علت‌شناسی بروز تقاضاهای اجتماعی در خروج میراث معماری از فهرست آثار ملی ایران بررسی موردی: تقاضاهای مالکان بناهای تاریخی در بافت تاریخی شهر تهران طی دهۀ گذشته

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مرمت و احیاء بناها و بافت‌های تاریخی، دانشگاه هنر، استان تهران، شهر تهران

2 استادیار گروه آموزشی مرمت و احیاء بناها و بافت‌های تاریخی، دانشگاه هنر، استان تهران، شهر تهران

3 کارشناس ارشد حقوق جزا و جرم‌شناسی، مدیرکل حقوقی و مطالعات تطبیقی وزارت دادگستری

چکیده

فرآیند حفاظت از میراث معماری علاوه بر مرتبط بودن با مباحث فنی و کالبدی، با وجوه مختلف فراکالبدی همچون جنبههای اجتماعی ارتباط تام دارد. بنا بر شواهد موجود، بافت تاریخی شهر تهران شاهد تهدیدهای جدّی در زمینۀ مواریث معماری ملی مبتنی بر ابطال عملیات ثبت بناها از فهرست آثار ملی از سوی مالکان و بهرهبرداران آنها بوده است. فرضیۀ پژوهش حاضر از یک سو بر وجود ضعف در ابعاد شناختی مالکان بناهای باارزش تاریخی فرهنگی نسبت به اهمیت حفظ میراث معماری تأکید دارد و از سویی دیگر به ضعف در هماهنگی، همپیوندی و پوشش لازم میان «سیاستها و قوانین و مقررات حفاظت از میراث معماری» با «نیازها و خواستههای صواب مالکان بناهای تاریخی» اشاره میکند. لذا پژوهش حاضر در صدد شناخت علل بروز تقاضاهای مالکان و بهرهبرداران بناهای ثبتی جهت ابطال عملیات ثبت میراث معماری تحت تملک خود از فهرست آثار ملی در قالب موردپژوهی شهر تهران بوده است. هدف این پژوهش ناظر به ارتقای کیفیت فرآیند حفاظت مبتنی بر رفع و یا کاهش مسائل مرتبط در حوزۀ اجتماعی است. یافتههای حاصل از بررسیهای بهعمل آمده در این مقاله بیانگر آن است که علل مختلفی در بروز تقاضاهای اجتماعی ذکر شده نقش دارند که از جمله مهمترین آنها عبارتاند از: ضعف در شناخت و آگاهی مالکان نسبت به چرایی و چگونگی حفظ مواریث معماری، ضعف در توجه به نیازها و مشکلات ذینفعان از جانب نهادهای متولی حفاظت، ضعف در جامعیت قوانین و مقررات مرتبط با موضوع و فقدان سیاستهای تشویقی برای مالکان بناهای واجد ارزش تاریخی و فرهنگی.

کلیدواژه‌ها


-   ابویی، رضا، و نیک‌زاد، ذات الله (1396). حفاظت معماری و نسبت آن با تاریخ معماری، با نگاه به تجربۀ حفاظت در ایران. دو فصلنامۀ معماری ایرانی، 11، 169-188.
-   بارون، رابرت، دان، بیرن، و نایلا، برنسکامب (1388). روانشناسی اجتماعی (مترجم: یوسف کریمی). چاپ دوم، تهران: نشر روان. 
-   بدار، لوک، دزیل، ژوزه، و لامارش، لوک (1387). روانشناسی اجتماعی (مترجم: حمزه گنجی). چاپ ششم، تهران: نشر ساوالان.
-   توکلی، احمد (1391). کامیابی‌ها و ناکامی‌های بازار - دولت، اقتصاد بخش عمومی. تهران: نشر سمت.
-   حبیبی، سیدمحسن (1380). مسیر پیادۀ گردشگری. مجله هنرهای زیبا، ۹، 43-51.
-   حبیبی، سیدمحسن، و مقصودی، ملیحه (1381). مرمت شهری. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-   رازقی، علی‌رضا (1391). علل بروز تعارض‌های اجتماعی در حفاظت از میراث معماری. رساله دکتری، دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
-   رازقی، علی‌رضا، پیربابائی، محمدتقی، و ندیمی، حمید (1392). علل بروز تعارض‌های اجتماعی در حفاظت از میراث معماری؛ مطالعۀ موردی: مجموعۀ ثبت جهانی گنبد و ارگ سلطانیه. فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 13، 45-54.
-   رضایی، نعیمه، و فرجی، فرناز (1397). ارزیابی نقش سازمان‌های غیردولتی در حفاظت از میراث معماری و شهری؛ مطالعه تطبیقی ایران و فرانسه. هویت شهر، 12(33)، 27-36. 
-   شادنوش، امیرحسن (1392). بررسی ابعاد حقوقی ثبت آثار تاریخی - فرهنگی در فهرست آثار ملی در پرتو آرای دیوان عدالت اداری. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشکدۀ حقوق دانشگاه آزاد اسلامی تهران مرکز.
-   صفایی، سیدحسین (1388). حقوق مدنی اشخاص و اموال. چاپ نهم، تهران: نشر میزان.
-   فلاح‌فر، سعید (1395). قانون حفظ آثار ملی و عتیقات 1309. تهران: انتشارات آوینه.
-   قانون راجع به حفظ آثار ملی مصوب 1309، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. 
-   محمدی، محمود، بیدرام، رسول، و ناصری اصفهانی، هاجر (1393). ارزیابی اثربخشی مشوق‌های محرک حفاظت از خانه‌های باارزش تاریخی، مطالعۀ موردی: بناهای تاریخی شهر اصفهان. فصلنامۀ اقتصاد و مدیریت شهری، 6، 1-18.
-   نشست تخصصی «میراث فرهنگی و مالکیت خصوصی یا منفعت عمومی» در تاریخ 25/2/1392، پژوهشگاه قوه قضائیه.
-   یوکهیلتو، یوکا (1387). تاریخ حفاظت معماری (مترجمان: محمد حسن طالبیان و خشایار بهاری). تهران: روزنه.
 
-   Abdul Rashid, R., & Ahmad, A. G. (2011). Overview of maintenance approaches of historical buildings in kuala lampur-A current practice. Procedia Engineering, 20, 424-425.
-   Barillet, C., Joffroy, T., Longuet, I. & et al. (2006). A Guide for African local Governments cultural heritage and local development. Grenoble: CRATerre- ENSAG/ Convention France- UNESCO.
-   Danner, J. C. (1998). TDR- Great idea but questionable value. The Appraisal Journal, 65 (2), 133-142. 
-   Dümcke, C., & Gnedovsky, M. (2013). The Social and Economic Value of Cultural Heritage. EENC Paper.
-   Ercan, M. A. (2010). Searching for a Balance Between community needs and conservation policies in historic neighborhoods of Istanbul. European planning studies, 18(5), 833-859. 
-   Hegazy, S. M. (2014). Conservation of historical buildings- The omani- French museum as a case study. Housing and Building National Research Center: HBRC Journal, 11, 264-274.
-   ICOMOS (1987). First Brazilian Seminar about the Preservati on and Revitalization of Historic Centers (ICOMOS Brazilian Committee, Itaipava, July 1987).
-   Imon, S. S. (2005). Stakeholder Participation in Cultural Heritage Management. Honoi: Asian academy for Heritage Management, 2ndField School, Viewed 3 December 2011.
-   McCleary, R. L. (2005). Financial Incentives for Historic Preservation: an International View. USA: University of Pennsylvania.
-   Merlin, P., & Choay, F. (2005). Dictionnaire de I’amenagement. PUF: Paris.
-   Sigmund, Z. (2016). Sustainability in architectural heritage: review of policies. DE GRRUYTER OPEN.
-   Yung, E. K., Zhang, Q., & Chan, E. (2017). Underliing Social factors for Evaluating Heritage Conservation in Urban Renewal Districts. Habitat international, 66, 135-148.