الامل، اسکندریه: دارلمطبوعات، الجامعیه، بی تا.
کلینی، محمدبن یعقوب(1407)، اصول کافی ، ترجمه علی اکبر غفاری ، تهران: دارالکتب اسلامیه.
کلینی، محمدبن یعقوب(1363)، شرح اصول کافی، تحقیق : علی اکبر غفاری، تهران: دارالکتب اسلامیه.
الکتبی، محمدبن شاکر(2000)، فوات الوفیات و ذیل علیها، بیروت: دارالکتب علمیه.
کشی، محمدبن عمر(1404)، الرجال، تحقیق: میرداماد، محمدباقر مجلسی، مهدی رجائی، قم: مؤسسه آل بیت.
لیتل جان، استیفن(1384)، نظریه‌‌های ارتباطات، ترجمه: سید مرتضی نور بخش ، تهران: نشرجنگل.
موسوی مقدم، عبدالرزاق، بی تا، زیدالشهید، ترجمه: عطاردی، تهران: انتشارات جهان.
مجلسی، محمدباقر(1369)، مراه العقول، تهران: نور وحی.
مهدوی، هادی(1395)، روان‌شناسی ارتباط در جمع‌آوری اطلاعات انسانی، تهران: اطلاعات و امنیت ملی.
محسنیان راد، مهدی(1374)، ارتباط‌شناسی، تهران: سروش.
مجیدی، حسن(1396)،  تحلیل گفتمان احتجاجات و مناظره‌‌های امام صادق (علیه‌السلام)، مجله مطالعات معرفتی در دانشگاه اسلامی، دوره 21، شماره71، صص:196-179.
مفید، ابوعبدالله محمدبن محمد ، الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد، تحقیق : موسسسه آل بیت، قم: دارالمفید.
نجاشی(1416)، رجال نجاشی، قم: مؤسسه نشر الاسلامی.
یعقوبی، احمدبن ابی یعقوب(1358)، تاریخ یعقوبی، بیروت: دارصادر.
هیبلز، سارا؛ ریچارد. ال.ویور(1392)، ارتباط مؤثر، ترجمه عفت یحیایی، عباس بهزادی‌مقدم، رقیه ارجی، فاطمه کاظم‌زاده، مشهد: انتشارات فرا انگیزش.
دین و ارتباطات (دانشگاه امام صادق/ نامه صادق)
دوره 27، شماره 1 - شماره پیاپی 57
دین و ارتباطات
شهریور 1399
صفحه 267-295