نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• طیبه جورابچی ¹
• حسین هوشنگی ²

¹ دانشجوی دکتری فلسفه تطبیقی ، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

² دانشیار گروه فلسفه و کلام اسلامی، دانشگاه امام صادق، تهران، ایران.

چکیده

مسئلۀ جایگاه عقل در دین‌شناسی و نحوه و میزان معقولیت هر یک از ابعاد دین یکی از مباحث مهم در فلسفۀ دین است. از این رو صاحب‌نظران و متفکران زیادی از جمله کانت به بحث در این زمینه پرداخته‌اند. اما از آنجا که غالب دغدغه‌ها در این زمینه حول محور اعتقادات و سپس اخلاق قرار گرفته، کمتر به جایگاه عقلانی مناسک دینی توجه شده است. کانت، بر مبنای عقلانی-اخلاقی دانستن دین، مناسک دینی را عقلاً نقد و بررسی می‌کند و چون گوهر دین را اخلاق می‌داند، مناسک دینی را تا آنجا که مقدمۀ وصول به غایت دین عقلانی-اخلاقی است می‌پذیرد. همچنین در باب مناسک دینی وی معتقد است در یک دین عقلانی هیچ تکلیف خاصی نسبت به خداوند وجود ندارد و این تلقی را که با به جا آوردن اعمال و مناسکی بتوان رحمت و عنایت الهی را جلب کرد، خرافه و تعصب می‌خواند. البته اگر انسان بخواهد خضوع و خشوع خود را در برابر خداوند اظهار کند نباید اعمال و تکالیف خاصی انجام دهد، بلکه باید خلوص اخلاقی به عنوان زمینۀ عالی تمام اصول رفتار او مورد توجه قرار گیرد. با این همه، اعمال عبادی و نیایش و مناسک اگر بستری برای پرورش روح اخلاق و انجام وظایف به صرافت تکلیف باشد، مورد تایید و تأکید کانت قرار می گیرد. بنابراین نمی‌توان کانت را به طور مطلق مخالف جنبه‌های غیراخلاقی و غیرعقلانی (مناسکی و آیینی) دین دانست.

کلیدواژه‌ها

• عقل نظری
• عقل عملی
• دین طبیعی
• دین وحیانی
• مناسک دینی

20.1001.1.22286578.1399.18.2.7.4

عنوان مقاله [English]

The Place of Reason in Kant's View on Religious Rituals

نویسندگان [English]

• Tayebeh Jourabchy ¹
• Hosein Hooshangi ²

¹ Ph.D. student of Comparative Philosophy, Faculty of Law, Theology and Political Sciences, Islamic Azad University, Sciences and Research Branch, Tehran, Iran

² Associate professor of Islamic philosophy and theology, Imam Sadiq University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

The rationality of religion and its different aspects is a significant subject addressed by Kant in his works. Many scholars have paid more attention to the study of Kant's opinion on the rationality of creeds and morality and neglected his opinion on the ritual aspect of religion. Considering morality as the core of religion, Kant admits religious rites as a prelude to reaching a rational-ethical religion. Calling the view that 'one can obtain divine mercy by performing rituals', superstition, he says that there is no duty to God in a rational religion. Performing duties is not the proper way for showing humility and obedience to God, but having purity as the background of all behaviors can serve that. Kant approves religious rituals if they are the bedrock for cultivating the spirit of morality and performing duties by a person. Therefore, Kant is not an absolute opponent and an absolute advocate of religious rituals

کلیدواژه‌ها [English]

• Theoretical Reason
• Practical Reason
• Natural Religion
• Revealed Religion
• Religious Rituals