نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسنده

پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، مرکز تحقیقات امام علی علیه السلام

چکیده

جستار علمیِ پیش­رو قصد دارد اصطلاحی به نام «هرمنوتیک ادبیِ مؤلف محور» و چگونگی کاربست آن را در حوزۀ مطالعات نهج­البلاغه بسط دهد، آن هم با تأمل بر کارکردِ معناشناختی پارادایمتأویلدستورگرا، به شیوۀ دستاوردهای دانشِ معناشناسیِ ادب عربی. فهم دال و مدلول­هایِ تأویلدستورگرا در خطبۀ 36 نهج البلاغه مورد پژوهانۀ این جستار است؛ و در صدد است به پرسش چگونگی کاربست و تبیین هرمنوتیک ادبی مؤلف محور در منطقِ فهمِ متن ادبی خطبۀ مذکور پاسخ دهد. فرضیۀ مدّنظر این است که به باور نظریه­پرداز آلمانی شلایر ماخر (1768-1834) یکی از مبانیِ رویکرد مؤلف­محوری در فهم ادبیِ متون مقدس (از جمله نهج­البلاغه) بر تأثیرپذیری از کارکردهای دانش معناشناسی ادب عربی استوار است و معنا، دارای اعتبار نهایی و اصیل بوده؛ و بر دستیابی به نیّت مؤلف تمرکز دارد. از دیگر مبانی رویکرد مؤلف­محوری در پارادایم تأویل دستورگرا، دانش زبان­شناسی است که مورد تمرکز این جستار نیست. روشِ کاربردی نویسنده، هرمنوتیک روشی و اهتمام وی بر کاربستِ نظریۀ «هرمنوتیک ادبی مؤلف­محور» بوده و هدفتبیین بخشی از مبادی تصوری هرمنوتیک ادبی مؤلف محور در خوانش متون مقدّس است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

پارادایم تأویل دستورگرا در تبیین هرمنوتیکِ ادبیِ مؤلف محور در مطالعات نهج البلاغه

نویسنده [English]

  • maryam hashemi

استادیار و عضو هیأت علمی

چکیده [English]

جستار علمیِ پیش­رو قصد دارد اصطلاحی به نام «هرمنوتیک ادبیِ مؤلف محور» و چگونگی کاربست آن را در حوزۀ مطالعات نهج­البلاغه بسط دهد، آن هم با تأمل بر کارکردِ معناشناختی پارادایمتأویلدستورگرا، به شیوۀ دستاوردهای دانشِ معناشناسیِ ادب عربی. فهم دال و مدلول­هایِ تأویلدستورگرا در خطبۀ 36 نهج البلاغه مورد پژوهانۀ این جستار است؛ و در صدد است به پرسش چگونگی کاربست و تبیین هرمنوتیک ادبی مؤلف محور در منطقِ فهمِ متن ادبی خطبۀ مذکور پاسخ دهد. فرضیۀ مدّنظر این است که به باور نظریه­پرداز آلمانی شلایر ماخر (1768-1834) یکی از مبانیِ رویکرد مؤلف­محوری در فهم ادبیِ متون مقدس (از جمله نهج­البلاغه) بر تأثیرپذیری از کارکردهای دانش معناشناسی ادب عربی استوار است و معنا، دارای اعتبار نهایی و اصیل بوده؛ و بر دستیابی به نیّت مؤلف تمرکز دارد. از دیگر مبانی رویکرد مؤلف­محوری در پارادایم تأویل دستورگرا، دانش زبان­شناسی است که مورد تمرکز این جستار نیست. روشِ کاربردی نویسنده، هرمنوتیک روشی و اهتمام وی بر کاربستِ نظریۀ «هرمنوتیک ادبی مؤلف­محور» بوده و هدفتبیین بخشی از مبادی تصوری هرمنوتیک ادبی مؤلف محور در خوانش متون مقدّس است.

کلیدواژه‌ها [English]

  • شلایر ماخر
  • هرمنوتیک ادبی
  • مؤلف محوری
  • تأویلدستورگرا
  • نهج البلاغه
  1. -        کتاب­ها

    1. ابن جنی، والفتح عثمان، (1986). الخصائص، تحقیق محمدعلی نجار، مصر: الهیئه المصریه للکتاب.
    2. الإیجی، عضدالدین (1991). الفوائد الغیاثیه فی علوم البلاغه، تحقیق عاشق حسین، القاهره: دارالکتاب المصری.
    3. بکری، شیخ امین (1405ق). البلاغه فی ثوبها الجدید، ج 1، بیروت: دارالعلم للملایین.
    4. تمّام، حسّان، (1994). اللغه العربیه معناها و مبناها، بی جا: دارالثقافه.
    5. الجرجانی، عبدالقاهربن عبدالرحمن(1995). دلائل الاعجاز، تعلیق محمود محمد شاکر، بیروت: دارالکتاب العربی.
    6. الجرجانی، محمّد بن علی، (1428)، کتاب التعریفات، چاپ اول، بیروت: دارالمعرفه.
    7. الحیدری، علی نقی، (1412). اصول‌ الاستنباط، قم: لجنه اداره الحوزه العلمیه.
    8. خالقیان، ام البنین (1391). معجم اعراب الفاظ نهج البلاغه، تهران: بنیاد نهج البلاغه.
    9. الخطیب القزوینی، جلال الدین محمد بن عبدالرحمان (1302). تلخیص المفتاح،بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    10. الخطیب القزوینی، جلال الدین محمد بن عبدالرحمان (1904). التلخیص فی علوم البلاغه، شرح عبدالرحمن البرقوقی، بی جا: دارالفکر العربی.
    11. الخطیب القزوینی، جلال الدین محمد بن عبدالرحمان ، (2003). الإیضاح فی علوم البلاغه، حاشیه ابراهیم شمس الدین، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    12. الدحداح، انطوان (2009). معجم قواعد اللغه العربیه، بیروت: مکتبه لبنان.
    13. دیب، محی الدین؛ احمدقاسم، محمد (2003). علوم البلاغه، لبنان: المؤسسه الحدیثه للکتاب.
    14. الزمخشری، محمود بن عمر، (1998) أساس البلاغه، تحقیق محمدباسل عیون السود، بیروت: دار الکتب العلمیه.
    15. سبحانی،جـعفر‌- (1363)تـهذیب الأصـول،تقریرات درس خارج امام خمینی(ره).
    16. الصعیدی، عبدالمتعال (بی تا). بغیه الایضاح لتلخیص المفتاح، القاهره: مطبعه محمد علی صبیح.
    17. صفوی، کوروش، ( 1379). درآمدی بر معناشناسی، تهران:انتشارات جستارگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
    18. عتیق، عبدالعزیز (2009). علم المعانی فی البلاغه العربیه، بیروت: دارالنهضه العربیه.
    19. العسکری، أبو هلال الحسن بن عبد الله بن سهل بن سعید بن یحیى بن مهران (1976). الصناعتین، المحقق: علی محمد البجاوی ومحمد أبو الفضل إبراهیم،بیروت:المکتبة العنصریة
    20. المخزومی، مهدی( بی تا). فی النحو العربی، قواعد و تطبیق، بیروت: دار الرائد العربی.
    21. ناصف، حفنی؛ محمد، سلطان (2004). دروس البلاغه، شرح محمد بن صالح العثیمین، الکویت: مکتبه اهل الأثر.

    -        مقالات

    1. آب نیکی، حسن، (1387)، «چیستی و کاربست هرمنوتیک ادبی»، فصلنامه علمی جستاری نقد ادبی، دوره اول، شماره 2، صفحات 39-62.
    2. حسینی بهشتی، سیدعلیرضا؛ آب­نیکی، حسن (1385).«شکنندگی هرمنوتیک ادبی پل ریکور»، نشریۀ پژوهش های ادبی، دورۀ سه، شماره 12 و13، صفحات 123-148.
    3. خدایی، نرجس، (1388)، «نقدی بر نظریه های هرمنوتیک ادبی»، پژوهش های زبان های خارجی، دورۀ 14، شماره 52، صفحات 49-64.
    4. میراحمدی، سیدرضا و همکاران، (1397). «تحلیل محتوایی و ساختاری نفرین های نهج البلاغه»، فصلنامۀ پژوهش­های نهج البلاغه، سال هفدهم، شماره 56، صفحات 131-156.
    5. میرزائی، پوران؛ خاتمی، محسن (1398). «کاربست «لا أبا لک» در روایات از ذم تا مدح»، نشریه حدیث پژوهی دانشگاه کاشان، ش 4، صفحات 91-109.