نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

3 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

چکیده

در قرآن کریم سخن از دو دریاست که یکی شیرین و دیگری شور و تلخ بوده که این دو با هم تلاقی می کنند، اما بر هم غلبه پیدا نمی‌کنند و از آنها لولوء و مرجان نیز استخراج نیز می-شود. درباره اینکه مقصود از این دو دریا چیست و مصداق آن کدام است در میان مفسران آراء مختلفی وجود دارد که این آراء از جنبه‌های مختلف قابل نقد و بررسی هستند. در این میان عده‌ دیگری تلاش می‌کنند این آیات را از جنبه علمی مورد نقد قرار داده و آن را خطای علمی قرآن کریم معرفی نمایند که شخصی به نام مستعار سها از جمله آنهاست. وی در کتابی با عنوان نقد قرآن دلایلی در نقد علمی این آیات ارائه کرده‌است. این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی با گرایش انتقادی و بر اساس منابع کتابخانه‌ای انجام شده، قصد دارد با مراجعه به منابع معتبر علمی در حوزه زیست‌بوم‌شناسی، به نقد و بررسی ادعاهای مطرح شده پرداخته و ضمن بررسی آراء مفسران و محققان، عدم تعارض بین یافته‌های علمی با آیات مربوط به بحث را اثبات نماید. در این مقاله دلایلی ارائه می گردد که مقصود از واژه «البحرین» مصبهایی از نوع زبانه آب شور (Salt Wedge) می باشد که ویژگیهای آن، با همه اوصاف برشمرده از این دو دریا در قرآن کریم، در تطابق کامل است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Scientific interpretation of the verse "Marj Al-Bahrain" with the approach of answering doubts

نویسندگان [English]

  • Majid Maaref 1
  • Shadi Nafisi 2
  • Hossein Rezaee 3

1 Professor of Department of Quranic and Hadith Sciences in University of Tehran

2 Associate Professor of Department of Quranic and Hadith Sciences in University of Tehran

3 PhD student in Quranic and Hadith Sciences in, University of Tehran

چکیده [English]

In the Holy Qur'an, we are talking about two seas, one sweet and the other salty and bitter, which intersect but do not overcome each other, and from which lulls and corals are also extracted. There are different opinions among the commentators about what is meant by these two seas and what is the meaning of it, and these opinions can be criticized from different aspects. In the meantime, others are trying to critique these verses from a scientific point of view and introduce it as a scientific error of the Holy Quran, including a person named Suha. In a book entitled Quran Criticism, he has provided reasons for the scientific critique of these verses. This research, which is a descriptive-analytical method with a critical orientation and based on library sources, intends to critique and review the claims made by referring to authoritative scientific sources in the field of ecology and while examining the opinions of commentators. And researchers to prove that there is no conflict between scientific findings and verses related to the discussion. In this article, reasons are provided that the meaning of the word "Bahrain" is Salt Wedge estuaries, the characteristics of which, in all the descriptions of these two seas in the Holy Qur'an, are in full accordance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Scientific Interpretation
  • Bahrain Marj
  • Doubt
  • Book of Quran Criticism
  • Saha
قرآن کریم.
ابن فارس، أحمد بن فارس بن زکریاء القزوینی الرازی (1399)، معجم مقاییس اللغه، دار الفکر.
ابن کثیر، أبو الفداء إسماعیل بن عمر بن کثیر القرشی البصری ثم الدمشقی، (1419)، تفسیر القرآن العظیم، دار الکتب العلمیة، منشورات محمد علی بیضون، بیروت.
ابن منظور، محمد بن مکرم بن منظور الافریقی المصری (۱۴۱۴ق)، لسان العرب، دار صادر، بیروت.
ابن­عربی، محیی الدین، (1422)، تفسیر ابن­عربی، دار الکتب العلمیة، بیروت.
ابوالفتوح رازی، حسین بن علی (1376)، روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن، مصحح: یاحقی، محمد جعفر، ناشر آستان قدس رضوی، بنیاد پژوهش های اسلامی، مشهد مقدس.
أزهری، محمّد بن أحمد، (1421)، تهذیب اللغة، الناشر دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
اکبرزاده، آرش و پورفرج، وهاب و رحیمی‌بشر، محمدرضا و نظامی، شعبانعلی و خارا، حسین (1386)، «بررسی ساختار فیزیکی، شیمیایی و نوسانات مواد مغذی در مصب رودخانه چمخاله»، مجله علوم زیستی واحد لاهیجان، سال اول، پیش شماره سوم.
آلوسی، سید محمود، (1415)، روح المعانی فی تفسیر قرآن العظیم، دار الکتب العلمیه، بیروت.
بوکای، موریس (1372)، مقایسه­ای میان: تورات، انجیل (با اضافات)، قرآن و علم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، پنجم.
بیضاوی، ناصرالدین، (1418)، انوار التنزیل واسرار التاویل معروف به تفسیر البیضاوی، الناشر: دار إحیاء التراث العربی، بیروت.
جفری، آرتور، (1386)، واژه های دخیل در قرآن، ترجمه فریدون بدره ای، انتشارات توس، تهران.
جوهری، أبو نصر إسماعیل بن حماد الجوهری الفارابی، (1407)، الصحاح‌ تاج اللغة و صحاح العربیة، ناشر: دار العلم للملایین، بیروت.فیومی، أحمد بن محمد، (2009)، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی‌، الناشر: منشورات دار الرضی.‌
خازن، علاء الدین علی بن محمد، (1415)، لباب التأویل فی معانی التنزیل، تصحیح: محمد علی شاهین، الناشر: دار الکتب العلمیة، بیروت.
خیراللهی، زهرا و رضایی، حسین، (1397)، بررسی انتقادی شبهات کتاب نقد قرآن، پیرامون آیات مربوط به جنین­شناسی»، پژوهش های قرآن و حدیث، دوره 51، شماره 2، صفحه 217-234.
رازی، فخر الدین محمد بن عمر (1401ق)، تفسیر الرازی مفاتیح الغیب او التفسیر الکبیر، ناشر: دار الفکر
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد (1332)، المفردات فی غریب القرآن، کتابخانه مدرسه فقاهت.
ربیع نتاج، سیدعلی اکبر و خلیلی، میثم، (1395)، پژوهشی در تفسیر باطنی آیات 91 تا 22 سوره الرحمن؛ علوم و معارف قرآن و حدیث، شماره 9، ص 91 تا 108.
زبیدی، مرتضى، (2021)، تاج العروس من جواهر القاموس، الناشر: دار الفکر، بیروت.
سمرقندی، أبو اللیث نصر بن محمد بن أحمد بن إبراهیم، (1413)، بحر العلوم، دار الکتب العلمیه، بیروت.
سها (1393)، نقد قرآن، ویرایش سوم.
سید قطب، إبراهیم حسین الشاربی، (1412)، فی ظلال القرآن، الناشر: دار الشروق، بیروت- القاهرة.
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن أبی بکر (1394)، الإتقان فی علوم القرآن، دار الکتاب العربی، بیروت- لبنان.
سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن بن أبی بکر (2010)، الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، دار الفکر – بیروت.
صابونی، محمد علی، (1417)، صفوة التفاسیر، الناشر: دار الصابونی للطباعة والنشر والتوزیع، القاهرة.
طباطبایی، سید محمد حسین (1417)، المیزان فی تفسیر القرآن، منشورات اسماعیلیان، قم.
طبرسی، فضل بن حسن، بی تا، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، الناشر : دار المعرفة.
طنطاوی، محمد سید، (1997)، التفسیر الوسیط، دار نهضة مصر للطباعة والنشر والتوزیع، القاهرة.
طوسی، محمد بن حسن، بی تا، تفسیر التبیان، کتابخانه مدرسه فقاهت.
عسگردون، شقایق (1390)، ساحل و دریا، http://seashore111.blogfa.com.
قاسمی، محمد جمال الدین، (1418)، محاسن التأویل، المحقق: محمد باسل عیون السود، الناشر: دار الکتب العلمیه، بیروت.
قرطبی، أبو عبدالله محمد بن احمد، (1384)، الجامع لأحکام القرآن، تحقیق: أحمد البردونی وإبراهیم أطفیش، الناشر: دار الکتب المصریة، القاهرة.
مصطفوی، حسن (1368)، التحقیق فی کلمات القرآن، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
معرفت، محمدهادی، (1395)، تفسیر و مفسران، انتشارات تمهید، قم.
مکارم شیرازی، ناصر (1374)، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتاب الاسلامیه.
نسفی، ابوالبرکات عبدالله بن احمد بن محمود، (1376)، مدارک التنزیل و حقائق التاویل، انتشارات سروش.
نکونام، جعفر، (1390)، «تفسیر تاریخی آیه مرج البحرین»، مجله کتاب قیم، شماره 2، ص 31-51.
 
Coral Reef Management (2002), http://www.cep.unep.org.
Gosling, Elizabeth (2003), Bivalve Molluscs: Biology, Ecology and Culture, fishing news books.
Lewbart, A. Gregory (2012), Invertebrate Medicine, 2 th Edition, Wiley-Blackwell.
Rolleston, George (1989), Descriptive Zoological Classification, LOGOS PRESS, New delhi.
Schiewer, Ulrich (2008), Ecology of Baltic Coastal Watersedited, springer.
Thorp, H. James & Rogers, D. Christopher (2015), Thorp and Covich's Freshwater Invertebrates: Ecology and General Biology, Elsevier Inc.
National Oceanic and Atmospheric Administration, (1978), Volumes 8, ohio state university.
McLusky, D. S.; Elliott, M, (2004), The Estuarine Ecosystem: Ecology, Threats and Management. New York: Oxford University Press.
Kennish, M. J, (1986), Ecology of Estuaries. Volume I: Physical and Chemical Aspects. Boca Raton, FL: CRC Press.
Wolanski, E, (1986), "An evaporation-driven salinity maximum zone in Australian tropical estuaries". Estuarine, Coastal and Shelf Science.
Gostin, V. & Hall, S.M, (2014). Spencer Gulf: Geological setting and evolution. In: Natural History of Spencer Gulf. Royal Society of South Australia Inc.
Geyer, WR and DK Ralston, (2011), The Dynamics of Strongly Stratified Estuaries, Elsevier Inc.
Howells G. Robert, ‎Raymond W. Neck, ‎Harold D. Murray, (1996), Freshwater Mussels of Texas, Texas Inland Fisheries Division.
Sawyer. T, Alvin, (1959), Magazine of Popular Mechanics, Published by Hearst Magazines.