طراحی قراردادهای عرضه دارایی‌های معنوی در بازار سرمایه ایران مبتنی‌بر فقه امامیه

نوع مقاله : علمی

نویسندگان

1 استادیار مدیریت مالی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری مالی بین‌الملل، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز، تهران، ایران

3 دانشجوی دکتری مدیریت مالی، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ایران

چکیده

دستاوردهای فکری و اعتبارات اجتماعی از قبیل اختراعات، علائم تجاری و... با اینکه به سختی به‌دست می‌آید، اما به مدد وسایل صنعتی و مکانیکی به راحتی تقلیدپذیر و قابل تکثیر و توزیع است، نتیجه این وضعیت آن است که منافع مادی و اقتصادی دارایی‌های معنوی، در دست تکثیرکنندگان و تقلیدکنندگان قرار می‌گیرد و چنانچه پدید‌آورنده حمایت نشود، چه‌بسا کسی حاضر نشود اندوخته‌های خود را به راحتی در اختیار دیگران قرار دهد. بنابراین باید راهی یافت که اندیشمندان و تولیدکنندگان دارایی‌های معنوی، حاضر باشند دستاورد خود را در اختیار دیگران قرار دهند. جهت تشکیل یک بازار سازمان یافته برای حمایت و انتقال دارایی‌های معنوی لازم است تا قراردادهای نقل و انتقال این دارایی‌ها تنظیم شود. از آنجایی که قانون حاکم بر نظام جمهوری اسلامی ایران بر مبنای فقه امامیه تنظیم می‌گردد لازم است تا ابتدا نظرات مراجع و فقهای شیعه را در خصوص مشروعیت این دارایی‌ها بررسی نموده، سپس راهکارهای فقهی متناسب با نظرات فقها را استخراج نموده و با فضای بازار سرمایه تطبیق نماییم. پرسش این پژوهش آن است که حکم شرعی دارایی‌های معنوی چیست و معاملات دارایی‌های معنوی از طریق چه قراردادی ممکن می‌باشد؟ روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی بوده و نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که می‌توان در قالب عقودی چون هبه معوضه و اجاره اشخاص، دارایی‌های معنوی را به شیوه‌های مختلف واگذار نمود و برای آن بازار سازمان یافته تشکیل داد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Making Intellectual Asset Contracts in Iran's Capital Market Based on Immamia Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Pourebrahami 1
  • Sayyed Mohammad Hassan Malihi 2
  • Reza Yarmohammadi 3

1 Assistant Professor at Tehran University, Tehran, Iran

2 Ph.D. Student of International Finance, Islamic Azad University, Tehran Branch, Tehran

3 Ph.D. Student of Financial Management, Faculty of Islamic Sciences and Management, Imam Sadiq University, Tehran, Iran

چکیده [English]

Intellectual achievements and social credits such as inventions, trademarks, etc., though being difficult to obtain, can easily be imitated and reproduced and distributed with the help of mechanical and industrial equipment .The result of this situation is that the material and economic benefits of intellectual property are extended to reproducers and if the originator is not supported, it will be highly improbable for anybody to give up his work to others. To counteract this, we must find a way that scholars and producers of intellectual property also benefit from their assets. To form an organized market which could support and transfer the intellectual property, it is necessary to provide related contracts for these assets. Since the law governing the Islamic Republic of Iran is based on Shia viewpoint, first it is necessary to review the ideas of Shia scholars about the legitimacy of these assets and then extract juridical solutions and adapt them with the capital market. The question of this study is about the religious decrees concerning intellectual property and the kind of contracts governing its transference. The research method has been descriptive/ analytical and the results show that we can, in the form of contracts such as gift against gift or lease agreement, transfer intellectual property and form an organized market for it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Intellectual Property
  • Intellectual Property Markets
  • Islamic contracts
  • capital market
انصاری، مرتضی (1384). البیع، قم: مجمع الفکر السلامی، جلد سوم.
تبریزی، میرزاجواد (1378). استفتائات، قم: سرور.
جعفری، مصطفی، جلال رضائی‌نور و رضا حسنوی (1385).«بازنگری مـدل‌هـای انـدازه‌گیری سرمایه فکری؛ یک رویکرد کـل نگـر»، تهران: چهـارمین کنفـرانس بـین‌المللـی مـدیریت، دانشگاه صنعتی شریف.
جوادی‌آملی، عبدالله (1384). استفتائات، قم: اسراء.
حکمت‌نیا، محمود (1387). مبانی مالکیت فکری، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه.
حکمت‌نیا، محمود (1388). «بررسی فقهی واقتصادی مالکیت فکری»، اقتصاد اسلامی، شماره 33، 179-212.
زاهدی، سـیدمحمد و فرشـته لطفـی‌زاده (1386). «ابعـاد و مـدل‌های انـدازه‌گیـری سـرمایه فکری»، مطالعات مدیریت، شماره 55، 39-64.
شهیدی، مهدی (1384). حقوق مدنی 6، تهران: مجد.
طباطبایی، سیدعلی (1419ق). ریاض المسائل، قم: مؤسسه نشراسلامی، جلد نهم.
قاروبی‌تبریزی، شیخ حسن (1415ق). النضید، قم: داوری، جلد نهم.
کاتوزیان، ناصر (1374). حقوق مدنی اموال و مالکیت، تهران: مؤسسه نشر یلدا.
کاتوزیان، ناصر (1386). حقوق مدنی، تهران: گنج دانش، جلد دوم.
مرعشی‌نجفی، شهاب‌الدین (1422ق). القول الرشید فی الاجتهاد و التقلید، قم: جامع فقه اهل‌البیت.
مرکز تجارت بین‌المللی و دبیرخانه مشترک‌المنافع (1375). راهنمای تجاری دور اروگوئه؛ ترجمه مدیریت پژوهش‌های اقتصادی و بین‌المللی، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی.
مکارم‌شیرازی، ناصر (1386). استفتائات، قم: مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب(ع).
موسویان، سیدعباس، رضا میرزاخانی، مجتبی کاوند و سیدامیرحسین اعتصامی (1393). «مبانی فقهی و حقوقی بازاردارایی‌های فکری»، بورس اوراق بهادار، شماره 26، 84-87
موسوی‌خمینی، سیدروح‌الله (1409ق). تحریر‌الوسیله، قم: اسماعیلیان.
نجفی، شیخ محمدحسن (1981). جواهرالکلام، بیروت: دار احیاء التراث العربی، جلد 28.
محمدی‌پور، رحمت‌الله، حمید نوری و یونس اسماعیلی (1393). «مدل‌ها و روش‌های حسابداری سرمایه‌های فکری»، بندر گز: اولین همایش ملی حسابداری و حسابرسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندر گز.
Cornish, W., Llewelyn, D., & Aplin, T. (2003). Intellectual Property: Patents, Copyright, Trade Marks and Allied Rights (6 th. London, Sweet & Maxwell.
Sterling J. A. L. )2003(, World Copyright Law, Second Edition, London, sweet and Maxwell.
دوره 7، شماره 2 - شماره پیاپی 14
اردیبهشت 1397
صفحه 247-276
  • تاریخ دریافت: 22 شهریور 1395
  • تاریخ پذیرش: 21 فروردین 1396