نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»

چالش‌های بازار بین‌بانکی ایران و ارائه راهکار در چارچوب اقتصاد مقاومتی

نوع مقاله : علمی - پژوهشی (بانکداری اسلامی)

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، مدیریت مالی، گروه مدیریت مالی، دانشکده مدیریت و حسابداری، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 استادیار، گروه مدیریت مالی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت؛ دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد، مدیریت مالی، گروه مالی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران

4 استادیار، گروه مدیریت مالی، دانشکده معارف اسلامی و مدیریت؛ دانشگاه امام صادقعلیه‌‌السلام، تهران، ایران

چکیده

بازار بین‌بانکی ظرفیت مناسبی برای مدیریت ریسک نقدینگی بانک‌ها و سیاست‌گذاری‌های بانک مرکزی به‌عنوان هسته بازار پول، جایگاه ویژه‌ای در نظام پولی- مالی دارد. این بازار با پشتیبانی از بانک‌ها به‌عنوان نهاد تأمین مالی بخش واقعی اقتصاد و تولید و با افزایش ثبات و شفافیت به میزان لازم در نظام بانکی، می‌تواند در تحقق اقتصاد مقاومتی ایفای نقش نماید. با بررسی عملکرد بازار بین‌بانکی کشورهای توسعه‌یافته و ایران و مصاحبه‌های هدفمند، چالش‌ها و راهکارهای اصلاحی به روش تحلیل مضمون استخراج شد و در قالب پرسش‌نامه در معرض اعتبارسنجی خبرگان قرار گرفت. نهایتاً با روش آزمون فرض آماری، 25 چالش در حوزه‌های ساختار، شریعت، نظارت و اجرا تأیید شد. پس از جلسات هم‌فکری و گروه کانونی، 22 پیشنهاد ارائه شد که برخی از آن‌ها عبارتنداز: وضع دو دسته مقررات شفاف برای ورود به بازار و ادامه فعالیت و حد سپرده‌پذیری، بازطراحی ساختار بازار بین‌بانکی ایران پس از مرور آخرین مدل‌های جهان ازجمله ساختار لایه‌بندی، فرهنگ‌سازی و آموزش مالی اسلامی به در سطوح مدیریت تا کارشناسی در شبکه بانکی، استقرار نظام شایسته‌گزینی مدیران متخصص و متشرع در شبکه بانکی، استفاده از ابزارهای اسلامی غیرکوتاه‌مدت و غیرمعکوس‌شونده مبتنی‌بر اهداف اقتصاد اسلامی، استفاده مؤثر از کریدور نرخ سود و هدایت اعتبار توسط بانک مرکزی، ارتقای بازار بین‌بانکی به یک بازار متشکل و شفاف، انتشار به‌موقع داده‌های بازار بین‌بانکی و اطلاعات کسری بانک‌ها حداقل در سطح شبکه بانکی، رصد منظم و اثربخش نهاد ناظر بر بازار، راه‌اندازی سیستم اعتبارسنجی و فعالیت مؤسسات اعتبارسنجی، استفاده از ظرفیت کشورهای همسایه و فناوری بلاکچین و رمزارزها در بازار بین‌بانکی، اقدامات پیشگیرانه از نکول مانند: الزام ارائه گزارش مصارف وجوه بین‌بانکی، مبادله ابزارهای بازار پول و سرمایه و جلوگیری جدی از اضافه برداشت، بررسی امکان مشارکت سایر نهادهای مالی در این بازار و بازطراحی ساختار بازار بین‌بانکی ایران مبتنی‌بر اقتصاد اسلامی با توجه به چالش‌ها و نارسایی‌ها و پس از مرور تجارب دنیا.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Challenges of Iran's Interbank Market and Providing Solutions in the Framework of a Moqawama Economy

نویسندگان [English]

  • Mohammadreza Simiari 1
  • Mohammad Hossein Ghavam 2
  • Ali Aghaei 3
  • Hosin Hasanzadeh Sarvestani 4

1  PhD Student, Financial Management, Department of Financial Management, Faculty of Management and Accounting, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran

2 Assistant Professor, Department of Financial Management, Faculty of Islamic Studies and Management; Imam Sadiq University, Tehran, Iran

3 M.A Student, Financial Management, Department of Finance, Faculty of Islamic Studies and Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

4 Assistant Professor, Department of Financial Management, Faculty of Islamic Studies and Management; Imam Sadiq University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The interbank market has a good capacity to manage the liquidity risk of banks and the central bank's policies as the core of the money market have a special place in the monetary-financial system. This market can play a role in the realization of a Moqawama Economy by supporting banks as the financing institution of the real sector of the economy and production, and by increasing stability and transparency to the extent necessary in the banking system. By examining the performance of the interbank market of developed countries and Iran and purposeful interviews, challenges and corrective strategies were extracted by theme analysis method and a questionnaire was subjected to expert validation and finally by structural hypothesis test, 25 structural, religious, regulatory and executive challenges were confirmed. After the like-minded meetings and the focus group, 22 proposals were presented; some of them are: setting two clear rules for entering the market and continuing the activity and deposit limit, redesigning the structure of the Iranian interbank market after reviewing the latest world models, including the stratification structure, Culture and Islamic financial education at management levels up to bachelor's degree in banking network, the establishment of a competent system to select specialized and legitimate managers in the banking network, the use of short-term and non-reversible Islamic tools based on the goals of Islamic economics, upgrading the interbank market to an organized and transparent market Timely dissemination of data and information on bank deficits, at least at the level of the banking network, launching the accreditation system and the activities of accreditation institutions, using the capacity of neighboring countries and blockchain technology and cryptocurrencies in the interbank market, Preventive default such as: reporting interbank funds , The active approach of the Central Bank in open market operations, Possibility assessment of participation of other financial institutions in this market and redesigning the structure of Iran's interbank market based on Islamic economics with regard to challenges and shortcomings and after reviweing experiences the world.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran's Interbank Market
  • Equipping Banking Resources
  • Islamic Banking
  • Liquidity Risk
  • Moqawama Economy
  1. حاجیان، محمدرضا؛ ملکان، سرور؛ و اکرمی، ابوالفضل (1385). بازار بین‌بانکی ریالی (چاپ دوم). تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
  2. Hajian, M; Malekan, S; & Akrami, A., (1385). Riyal Interbank Market (Second Edition). Tehran: Monetary and Banking Research Institute of the Central Bank of the Islamic Republic of Iran. (In Persian).
  3. خوانساری، رسول (1393). آسیب‌شناسی بازار بین‌بانکی با رویکرد فقهی. مقاله سیاستی پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
  4. Khansari, R., (2013). Pathology of the Interbank Market with a Jurisprudential Approach. Policy Article of the Monetary and Banking Research Institute of the Central Bank of the Islamic Republic of Iran. (In Persian).
  5. رهبر شمس‌کار، صدیقه (1383). بررسی شیوه‌های نظارتی و الزامات احتیاطی بازار بین‌بانکی. تهران: اداره مطالعات و مقررات بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، گروه مطالعاتی بانکی و اعتباری.
  6. Rahbar Shamskar, S., (1383). Examining Supervisory Practices and Prudential Requirements of the Interbank Market. Tehran: Department of Banking Studies and Regulations, Central Bank of the Islamic Republic of Iran, Banking and Credit Studies Department. (In Persian).
  7. عیوضلو، حسین؛ و کریمی‌ریزی، مجید (1397) اصول موضوعه و راهبردهای بانکداری اسلامی در چارچوب نظام اقتصادی اسلام. اقتصاد اسلامی، 18(71)، 35-5.
  8. Ayazlou, H; & Karimirizi, M., (2017) Islamic Banking Principles and Strategies in the Framework of the Islamic Economic System. Islamic Economy, 18(71), 5-35. (In Persian).
  9. سلیمانی، محمد. (1386). زیربناهای سازمانی لازم جهت مدیریت نقدینگی در بانکداری اسلامی. نخستین همایش مـالی اسلامی. ایران: دانشگاه امام صادق علیه‎السلام.
  10. Soleimani, M., (1386). Organizational Infrastructures Necessary for Liquidity Management in Islamic Banking. The First Islamic Finance Conference. Iran: Imam Sadiq University. (In Persian).
  11. شمسی‌نژاد، سید سعید؛ و طالبی، محمد (1395). به‌کارگیری اسناد خزانه اسلامی در بازار بین‌بانکی ایران. تحقیقات مالی اسلامی. 6(11)، 62-33. DOI: 10.30497/ifr.2016.1917
  12. Shamsinejad, S, S, & Talebi, M., (2015). Application of Islamic Treasury Documents in Iran's Interbank Market. Islamic Financial Research. 6(11), 62-33. DOI: 10.30497/ifr.2016.1917 (In Persian).
  13. شمسی‌نژاد، سید سعید؛ و نوراحمدی، مرضیه. (1396). طراحی مدل تعیین نرخ سود در بازار بین‌بانکی ایران. ایران: سومین همایش مالی اسلامی.
  14. Shamsi Nejad, S, S;& Nur Ahmadi, M.,(2016).Designing the Interest rate Determination Model in Iran's Interbank Market. Iran: The Third Islamic Finance Conference. (In Persian).
  15. عبدالرحیمیان، محمد حسین؛ و توکلی، مسعود (1395). برآورد اثر نرخ بهره بین بانکی بر عملکرد (سودآوری) بانک‎های ایران. ایران: دانشگاه علم و هنر یزد.
  16. Abdul Rahimian, M, H;& Tavakoli, M., (2015).Estimating the Effect of Interbank Interest rates on the Performance (Profitability) of Iranian Banks. Iran: Yazd University of Science and Art. (In Persian).
  17. محبی، سام؛ شهرستانی، حمید؛ و هژبر کیانی، کامبیز. (1396). شوک های مالی و نقش سیاست پولی در اقتصاد ایران با فرض وجود بازار بین بانکی در یک مدل DSGE. پژوهش‎ها و سیاست‏های اقتصادی، 25(81)، 123-153.
  18. Mohabi, S;Shahrashtani, H;& Hejbar Kiani, C.,(2016).Financial Shocks and The Role of Monetary Policy in Iran's Economy Assuming the Existence of an Interbank Market in a DSGE Model.Economic Research and Policies, 25(81), 123-153. (In Persian).
  19. موسویان، سید عباس؛ و میثمی، حسین (1396). بانکداری اسلامی 2. تهران: پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران.
  20. Mousaviyan, S, A;& Maithami, H., (2016). Islamic Banking 2. Tehran: Monetary and Banking Research Institute of the Central Bank of the Islamic Republic of Iran. (In Persian).
  21. موسویان، سید عباس؛ و شمسی‌نژاد، سید سعید (1397). آسیب‌شناسی بازار بین‌بانکی در ایران. پژوهش‌های پولی- بانکی، 11(35)، 125-150.
  22. Mousaviyan, S, A,& Shamsinejad, S, S., (2017).Pathology of the Interbank market in Iran.Monetary and Banking Research, 11(35), 125-150. (In Persian).
  23. موسویان، سید عباس؛ و کاوند، مجتبی (1389). مدیریت نقدینگی در بانکداری اسلامی. معرفت اقتصادی. 2(3)، 63-35.
  24. Mousaviyan, S, A;& Kavand, M., (2009).Liquidity Management in Islamic Banking.Economic Knowledge.2(3), 63-35. (In Persian).
  25. موسویان، سید عباس؛ و الهی، مهدی (1389). امکان‌سنجی فقهی تشکیل بازار بین‌بانکی در بانکداری اسلامی. اقتصاد اسلامی، 10(38)، 118-89.
  26. Mousaviyan, S, A;& Elahi, M., (2009).Jurisprudential Feasibility of forming an Interbank Market in Islamic Banking.Islamic Economics, 10(38), 118-89. (In Persian).
  27. موسویان، سید عباس؛ و مظفری، حمزه (1392). اوراق مرابحه کالا، ابزار مناسب برای بازار بین‌بانکی در بانکداری بدون ربا. تحقیقات مالی اسلامی. 3(5)، 120-101. DOI: 10.30497/ifr.2013.1650
  28. Mousaviyan, S, A, & Mozafari, H., (2012).Goods Murabeh Bonds, a Suitable tool for the Interbank Market in Interest-free Banking.Islamic Financial Research.3(5), 101-120.DOI: 10.30497/ifr.2013.1650 (In Persian).
  29. موسویان، سید عباس ؛ کاتوزیان، محمدرضا ؛ طالبی، محمد؛ و حاجیان، محمدرضا (1394). توافق‌نامه بازخرید (رپو) در بازار بین‌بانکی اسلامی. اقتصاد اسلامی. 15(60)، 112-81.
  30. Mousaviyan, S, A, Katouzian, M, R, Talebi, M, & Hajian, M, R., (2014). Repurchase Agreement (repo) in the Islamic Interbank Market. Islamic Economy. 15(60), 112-81. (In Persian).
  31. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1394). بازار بین‌بانکی در ایران (رویکردی مبتنی‌بر روابط بانکی). معاونت پژوهش‌های اقتصادی، شماره مسلسل 14645.
  32. Islamic Council Research Center (2014). Interbank Market in Iran (an Approach Based on Banking Relationships). Economic Research Deputy, 14645. (In Persian).
  33. ندری، کامران؛ و خسروی، میثم (1394). بررسی مبادلات وجوه بانک مرکزی در بازار بین‌بانکی، اقتصاد و بانکداری اسلامی، 2(8)، 123-146.
  34. Nedri, K;& Khosravi, M., (2014).Investigating Central Bank Funds Exchange in the Interbank Market, Islamic Economics and Banking, 2(8), 123-146. (In Persian).
  35. ندری، کامران؛ و محرابی، لیلا (1394). تجربه کشورهای مختلف اسلامی در به‌کارگیری ابزارهای مالی منطبق با شریعت در بازار پول بین‌بانکی اسلامی. مطالعات مالی و بانکداری اسلامی. 1(1)، 37-1.
  36. Nedri, K;& Mehrabi, L., (2014).The Experience of Different Islamic Countries in Using Sharia-Compliant Financial Instruments in the Islamic Interbank Money Market.Financial studies and Islamic Banking.1(1), 1-37. (In Persian).
  37. همتی، مریم (1395). شبکه خبری اقتصاد و بانک ایران ایبنا، کد خبر: 10809.
  38. Hemti, M., (2015). Economy and Bank of Iran Ibna News Network, News Code: 10809. (In Persian).
  39. Bindseil, U. (2014). Monetary Policy Operations and the Financial System. OUP Oxford.
  40. Taylor, J. B., & Williams, J. C. (2009). A Black Swan in the Money Market. American Economic Journal: Macroeconomics, 1(1), 58-83.
  41. Thau, A. (2010). The Bond Book: Everything Investor Need to Know About Treasuries, Municipals, GNMAs, Corporates, Zeros, Bond Fund, Money Market Funds and More. London: McGraw-Hill.
  42. Interbank Contagion at Work: Evidence from a Natural Experiment, Rajkamal Iyer and José-Luis Peydró, June 2009, Forthcoming Review of Financial Studies.
  43. Iyer, R., & Peydro, J. L. (2011). Interbank Contagion at Work: Evidence from a Natural Experiment. The Review of Financial Studies, 24(4), 1337-1377.
  44. Obiyathulla, I, B., (2008). Islamic Interbank Market, the Experience of Malaysia. International Journal of Islamic and Middle Eastern Finance and Management, 1:210-226. DOI: 10.1108/17538390810901140
  45. Abdul Majid, A, R., (2003). Regulation and Supervision. International Conference on Islamic Banking: Risk Management.
  46. https://tsd.cbi.ir/
  47. https://www.cbi.ir/
  48. https://www.bi.go.id/id/default.aspx
نشریه علمی «تحقیقات مالی اسلامی»
دوره 12، شماره 1 - شماره پیاپی 23
آبان 1401
صفحه 59-106
  • تاریخ دریافت: 21 آبان 1399
  • تاریخ بازنگری: 17 اردیبهشت 1400
  • تاریخ پذیرش: 19 اردیبهشت 1400