بررسی کیفیت فضای شهری با تأکید بر بُعد اجتماعی از طریق تکنیک (ANP). نمونۀ موردی: محلۀ دارآباد تهران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد طراحی شهری، دانشگاه آزاد اسلامی، دانشگاه علوم و تحقیقات، تهران، ایران

2 پژوهشگر دکتری شهرسازی، دانشکده عمران، معماری و هنر، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، تهران، ایران

3 دکتری رشته جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

چکیده
محیط مصنوع یک بسترساز وقوع رفتار و تعامل اجتماعی است که میزان بسترسازی آن متاثر از کیفیات آن است، داشتن معیارهایی جهت ارزیابی کیفیت گزینه­های طراحی شهری و مقایسۀ کیفیت چند فضای شهری که بر بُعد اجتماعی تأکید دارد همواره از مسائلی بوده است که از دیدگاههای مختلف به آن پرداخته شده و معیارهایی جهت حصول به آن ارائه شده است، این دیدگاهها به­صورت مجزا واجد جامعیت لازم نیستند و هر کدام از زاویه­ای به موضوع نگریسته­اند، بااین­وجود اشتراکاتی دربین دیدگاهها وجود دارد؛ لذا وجود معیارهایی جامع و مدوّن جهت ارزیابی طراحی­هاو فضاهای شهری امری مهم و ضروری می­نماید. این پژوهش با هدف بررسی کیفیت فضای شهری جهت ارتقای فضای کیفی محلۀ دارآباد تهران  به رشته تحریر در آمده است. روش تحقیق، توصیفی - تحلیلی و شامل مطالعات میدانی و اسنادی است که در6 بخش تدوین شده است، در ابتدای این پژوهش به بررسی مختصری از مفاهیم فضا و فضای شهری و در بخش دوم به ارتباط میان محیط مصنوع (فضای شهری) و تعاملات اجتماعی پرداخته شده است، سپس در بخش سوم به فعالیت­­های موجود در فضای شهری اشاره نموده و نقش کیفیت فضای شهری را در ایجاد بستری جهت برقراری تعاملات اجتماعی مورد بررسی قرار داده و در بخش چهارم و پنجم پس از بررسی کیفیات فضای شهری از دیدگاه اندیشمندان شهری با چند کیفیت اصلی و فرعی به اجماع رسیده و در بخش پایانی نیز با ارائۀ 5 معیارو 13 زیر معیار به ارزیابی چندمعیارۀ کیفیت فضای شهری توسط فرایند تحلیل شبکه­ای (ANP) در نمونۀ موردی مد نظر به منظور سنجش مدل تحلیلی مورد نظر پرداخته شده است. نتیجۀ پژوهش، ایجاد فضاهای لازم در محله که به نسبت شاخص ها دچار کمبود فضاهای عمومی و کاربری­های مربوطه هستند را لازم و  ضروری می­داند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Measuring the quality urban environment with emphasis on the social space Through technique (ANP) Case Study: Neighborhood Darabad Tehran

نویسندگان [English]

  • abdolla habibi 1
  • mohammad jahed ghadami 2
  • seyed mostafa hedayatnezhad kashi 3
1 University of Science and Research
2 Science and Research Branch
3 University of Sistan and Baluchestan
چکیده [English]

Built environment is a potential of social behavior and communications that its potentiality is affected by the qualities of built environment (urban spaces). According to Jan Gehl activities taking place in the environment are divided into three main categories include obligatory, voluntary and social ones. It should be noted that not just obligatory activities are affected by environment quality, but when an urban space includes a high range of quality, voluntary activities increase frequently and accordingly the number of social activities which leads to social communications extremely increases. Having some sorts of factors to evaluate the quality of urban design alternatives and compare the quality of urban spaces which emphasis of social aspect have always been one of the issues that have studied from different views and subsequently some factors have been introduced. These points of views are not comprehended by themselves and all of them studied the subject from their own angels. There is something in common with them, however, but assembling comprehensive factors to evaluate urban designing and urban spaces seem significant. In this study with a documentary research and other theoretical texts, factors and quality indexes about the city and favorable urban spaces have been adopted that eventually 5 main factors and 13 subsidiary factors have been presented, a favorable environment absolutely would be used by urban users if includes the following items:
• Linking & Access as the main factor with 4 subsidiary factors of accessibility, legibility, Linking and surrounding
• Image & Comfort as the main factor with 3 subsidiary factors of beauty and regularity, relaxation and identity

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban environment
  • social
  • urban spatial qualities
  • criteria and sub-criteria (indicators)
  • Network Analysis (ANP)

مراجع

  1. منابع

    1. اذانی، مهری و زهره مهدی زاده و صباح الخیر حاج نبیان. 1392. بررسی نقش فضاهای شهری در ایجاد هویت شهرهای جدید. فصلنامه اطلاعات جغرافیایی سپهر، دوره بیست و دوم، شماره 85
    2. ای ین بنتلی . 1386. محیط های پاسخده. (مصطفی. بهزادفر, مترجم) تهران: مرکز انتشارات دانشگاه علم و صنعت ایران.
    3. پارسی, حمید رضا. 1381. شناخت محتوای فضای شهری. مجله هنرهای زیبا، شماره 11.
    4. پاکزاد, جهانشاه. 1385. مبانی نظری و فرایند طراحی شهری. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
    5. توسلی, محمود. 1369. اصول و روش های طراحی شهری و فضای مسکونی در ایران (جلد اول). تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
    6. توفیق, فیروز. 1373. ارزیابی چند معیاری در طرح ریزی کالبدی. نشریه آبادی, 11, 40-43.
    7. راپاپورت, ایماس. 1391. معنای محیط ساخته شده. (فرح. حبیب, مترجم) تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
    8. زبر دست, اسفندیار. 1380. کاربرد فرایند تحلیل سلسله مراتبی در برنامه ریزی شهری و منطقه ای. نشریه علمی پژوهشی هنرهای زیبا, 10.
    9. زبردست, اسفندیار. 1389. کاربرد فرایند تحلیل شبکه ای (ANP) در برنامه ریزی شهری و منطقه ای. نشریه هنرهای زیبا-معماری و شهرسازی, 79-90.
    10. علی پور، روجا مسعود خادمی و محمد مهدی سنماری و مجتبی رفیعیان. 1391. بررسی شاخصه های کیفیت محیطی در شناسایی اولویت های مداخله در محدوده بافت فرسوده شهر بندر لنگه. فصلنامه باغ نظر, 13-21.
    11. فکوهی, ناصر. 1383.  انسان شناسی شهری. تهران: نشرنی.
    12. گل, یان. 1387. زندگی در فضای میان ساختمان ها. (شیما شصتی, مترجم) تهران: سازمان انتشارات جهاددانشگاهی.
    13. گلکار, کورش. 1379. مولفه های سازنده کیفیت طراحی شهری. نشریه علمی پژوهشی صفه, 32, 38-65.
    14. لینچ, کوین. 1384. تئوری شکل خوب شهر. (حسین بحرینی, مترجم) تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    15. مدنی پور, علی. 1379. طراحی فضای شهری، نگرشی بر فرایند اجتماعی و مکانی. (فرهاد مرتضایی, مترجم) تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه ریزی شهری.
    16. مدنی پور, علی. 1389. فضاهای عمومی و خصوصی شهر. (فرشاد نوریان, مترجم) تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
    17. معرب، یاسر و مهدیس سادات و اسماعیل صالحی. 1395. تحلیل و بررسی سرزندگی پارکهای جدید شهری. مطالعه ی موردی: پارک آب و آتش تهران. مجله آمایش جغرافیایی فضا، سال ششم، شماره مسلسل 20
    18. نقی زاده, محمد 1385. مبانی نظری معماری و شهرسازی اسلامی. اصفهان: انتشارات راهیان
    19. هیت، تیم و تنراک استیون تیسدل و متئو کارمونا. 1388. مکان های عمومی، فضاهای شهری، ابعاد گوناگون طراحی شهری. (اهری و همکاران,مترجم) تهران: انتشارات دانشگاه هنر تهران.
      1. Bell et al, P.A, Fisher, J.D., Baum, A. and Greene, T.C. 1990. Environmental Psychology(third edition).Holt, Rinehart & Wilson, Inc: London.
      2. Bentley, I. 1990. Ecological Urban Design. Architects Journal, 192: 69-71.
      3. Carlucci, D. and Schiuma, G. 2008. Applying the analytic network process to disclose knowledge assets value creation dynamics. Expert Systems With Applications. 36(4): 7687-7694.
      4. Coleman, J.1987). Opportunities for Innovation in Urban Design Education. Australian Planners, 25:28-31.
      5. Goodey, B. 1993. Two Gentelmen in Verona: The Qualities of Urban Design. Streetwise 5-3.
      6. Greene, S. 1992. Cityshape. JAPA. 58: 177-189.
      7. Haughton, G.  and Hunter, C. 1994. Sustainable Cities.London: Jessica Kingsley.
      8. Jacobs, A. and Appleyard, D. 1987. Towards an Urban Design Manifesto: A prologue. Journal of the American Planning Association, 53: 115-116.
      9. Lee, H. et al. 2009. Selection of technology acquisition mode using the analytic network process. Mathematical and Computer Modeling, 49:1274-1282.
      10. Lin et al., Y.-H. K.-M.-J.-C.-H. 2009. Research on using ANP to establish a performance assessment model for business intelligence system. Expert System with Applications, 36:4135-4146.
      11. Lynch, K.1972 . the openness of open space.aidan ellis: Arts of environment.
      12. Montgomery, J.1998. Making a City: Urbanity, Vitality and Urban Design. Journal of Urban Design, 3: 93-116.
      13. Nasar, J. 1998.  The Evaluative Image of the City.London: Sage.
      14. Nelessen, A. 1994. Vision for a New American Dream.Chicago: APA Planner Press.
      15. Oldenburg, R. 1999. The Great Good Place: Cafes, coffee shops, bookstores, bars, hair salons and the other hangouts at the heart of a community. Marlow & Company: NewYork.
      16. Porteous, L. 1977. Environment and Behaviour.London: Addison Westley.
      17. Punter, J. and Carmona, M. 1997. The Design Dimention of Planning: Theory.London: content and best practice of design policies.
      18. saaty, T. 1999..  Fundamentals of the Analytic Network Process.Kobe, Japan: Proceeding of ISAHP.
      19. South Worth, M. 1989. Theory and Practice of Contemporary Urban Design. Town Planning Review, 369-402.
      20. Tibalds, F. 1992. Making people friendly towns, improving the public environment in towns and cities.Logman: Harlow.
      21. Trancik, R. 1986. Finding Lost Space: Theory of Urban Design.NewYork: Van Nostrand Reinhold.
      22. Violich, F. 1983.  Urban Reading and the Design of small Urban Places: The Village of Sutivan. Town Planning Review. 51: 41-62.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار