تلقی ابن سینا از معنای سلبی صفات واجب تعالی در مقایسه با اریوگنا

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه فلسفه دانشگاه پیام نور تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

از نظر آریوگنا اسناد صفات به خداوند به معنایی که برای مخلوقات به کار می‌رود نادرست است، اما اسناد آنها به خداوند به معنایی فراتر از آنچه برای مخلوقات به کار می‌رود بدون اشکال است، زیرا خداوند از سویی علت مخلوقات است و صفات مخلوقات در نهایت از سوی خداوند است، و از سوی دیگر نسبت به آنها تعالی دارد. از آنجا که آریوگنا صفات را توأمان از خداوند سلب و اثبات می‌کند می‌توان نظریۀ او را نظریۀ سلبی‌ـ‌ایجابی دانست که سلب صفات در آن به دلیل برتری خداوند نسبت به مخلوقات است. نظریۀ ابن‌سینا نیز دربارۀ صفات خداوند نظریۀ سلبی‌ـ‌ایجابی است. البته نگاه ابن‌سینا به سلب و ایجاب صفات متفاوت است. او معتقد است که خداوند واجد صفت وجود وجوب است و بقیه صفات خداوند به سلب یا اضافه باز می‌گردد. از نظر ابن‌سینا سلبی یا ایجابی بودن ظاهری صفات مهم نیست و تحلیل نشان می‌دهد که یک صفت سلبی ظاهری می‌تواند در واقع ایجابی باشد یا بالعکس. این تحقیق نشان می‌دهد که دیدگاه آریوگنا تعارضی با بیان‌ناپذیری خداوند ندارد، اما دیدگاه ابن‌سینا در تعارض با این مسئله است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparison between Avicenna and Eriugena according to Their Conceptions of the Meaning of God’s Negative Attributes

نویسندگان [English]

  • Hasan Abasi Hossein Abadi 1
  • Mastaneh Kakaiy 2

1 Associate Professor at Department of philosophy, Payame Noor university, Tehran Branch, Tehran. Iran

2 Phd student of philosophy, Allameh Tabatabi'e university, Tehran. Iran

چکیده [English]

According To Eriugena, it is not true to attribute a property to God in the sense that one does to the creatures; but they can be used beyond the sense in which they are used for the creatures. Because God, on the one hand, is the ultimate cause of the creatures -the attributes of creatures are ultimately from God- and, on the other hand, transcends them. Since Eriugena simultaneously negates and affirms the attributes about God, his theory can be called an apophatic-cataphatic theory in which, the negation of the attributes is because of God’s superiority to creatures. Surprisingly, it is also the case for Avicenna. That is, his theory can also be called an apophatic-cataphatic theory. Nevertheless, Avicenna’s view about the negation and affirmation of attributes is different from that of Eriugena. He contends that “necessity of existence” can be attributed to God positively while the other attributes are subject to either negation or correlation. According to Avicenna, it is not important for an attribute to be apparently negative/positive, because an apparently negative attribute can be in fact positive and vice versa. In this article, it will be argued that despite Eriugena's idea, Avicenna’s theory is in contrast with divine ineffability.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Avicenna
  • Eriugena
  • Negative Attributes
  • Ineffability
  • Divine Attributes
ابن‌سینا. 1375. الاشارات والتنبیهات مع شرح خواجه نصیرالدین طوسی وقطب‌الدین رازی. قم: البلاغه.
ابن‌سینا. 1363. مبدأ والمعاد. به اهتمام عبدالله نورانی. مؤسسه مطالعات اسلامی دانشگاه مک‌گیل تهران.
ابن‌سینا. 1418 ق. الهیات من کتاب الشفاء. آیت‌الله حسن‌زاده آملی. قم: مکتبه الاعلام الاسلامی.
ابن‌سینا. 1379. التعلیقات. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
ابن‌سینا. 1390. الهیات از کتاب شفا. ویرایش و ترجمۀ ابراهیم دادجو. تهران: امیرکبیر.
ابن‌سینا. 1364. النجاه من الغرق فی بحر الضلالات. مقدمه و تصحیح محمدتقی دانش‌پژوه. تهران: دانشگاه تهران.
ابن‌سینا. 1371. المباحثات. محسن بیدارفر. قم: بیدار.
افلوطین. 1361. مجموعه آثار. محمدحسن لطفی. ج. 2. تهران: خوارزمی.
ایلخانی، محمد. 1382. تاریخ فلسفه در قرون وسطی و رنسانس. تهران: سمت.
ذبیحی، محمد. 1389. فلسفه مشاء با تکیه بر اهم آراء ابن‌سینا. تهران: سمت.
مارنبن، جان (ویراستار). 1393.تاریخ فلسفۀ غرب: فلسفه قرون وسطی. ترجمۀ بهنام اکبری. تهران: حکمت و مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران.
Carabine, Deirdre. 1995. The Unknown God: Negative Theology in the Platonic Tradition: Plato to Eriugena. William B. Eerdmans Publishing Company.
Carabine, Deirdre. 2000.Great medieval thinkers: John Scottus Eriugena. Oxford University Press.
Copleston, Fredrick. 1985. A History of Philosophy. Vol. 2. Augustine to Scouts. Image Book.
Erigena, Johannes Scotus. 1968. Iohannis Scotti Erivgenae Periphyseon. Book 1. Edited by Inglis Patrick Sheldon-Williams. Dublin Institute for Advanced Studies.
Gersh, Stephen. 1978. From Iamblichus to Eriugena: an Investigation of the Prehistory and Evolution of the Pseudo-Dionysian tradition. Brill.
Marenbon, John. 1998. Routledge History of Philosophy. Vol. 3. London and New York. Rutledge.
Quinn, Patrick. 1996. Aquinas. Platonism and Knowledge of God. Avebury Series in Philosophy.