تحقیقات حقوق شهروندی
مبانی اسلامی پدرمآبی (پترنالیسم) قانونی با نگاهی به نظام حقوقی ایران
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
* دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.
چکیده
همواره میزان و نحوه ورود و دخالت دولت در امور شهروندان مورد بحث اندیشمندان بوده است. این امر سبب‌شده تا در تلاقی اعمال صلاح و منفعت جامعه و آزادی افراد گاهی اندیشمندان به هر یک از این دو سو تمایل پیدا کنند. به‌عبارت بهتر نقش هرکدام در اندیشههای گوناگون سبب تعیین حوزه دخالت دولت در امور مختلف میشود. در این حین مسئلهای که مطرح میشود این است که دولتها علاوه بر منفعت جامعه، تا چه اندازه صلاحیت ورود به حوزه فردی افراد، برای رساندن سود به آنان (جلوگیری از ضرر) دارد. عدهای با مطرح نمودن مفهوم پدرمآبی حقوقی، قائل به دخالت دولت در حوزههای فردی، همانند یک پدر هستند. این مسئله در مبانی اسلامی نیز قابل پیگیری است. لذا این سؤال به‌وجود میآید که پدرمآبی حقوقی با مبانی اسلامی چه رابطهای دارد و آیا پدرمآبی حقوقی با موازین اسلامی سازگاری دارد؟ نگارنده با روش توصیفی ـ تحلیلی پس از جستجو در مفاهیم اسلامی، معتقد است، پدرمآبی حقوقی به‌صورت کلی با قاعده لاضرر، منع آسیب به خود، فلسفه دین و امر به معروف و نهی از منکر توجیهپذیر میباشد.
کلیدواژه‌ها
- برلین، آیزایا (1380). چهارمقاله درباره آزادی. ترجمه محمدعلی موحد. تهران: انتشارات خوارزمی.
- برهانی، محسن و رهبرپور، محمدرضا (1390). «چرایی جرمانگاری در قلمروی اخلاق زیستی». فصلنامه حقوق، 41(4)، صص. 41-59.
- چینهنگو، آستین (1394). مبانی فلسفه حقوق. ترجمه هیبت‌الله نژدی‌منش. تهران: خرسندی.
- خامنه‌ای، سید علی (1368). بیانات مقام معظم رهبری: https://farsi.khamenei.ir
- زرگوش نسب، عبدالجبار؛ غیبی، سیده معصومه و رضایی، سعیده (1392). «امر به معروف و نهی از منکر از منظر فقه و حقوق و بررسی جایگاه دولت و ملت». معرفت حقوقی، سال دوم، (2)، صص. 27-48.
- شبیری زنجانی، سید موسی (1419ق). کتاب نکاح. محقق مؤسسه پژوهشی رأیپرداز.
- صاحب جواهر، محمدحسن (1981م). جواهرالکلام. بیروت: دارالاحیای التراث.
- طباطبائی، سید محمدحسین (1375). ترجمه تفسیر المیزان، قم: انتشارات اسماعیلیان.
- طوسی، محمد بن حسن (1351 ق). المبسوط فی الفقه الامامیه. تهران: المکتبه المرتضویه.
- علامه حلی، جعفر بن حسن (1413ق). شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. بیروت: دارالاضواء.
- غزالی، ابوحامد محمد (1356). المستصفی من علم الاصول. قاهره: المکتبه التجاریه.
- غلامی، علی (1390). «حقوق و اخلاق، از تلاقی تا تفاهم». پژوهشنامه حقوق اسلامی، سال دوازدهم، (2)، صص. 29-46.
- فیرحی، داود (1393). نظام سیاسی و دولت در اسلام. تهران: سمت.
- قدردان قراملکی، محمدحسن (1382). «فلسفه نیاز به دین و پیامبران». قبسات، (27)، صص. 141-170.
- گری، جان (1379). فلسفه سیاسی استوارت میل. ترجمه خشایار دیهیمی. تهران: طرح نو.
- محقق حلی، جعفر بن حسن (1406ق). المختصر النافع فی فقه الامامیه. قم: مؤسسه المطبوعات الدینیه.
- محقق داماد، سید مصطفی (1406ق). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
- محمدی، ابوالحسن (1390). قواعد فقه. تهران: میزان.
- محمودی جانکی، فیروز (1386). «مبانی فلسفی منع حقوقی و کیفری ایراد ضرر به خود مطالعه موردی الزام استفاده از کمربند و کلاه ایمنی در رانندگی». فصلنامه حقوق مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، سال سی و هفتم، شماره اول، صص. 117-157.
- مشکینی، علی (1371). اصطلاحات الاصول و معظم ابحاثها. قم: الهادی.
- مکارم شیرازی، ناصر (1374). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
- مکارم شیرازی، ناصر (1390). القواعد الفقهیه. ترجمه محمدجواد بنی سعید لنگرودی، قم: امام علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام).
- مکارم شیرازی، ناصر (1425ق). تعزیر و گستره آن. قم: مدرسه الامام علی بن ابی‌طالب (علیه‌السلام).
- موراوتز، توماس (1391). فلسفه حقوق مبانی و کارکردها. ترجمه بهروز جندقی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
- موسوی بجنوردی، سید محمد بن حسن (1401ق). القواعد الفقهیه. تهران: مؤسسه عروج.
- نجفی توانا، علی و مصطفیزاده، فهیم (1392). «جرمانگاری در نظام کیفری جمهوری اسلامی ایران». مطالعات فقه و حقوق اسلامی، سال پنجم، (8)، صص. 149-170.
- ورعی، سید جواد (1391). «امر به معروف و نهی از منکر و گناهان پنهان و آشکار». حکومت اسلامی، سال هفدهم، (65)، صص. 81-104.
- Bentham, Jeremy (2000). An Introduction to the Principles of Morals and Legislation. Batches, Book, Kitcheners, Ch.I.
- Dworkin, Gerald (2010). Paternalism, in: Stanford Encyclopedia of Philosophy, URL= http://plato.stanford.edu/ entries/paternalism.
- Dworkin, Ronald (1996). "Pornography & Hat" in Freedoms Law: The Moral Reading of The Amerrican Constitution, Oxford: Oxford University Press.
- Feinberg, Joel (1984). The Moral Limits of the Criminal Law: Harm to Self; Vol. 1, Oxford, New York, Oxford University Press.
- Feinberg, Joel. (1986). The Moral Limits of the Criminal Law: Harm to Self; Vol. 3, Oxford, London, New York, Toronto, Oxford University Press.
- Feinberg, Joel (1990). The Moral Limits of the Criminal Law: Harmless Wrongdoing; vol. 4, Oxford, London, New York, Toronto, Oxford University Press.
- Mill, john stuart (1859). On liberty; chapter 1. Canada: batoche books,
- Mill, John Stuart (1999). On Liberty. Peterborough, Canada: Broadview Press.
- Suber, Peter (1999) Paternalism, in philosophy of law: An Encyclopedia. Edit by Christopher B. Gray, Garland pub.
)