با همکاری مشترک دانشگاه پیام نور و انجمن فیزیولوژی و فارماکولوژی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس، آزمایشگاه تحقیقاتی پرنده‌شناسی، بخش زیست‌شناسی، دانشکده ‏علوم، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 استادیار، آزمایشگاه تحقیقاتی پرنده‌شناسی، بخش زیست‌شناسی، دانشکده ‏علوم، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران ‏

چکیده

خانواده سبزقبایان (Coraciidae) جزو راسته­ سبزقباسانان می‌باشد که در آفریقا، آسیا، اروپا، استرالیا و گینه نو پراکنش دارند. این خانواده­ دارای دو جنس Coracias با نه گونه و Eurystomus با چهارگونه می‌باشد. از این تنوع گونه­ای، فقط دو گونه سبزقبای اروپایی (Coracias garrulus) و سبزقبای هندی (Coracias benghalensis) در ایران یافت می‌شوند. زیست­شناسان تکاملی همواره به اهمیت ثبت مناطق تماس پراکنشی در مورد گونه­های خواهری و خویشاوند اشاره داشته­اند. میزان دورگه­زایی در راسته­ سبزقباسانان حدود 14 درصد گزارش شده است. محدوده تولیدمثلی سبزقبای اروپایی و هندی از نظر جغرافیایی به‌طور گسترده از هم جدا است. با این حال مرز پراکنش این دو گونه در شرق عراق، غرب و جنوب ایران و در پاکستان به هم نزدیک می‌شود. اطلاعات خاصی درباره ناحیه تماس بین این دو گونه و دورگه­زایی آنها وجود ندارد. لذا در این مطالعه پراکنش این دو گونه در استان فارس (جنوب‌غربی ایران)، نواحی همپوشانی پراکنشی و احتمال وجود افراد دورگه طی عملیات میدانی متعدد صورت گرفته در بهار و تابستان سال­های 1396 و 1397 بررسی شد. نتایج به‌دست‌آمده نشان داد که سبزقبای اروپایی به‌جز باریکه­ جنوبی استان در تمامی مناطق دیگر استان فارس پراکنش داشته اما پراکنش سبزقبای هندی بیشتر محدود به نیمه جنوبی و غرب استان می‌باشد. بنابراین این دو گونه در نیمه جنوبی و غربی استان همپوشانی پراکنشی دارند. در بررسی­های انجام شده نمونه­ دورگه­ای از نظر الگوی رنگی مشاهده نشد.

کلیدواژه‌ها

Aliabadian, M.; Nijman, V. (2007). Avian hybrid: incidence and geographic distribution of hybridization in birds. Contribution to Zoology; 76: 59-61.
Aliabadian, M.; Roselaar C.S.; Nijman, V.; Sluys, R.; Vences, M. (2005). Identifying contact zone hotspots of passerine birds in the Palaearctic region. Biology Letters, 1: 21-23.
Asokan, S.; Mohamed Samsoor Ali, A.; Manikannan, R.; Thomas Nithiyanandam, G. (2010). Population densities and diurnal activity pattern of the Indian Roller Coracias benghalensis (Aves: Coraciiformes) in Nagapattinam District, Tamil Nadu, India. Journal of Threatened Taxa; 2(10): 1185-1191.
Asokan, S.; Mohamed Samsoor Ali, A.; Manikannan, R. (2009). Preliminary investigations on diet and breeding biology of the Indian Roller Coracias benghalensis in a portion of Cauvery Delta, Tamil Nadu, India. World Journal of Zoology, 4 (4): 263-269.
Cramp, S. (Ed.) (1985) The birds of the western Palearctic. Vol IV. Terns to Woodpeckers. Oxford University Press, Oxford.
Farashi, A; Shariati, M. (2017). Biodiversity hotspots and conservation gaps in Iran. Journal for Nature Conservation; 39: 37-57.
Fry, C. H.; Fry, K. (1999). Kingfishers, Bee-Eaters & Rollers. Christopher Helm, A & C Black. London.
Fry, C. H.; Fry. K.; Harris. A. (1992). Kingfishers, Bee- eaters and Rollers: A Handbook. Russel Friedman Books, Halfway House, S. Africa.
Gholamhosseini, A.; Vardakis, M.; Aliabadian, M.; Nijman, V.; Vonk, R. (2013). Hybridization between sister taxa versus non-sister taxa: a case study in birds. Bird Study; 60: 195-211.
Gill, F.; Donsker, D. (Eds). (2020). IOC World Bird List (v 10.1). Doi 10.14344/IOC.ML.10.1.  http://www.worldbirdnames.org/
Johanssona, U.S.; Irestedtb, M.; Qu, Y.; Ericsonb, GB. (2018). Phylogenetic relationships of rollers (Coraciidae) based on complete mitochondrial genomes and fifteen nuclear genes. Molecular Phylogenetics and Evolution; 126: 17-22.
Kaboli, M.; Aliabadian, M.;  Tohidifar, M.; Hashemi, A.; Musavi, .B.; Roselaar CS. (2016). Atlas of Birds of Iran (In Persian and English). Kharazmi University Press, Karaj, Iran.
Khaleghizadeh, A.; Roselaar, K.; Scott, D.A.; Tohidifar, M.; Mlikovsky, J.; Blair, M.; Kvartalnov, p. (2017). Birds of Iran: Annotated checklist of the species and subspecies. Iranshenasi Publishing, Tehran, Iran. 500 pp.
Mansoori, J. (2013). A Field Guide to the Birds of Iran (In Persian with an abstract in English). Farzaneh Book Publisher, Tehran, Iran. 513 pp.
McCarthy, EM. (2006). Handbook of Avian Hybrids of the World. Oxford University Press.
Sedaghat Nejad, Z.; Tashakorian, V.; Mobasheri, MH.; Homayuni, MS.; Foroghbakhsh, A.; Mansuri, A.; Sepehrimanesh, M. (2012). Provincial studies of Fars. Iran Textbook printing and Publication Company.
Sibley, C.G.; Ahlquist, J.E. (1990). Phylogeny and Classification of Birds. Yale Univ. Press, New Haven.
Thiollay, JM. (1985). Strategies adaptive comparées des Rolliers sedentaires et migrateurs dans une savane Guineene. Revue of Ecology (Terre et vie); 40: 364-377.
Vaurie, C. (1959). The birds of the Palearctic Fauna, A systematic reference. Order Passeriformes.  H. F. & G. Witherby Ltd., London, United Kingdom. 762 pp.