حق طبیعی یا حق پوزیتیویستی؛ بازتعریف مفهوم «حق» در حقوق اسلامی

نوع مقاله : ‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مقاله پژوهشی‌‌

نویسنده

عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز

چکیده

هر یک از مکاتب حقوقی با توجه به مبانی معرفتی خود به تعریف «حق» می‌پردازد. در پوزیتیویسم حقوقی به دلیل عدم امکان داوری ارزشی علم تجربی و ادعای جدایی هست‌ها از بایدها، واژه «حق» از هرگونه هنجار و ارزش جدا شده و صرفاً سخن از «فرمان حاکم» به‌عنوان «حق» می‌شود، حال‌آنکه در حقوق اسلامی، «حق» جدای از فرمان حاکم (قانون) و متفاوت از آن است و فرمان حاکم (قانون) باید مبتنی بر «حق» باشد؛ چراکه به دلیل عدم انحصار مفهوم علم در علم تجربی، هنجار و ارزش، دارای ملاکی عینی بوده که قابلیت سنجش صدق و کذب آن‌ها را فراهم آورده و بدین ترتیب هنجار و ارزش زیرمجموعه علم قرار می‌گیرد. گرچه بین مفهوم حق در حقوق اسلامی و برخی قرائت‌های مکتب «حقوق طبیعی» شباهت‌هایی وجود دارد و ممکن است در برخی قرائت‌ها به نتایجی بعضاً یکسان منتهی شوند، اما در برخی نتایج و همچنین نحوه تبیین و تشریح آن‌ها تفاوت وجود دارد. «حق» در اندیشه اسلامی عبارت است از آن اعتباراتی که با قوانین و غایات واقعی حاکم بر جهان هستی هماهنگ است. از طرف دیگر، آنچه که کاملاً با قوانین و غایات واقعی حاکم بر نظام هستی و عالم واقع هماهنگ است «شرع» است. بنابراین مفهوم «حق» به لحاظ ثبوتی با قوانین و غایات واقعی حاکم بر نظام هستی و به لحاظ اثباتی با «شرع» پیوندی ناگسستنی دارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Natural Right or Positivist Right: Redefining the Concept of "Right" in Islamic Law

نویسنده [English]

  • Mojtaba Javidi
چکیده [English]

Each of law schools is defining the "right" based on its epistemological foundations. In "legal positivism" the term of "right" is separate from any norms and values and only spoke the "ruler command" as the "right" because of the impossibility of an empirical science in value judgment and the claim of “the separation “is” from “ought to”. But in Islamic law the term "right" is apart from "ruler command" (law) and different and the "ruler command" (law) must be based on "right". Because norms and values has objective criterion, which provides the ability to measure their truth or falsity based on no monopoly of science in experimental science. And thus, the norms and values is going to a subset of science. Although there are some similarities between Islamic Law and Some branches of natural law regarding to the concept of "right" and may sometimes lead to the same conclusions in some branches, they are different in some results and modality of explanations and descriptions. The "right" in Islamic thought is "what is entirely consistent with real rules and objectives of universe". On the other hand, what is entirely consistent with real rules and objectives of universe, is "Sharia". Thus, the concept of "right" is inextricably linked with real rules and objectives of universe on the view of fixity and "Sharia" on the view of proof.

کلیدواژه‌ها [English]

  • right
  • Islamic law
  • natural right
  • positivist right
  • law
  • sharia