نابرابری‏های فضاییِ قدرت سیاسی-اقتصادی: نگاهی دیگر به اقتصاد سیاسی ایران

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه یزد

2 دانشیار دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه یزد

3 استادیار دانشکده اقتصاد، مدیریت و حسابداری، دانشگاه یزد

4 دانشیار، دانشکده حقوق، علوم سیاسی و تاریخ، دانشگاه یزد

چکیده

ادبیات اقتصادی از دیرباز در مورد واژگان مزیت مطلق و نسبی و در دهه‌های اخیر در زمینه مزیت رقابتی مفهوم‏پردازی کرده و کوشیده است تا با آن‏ها تمایزات توسعه مناطق را تفسیر کند. با وجود این، نتایج حاصل از پژوهش‏های پیشین در زمینه اقتصاد منطقه‌ای ایران نشان می‌دهد که توسعه مناطق با این مفاهیم بیگانه بوده و قابل توضیح نیست. به عبارت دیگر، مزیت‌های سه گانه فوق نمی‌تواند تفاوت سطوح توسعه مناطق ایران را تبیین کند. به همین دلیل، مقاله حاضر می‌کوشد تا عدم تعادل‌های منطقه‌ای را نه با متغیرهای اقتصادی و مزیت‌های یاد شده، بلکه با متغیر قدرت اقتصادیِ تبلوریافته در قدرت سیاسی ارزیابی کند. این پژوهش، نحوه توزیع قدرت سیاسی-اقتصادی بین مناطق ایران طی دوره 1391-1398 مورد کنکاش قرار داده و سعی می‏کند تا عدم توازن‌های قدرت در بین مناطق ایران را بر اساس بودجه نهادها و مقامات آن‏ها به تصویر بکشد. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که قدرت سیاسی-اقتصادی بین مناطق ایران به طور ناهمگن توزیع شده است. بر این اساس و با توجه به تسلط فراگیر و مرکزگرایِ دولت بر بودجه کشور، توزیع نابرابرِ قدرت سیاسی-اقتصادی را می‌توان به عنوان عاملی برای توسعه نامتوازن مناطق تلقی کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Spatial inequalities political-economic power: A new insight into Iran’s political economy

نویسندگان [English]

  • Abolfazl shahmohamadi 1
  • Mohammad Ali feizpour 2
  • Mehdi Hajamini 3
  • Mohammad Abedi Ardakani 4
1 Ph.D. Student of Economics, Yazd University
2 Associate Professor in Economics, Yazd University
3 Assistant Professor in Economics, Department of Economics, Yazd University
4 Associate Professor in Political Sciences, Yazd University
چکیده [English]

The economic literature has long conceptualized the terms of absolute and comparative advantage, and so the competitive advantage theory has been introduced for explaining the regional inequalities in recent decades. However, the results of previous studies have not been able to indicate caused factors of the regional inequalities in Iran. In other words, the above three advantages cannot explain the differences in the levels of development in Iran’s regions. For this reason, the present paper doesn’t try to evaluate regional imbalances with the economic variables and advantages, but it tries to focus on economic power crystallized in political power. This study examines the distribution of Political-Economic Power Advantage (PEPA) among the regions of Iran during the period of 2012-2019. In this regard, it depicts the power imbalances between the provinces of Iran based on the budget of institutions and their officials as well. The results show that PEPA is unevenly distributed among the provinces of Iran. Based on the government’s centralized and comprehensive dominance over the budget, the inequality of political-economic power among the provinces of Iran can be considered as a factor for the unbalanced regional development.

کلیدواژه‌ها [English]

  • politicized economy
  • political-economic power
  • TOPSIS method
  • Iran. JEL Classification: P16
  • D72
ابونوری، اسمعیل و مالکی، نادر (1387). ارزیابی فقر در استان سمنان طی برنامه‌های پنج ساله اول و دوم و سوم توسعه اقتصادی (1383-1368). فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 45، 26-24.
احمدوند، شجاع و یاور، مجتبی (1394). حکمرانی، دولت و توزیع قدرت در گفتمان «ترقیِ» ایران عصر ناصری. دولت پژوهی، 1(1) 55-23.
اعظمی، هادی و حمیدی، مسعود (1393). بررسی ساختار فضایی قدرت سیاسی در ایران باستان. فصلنامه بین‏المللی ژئوپولیتیک، 10(1)، 59-37.
امیراحمدی، هوشنگ (1375). پویایی‌شناسی توسعه و نابرابری استان‌ها در ایران (63-1335). اطلاعات سیاسی-اقتصادی، 109-108، 171-154.
براتی، علی‏اکبر، مرادی، مصطفی، ژولیده، میلاد و سهرابی ملایوسف، عیدیه (1400). تحلیل وضعیت فقر چندبعدی در جوامع روستایی ایران. فصلنامه پژوهش‌های روستایی، 12(1)، 61-44.
پردازی مقدم، سعیده و صفوی، بیژن (1385). روش‌های تحلیل چند متغیره و کاربرد آن‌ها در سطح‌بندی استان‌های کشور. مجله بررسی‌های بازرگانی، 18، 45-30.
پریزادی، طاهر و میرزازاده، حجت (1397). توسعه منطقه‌ای در ایران با رویکرد عدالت توزیعی. پژوهش‌های کاربردی علوم جغرافیایی، 18(5)، 198-179.
پیشگاهی‏فرد، زهرا، قالیباف، محمدباقر، مرادی‏نیا، سجاد و مومنی، حمیده (1392). آسیب‏شناسی توزیع فضایی قدرت سیاسی در کلان‏شهر تهران با تاکید بر حکمروایی شهری. فصلنامه جغرافیا، 11(38)، 112-93.
تفضلی، فریدون (1375). تاریخ عقاید اقتصادی (از افلاطون تا دوره معاصر). چاپ دوم، تهران: نشر نی.
تقدیسی، احمد، جمینی، داود، جمشیدی، علیرضا و آریان‌پور، آزاد (1392). تحلیل فضایی و سطح‌بندی نواحی روستایی منطقه اورمانات بر اساس شاخص‌های اشتغال. برنامه‌ریزی فضایی، 3(2)، 179-157.
توکلی‏نیا، جمیله و شالی، محمد (1391). نابرابری‌های منطقه‌ای در ایران. فصلنامه آمایش محیط، 5(18)، 15-1.
توفیق، فیروز (1372). تحلیل عاملی و تلفیق شاخص‌های منطقه‌ای. مجله آبادی، 3(10)، 15-11.
جعفریان، وحید، یزدانی، محمدرضا، رحیمی، محمد و قربانی، مهدی (1398). تحلیل شبکه‏ای ساختار قدرت دست‏اندرکاران سازمانی مدیریت منابع آب دشت گرمسار. تحقیقات منابع آب ایران، 12(3)، 129-114.
حافظ‏نیا، محمدرضا و قالیباف، محمدباقر (1380). راهبرد توزیع فضایی قدرت سیاسی در ایران از طریق توسعه نهادهای محلی. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 16(12)، 61-39.
حافظ‏نیا، محمدرضا و کاویانی‏راد، مراد (۱۳۸۳)، افق‌های جدید در جغرافیای سیاسی، تهران: انتشارات سمت.
حسینی، سیدیعقوب و اسکندری، آتوسا (1379). رتبه‌بندی استان‌های کشور از حیث برخورداری از شاخص‌های اقتصادی- اجتماعی. مجله برنامه و بودجه، 49-50، 12- 101.
راسل، برتراند (1385). قدرت. ترجمه نجف دریابندی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات خوارزمی.
رسول ویسی، مرتضی (1370). بررسی توسعه‌یافتگی کشورها و جایگاه ایران. اطلاعات سیاسی- اقتصادی، 51-52، 74-72.
رضایی، حسن (1383). تحلیل ساختار صنعتی و رتبه‏بندی فعالیت‌های صنعتی و فعالیت‌های صنعتی استان خراسان شمالی. فصلنامه اقتصاد سیاسی، 16، 118-141.
رهنما، محمد رحیم (1373). سطح‌بندی نظام شهری و توسعه منطقه‌ای نمونه استان خراسان. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 9(1)، 108-93.
زیرکی، محمدرضا، اخباری، محمد (1398). الگوی بهینه سیاسی-فضایی توزیع قدرت اجتماعی در منطقه بلوچستان. فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 35(1) 18-11.
سلیمی‌فر، مصطفی (1376). ناهمگونی‌های اقتصادی منطقه‌ای در ایران. مجله اطلاعات سیاسی- اقتصادی، 121-122، 181-172.
شارع‏پور، محمود (1391). جامعه شناسی شهری. چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
شریفی، محمدامین و خالدی، کوهسار (1388). اندازه‌گیری و تحلیل سطح توسعه مناطق روستایی در استان کردستان با روش تحلیل عاملی و تاکسونومی عددی. فصلنامه اقتصاد کشاورزی و توسعه، 67، 199-179.
شکویی، حسین (1375). اندیشه‌های نو در فلسفه جغرافیا. جلد اول، تهران: انتشارات گیتاشناسی.
صادقی شاهدانی، مهدی و غفاری‏فرد، محمد (1388). بررسی مزیت‌های نسبی و تحلیل ساختاری تولید ناخالص داخلی در استان‌های کشور. مجله پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 17(50)، 136-115.
طلا مینایی، اصغر (1353). تحلیلی از ویژگی‌های منطقه‌ای در ایران. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
غفاری امید، کتابی، محمود و واعظ، نفیسه (1396). بررسی تطبیقی توسعه سیاسی در عصر مشروطیت و نخستین دهه انقلاب اسلامی (67-57) با تاکید بر توزیع قدرت. جامعه پژوهی فرهنگی، 8(1)، 119-91.
غفاری، هادی و چنگی آشتیانی، علی (1389). تاریخ عقاید اقتصادی. تهران: انتشارات پیام نور.
قالیباف، محمدباقر، پورموسوی، سیدموسی و امیدی آوج، مریم (1390). درآمدهای نفتی و توزیع فضایی قدرت سیاسی در ایران. فصلنامه بین‏المللی ژئوپلیتیک. 7(2)، 70-37.
قدیری معصوم، مجتبی، مهدوی، مسعود و برقی، حمید (۱۳۸۶). بررسی آماری روند رشد و تحولات اشتغال در نواحی روستایی استان اصفهان. مجله پژوهش‌های جغرافیایی، 54، ۱۷۵-۱۵۳.
قره‌باغیان، مرتضی (1393). اقتصاد رشد و توسعه. جلد اول، چاپ سیزدهم. تهران: نشر نی.
کیانمهر، محمد ولی (۱۳۷۹). تنگناهای آموزشی و تاثیر آن بر اشتغال و توسعه اقتصاد روستایی. مجله تعاون، 11، 31-28.
گالبرایت، جان کنت (1381). آناتومی قدرت. ترجمه محبوبه مهاجر. چاپ دوم، تهران: اتشارات صدا و سیما ج.ا.ا.
گالاهر، مارتین، دالمان، کارل تی.، گیلمارتین، ماری، مونتز، آلیسون و شرلو، پیتر (1390). مفاهیم اساسی در جغرافیای سیاسی. ترجمه محمدحسن نامی، علی محمدپور. چاپ اول، تهران: انتشارات زیتون سبز.
لوکس، استیون (1370). قدرت فر انسانی یا شر شیطانی. ترجمه فرهنگ رجایی. چاپ اول، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
لوکس، استیون (1375). قدرت: نگرش رادیکال. ترجمه عماد افروغ. چاپ اول، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
محمدی کنگرانی، حنانه، شامخی، تقی و اشتریان، کیومرث (1389). بررسی تاثیرات قدرت رسمی و غیررسمی سازمان‏ها در تخصیص بودجه (مطالعه حوزه منابع طبیعی در برنامه چهارم توسعه استان کهگیلویه و بویراحمد). مجله جنگل ایران، 2(4)، 343-331.
محمدی کنگرانی، حنانه و حسین‏زاده، مهناز (1395). بررسی ساختار و توزیع قدرت در میان نهادهای مسئول در برنامه پنجم توسعه با استفاده از رویکرد تحلیل شبکه‏های اجتماعی. فصلنامه سیاست‏گذاری عمومی، 2(4)، 107-89.
موسوی محسنی، رضا و معطری، مزدا (1383). تعیین میزان توسعه و توازن در استان‌های کشور با استفاده از روش منطق فازی. مجله پویش سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان فارس، 29، 28-18.
مومنی، منصور (1393). مباحث نوین تحقیق در عملیات. چاپ ششم، تهران: نشر مولف.
میناوند، محمدقلی و جعفری، مختار (1395). شبکه قدرت و ارتباطات سیاسی در سطوح محلی. مطالعات راهبردی سیاست‏گذاری عمومی (مطالعات راهبردی جهانی شدن). 6(21)، 104-87.
نای، جوزف (1387). قدرت نرم (ابزارهای موفقیت در سیاست بین‏الملل). ترجمه سیدمحسن روحانی و مهدی ذوالفقاری. چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
ندیری، محمد و پندار، مهدی (1394). درآمدی بر ساختارهای نهادی و فرآیند توسعه. چاپ اول، تهران: نشر آماره.
نبوی، سیدعباس (1379). فلسفه قدرت. چاپ اول، تهران: انتشارات سمت.
نهاوندیان، محمد (1381). اقتصاد ایران: سیاست‏زده، نفت‏زده، دولت‏زده. فصلنامه اقتصاد ایران. 43.
نوربخش، فرهاد (1382). توسعه انسانی و تفاوت‌های منطقه‌ای در ایران: الگوی سیاستی. پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 28، 29-2.
نورث، داگلاس (1377). نهادها، تغییرات نهادی، عملکرد اقتصادی. ترجمه محمدرضا معینی، چاپ اول، تهران: سازمان برنامه و بودجه.
وکیلی، شروین، (1389). نظریه‌های قدرت. چاپ اول، تهران: انتشارات مهارت.
هوکری، طیبه، مرادنژادی، همایون و سلاورز، محمد (1399). سطح‌بندی مناطق روستایی استان کرمانشاه براساس شاخص‌های بازار کار. فصلنامه روستا و توسعه،23(4)، 196-179.
Abdulai A. (2014). Rethinking spatial inequalities in development: The primacy of politics and power relations. ESID Working Paper, 29, 1-38.
El Alaoui, M. (2021). Fuzzy TOPSIS: Logic, Approaches, and Case Studies. CRC Press.
Alwy, A., & Schech, S. (2004). Ethnic inequalities in education in Kenya. International Education Journal. 5(2), 266-274.
Anderson, G.M., & Tollison, R.D. (1991). Congressional influence and patterns of New Deal spending, 1933-1939. Journal of Law and Economics, 34, 161-75.
Arulampalama, W. Dasgupta, S., Dhillon, A., & Dutta, B. (2009). Electoral goals and center-state transfers: A theoretical model and empirical evidence from India. Journal of Development Economics, 88, 103–119.
Atlas, C.M., Gilligan, T.A., Hendershott, R.J., & Zupan, M.A. (1995). Slicing the federal government net spending pie: Who wins, who loses, and why. American Economic Review, 85, 624–629.
Castles, F.G. (1982). The Impact of Parties on Public Expenditures. In the Impact of Parties, Francis G. Castles. London: Sage Publications.
Charron, N. (2016). Explaining the allocation of regional Structural Funds: The conditional effect of governance and self-rule. European Union Politics, 0(0), 1–22.
Deleuze, G., & Guattari, F. (1987). A thousand Plateaus, USA: University of Minnesota Press.
Foucault, M. (1978). The History of Sexuality: An Introduction, Vol. 1, tr. By: R. Hurley, Pantheon.
Foucault, M. (1994). The hermeneutic of the subject, In Ethics, New Press.
Gryski, G.S. (1991). The Influence of committee position on federal program spending. Polity, 23, 443-459.
Johnston, R.J. (1980). The Geography of Federal Spending in the United States of America, New York: Research Studies Press.
Kamlet, M.S., & Mowery, D.C. (1987). Influences on executive and congressional budgetary priorities, 1955-1981. American Political Science Review, 81, 155-178.
Kiel, L.J., & McKenzie R.B. (1983). The Impact of tenure on the flow of federal benefits to SMSAs. Public Choice, 41. 285-293.
Hoover, G.A., & Pecorino, P. (2005). The Political determinants of federal expenditure at the state level. Public Choice, 123, 95–113.
Larcinese, V., Rizzo, L., & Testa, C. (2006). Allocating the U.S. federal budget to the states, the impact of the president. The Journal of Politics, 68(2), 447–456.
Lee, F.E. (1998). Representation and public policy: The consequences of senate apportionment for the geographic distribution of federal funds. The Journal of Politics, 60(1), 34-62.
Palaniswamy, N., & Krishnan, N. (2012). local politics, political institutions, and public resource allocation. Economic Development and Cultural Change, 60(3), 449-473.
Rao, M.G., & Singh, N. (2001). The political economy of center-state fiscal transfers in India. Working Pape, 107, 1-56.
Ray, B.A. (1980). Federal spending and the selection of committee assignments in the U.S. house of representatives. American Journal of Political Science, 24:494510.