Öz
Kaynakça
- Abullah b. Tayyib b. Abdillah b. Tayyib b. Muhammed b. Ahmed, el-Meczûb. el-Murşid ilâ fehmi eş’âri’l-Arab. Kuveyt: dâru âsâri’l-islâmiyye, 2. Bs. 1409/1989.
- Ahmed b. ʻAlî, el-Kalkaşendî, Subhu’l-a‘şâ fî sinâ‘ati’l-inşâ᾽, I-XV, thk. Yusuf Ali Tavîl. Dımaşk: Dârü’l-Fikr. 1987.
- Ahmed b. Hanbel. Müsnedu’l-İmam Ahmed b. Hanbel. thk. Ahmed Muhammed Şakir, Kahire: Dârü’l-Hadîs. 1416/1995.
- Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as el-Ezdî es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. 7 Cilt. thk. Şuayb el-Arnaût. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
- Ebü’l-Vefâ, İbnü’ş-Şeyh Nasr Yunus el-Vefâi el-Hevrînî el-Ezherî. el-Metâliu’n-nasriyye li’l-Metâbii’l-Mısriyye fî Usûli’l-hattiyye, thk. Taha Abdülmaksud. Kahire: Mektebetü’s-Sünne. 1426/2005.
- el-Bağdâdî, ʻAbdulkâdir b. ʻUmer, Hizânetuʼl-edeb ve lubbu lubâbi lisâni’l-‘Arab, I-XIII, thk., ʻAbdusselâm Muhammed Hârûn. Kahire: Mektebetuʼl-Hâncî. 1997.
- el-Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl, el-Câmiü’s-sahîh, I-VI. 3.bs., nşr. Mustafa Dîb el-Boğa, Beyrut: Dâru İbn Kesir: el-Yemâme, 1987.
- el-Emîr, Muhammed b. Muhammed b. Ahmed b. Abdülkadir b. Abdilaziz es-Sennebâvî el-Ezheri. Semerü’s-semâm şerhu Gayeti’l-ihkâm fî âdâbi’l-fehmi ve’l-ifhâm. thk. Abdullah Süleyman el-Atîk. Dımaşk: Dârü’l-minhâc li’n-neşri ve’t-tevzî, 1430/2009.
- el-Endelüsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf, Tefsîrü’l-Bahri’l-muhît, nşr. Sıdkı Muhammed Cemil, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
- en-Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb, es-Sünenü’l-kübrâ, I-VI. nşr. Hasan Abdulmungim Şilbî, Ebû Abdullah Seyyid b. Kesrevî b. Hasan, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
- es-Sabbân, Ebuʼl-ʻİrfân Muhammed b. ʻAlî, Hâşiyetuʼs-Sabbân alâ Şerhi’l-Üşmûnî, Şebeketu Mişkâti’l-İslâmiyye. ts.
- eş-Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. er-Risâle, thk. Ahmed Muhammed Şakir. Mısır: Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî. 1938.
- es-Suyûtî, Celâluddîn ʻAbdurrahman es-Suyûtî, Hemʻuʼl-hevâmiʻ, I-III, thk. ʻAbdulhamîd Hendâvî, el-Mektebetuʼt-tevfîkiyye, Mısır ts.
- et-Tevhîdî, Ebû Hayyân ʻAlî b. Muhammed b. ʻAbbâs, el-Basâir ve’z-zahâir, thk. Vidâd el-kâdî, Beyrut: Dâru Sâdır, 1419/1999.
- ez-Zebîdî, Muhammed Murtedâ b. Muhammed el-Huseynî, Tâcu’l-‘arûs min cevâhiri’l-Kâmûs, I-XXXXII, (thk.), ʻAbdulmunʻim Halîl İbrâhîm, Lübnan: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 2012.
- İbn ‘Akîl, Behâü’d-dîn. el-Musâid ‘alâ teshîli’l-fevâid. thk. Muhammed Kâmil Berekât, Cidde: Dârü’l-Medenî, 1405.
- İbn Hacer. Ahmed b. Ali el-‘Askalânî, Fethü’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Muhibbuddin el-Hatip. Beyrut: Dârü’l-marife. 1379.
- İbn Manzûr, Cemâluddîn Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mukerrem, Lisânu’l-‘Arab, I-XVIII, Beyrut: Dâru Sâdır. 1414/1993.
- İbn Sîde, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail, i‘râbu’l-Kur’ân. el-Mektebetü’ş-Şâmile, 2. Basım. ts.
- Muhammed b. Ali b. Adem b. Musâ el-İsyûbî, Şerhu Süneni’n-nessâî. 1-5. by. Dârü’l-Mirâc ed-Düveliyye li’n-Neşr. Ts.
- Muhammed b. Muhammed Hasen eş-Şürrâb, Şerhu şevâhidi’ş-şi‘riyye fî emâti’l-kutubi’n-nahviyye. Lübnân: Müessesetü’r-Risâle. 2007.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisâburî Müslim b. el-Haccac. es-Sahih. nşr. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Beyrut: Dâru’l-cîl, ts.
- Osman b. Said ed-Dânî Ebû Ömer. el-Muhkem fî nukati’l-Mushaf. Thk. İzzet Hasan. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1407.
- Semîn el-Halebî, Ebu’l-‘Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b. Yûsuf b. ‘Abdüddâim. ed-Dürrü’l-mesûn fî ‘ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. 11 Cilt. thk. Ahmed Muhammed el-Hurât. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, ts.
- Şemsüddîn el-Birmâvî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdiddâm. el-Lâmiü’s-sabîh bi Şerhi’l-câmi es-sahîh. thk. Nureddîn Tâlib vd. Suriye: Dârü’n-Nevâdir.1433/2012.
- www.almeshkat.net4
- Yaʻkûb, İmîl Bedîʻ, el-Muʻcemuʼl-mufassal fî şevâhidi’l-Arabiyye. Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-İlmiyye, 141
Öz
بحثنا عن اللّغة الرّبيعيّة، معناها وتعريفها، وكيفيّة مجيئها، ثمّ أثر هذه اللّغة في كتب التّراث الإسلاميّ، و تخريج العلماء وتوجيههم للكلمات الواردة في الأحاديث النّبويّة، وفي شعر الشّعراء، واستفادة العلماء منها في منظوماتهم العلميّة، فلقد مرّت القواعد الإملائيّة بتاريخ طويل من التّغيير والتّبديل واجتهادات العلماء، حتّى وصلت إلى ما وصلت إليه اليوم، وهي اصطلاحات للعلماء وضعوها واجتهدوا في عمليّة الوضع هذه، ومن هذه القواعد تنوين النّصب، حيث يتمّ رسمه على ألف زائدة لأجل الوقف عليه بألف العوض، وذلك بخلاف المنوّن المرفوع والمجرور نحو جاء زيد ومررت بزيد، إذ الوقف عليه بحذف نون التّنوين وإسكان الحرف الأخير، ولذلك لم يكتبوا تنوين النّصب على التّاء المربوطة بالألف، لأنّنا نقف عليها هاء، فنقول عند الوقف في "صنعت طاولةً : طاوله، بالهاء ولا نقول: طاولتا وأمّا في لغة ربيعة فإنّه تتمّ كتابة تنوين النّصب على الحرف الأخير من الكلمة، دون ألف، مهما كان هذا الحرف، وبالتّالي فهم يقفون على المنصوب المنوّن بالسّكون، فلا يحتاج الكاتب بلغتهم إلى الألف ، ولكنهم يقرؤون الكلمة بالتّنوين فما العلّة ؟ وقد أشكلت بعض القراءات في بعض المواضع على العلماء، فكان أحد وجوه توجيه هذه القراءة هو تخريجها على اللّغة الرّبيعيّة.
ووقعت اللّغة الرّبيعيّة في كتب الحديث النبويّ وفي كثير من أشعار العرب، والغاية من البحث هو أن يتعرّف طلّاب العلم على جانب من جوانب إحدى لغات العرب والذي كان له أثر واضح في كتب التّراث الإسلاميّ، وغاية أخرى خاصّة بمن يطالع في المخطوطات القديمة، ويقرأ في كتب التّراث الإسلاميّ، فيتعرّف على أحد الأساليب اللّغوية من لغات العرب من حيث النّحو، وأثر هذا الأسلوب من حيث الإملاء.
Anahtar Kelimeler
اللّغة الرّبيعيّة قبيلة ربيعة لهجة ربيعة القواعد الإملائيّة تنوين .
Kaynakça
- Abullah b. Tayyib b. Abdillah b. Tayyib b. Muhammed b. Ahmed, el-Meczûb. el-Murşid ilâ fehmi eş’âri’l-Arab. Kuveyt: dâru âsâri’l-islâmiyye, 2. Bs. 1409/1989.
- Ahmed b. ʻAlî, el-Kalkaşendî, Subhu’l-a‘şâ fî sinâ‘ati’l-inşâ᾽, I-XV, thk. Yusuf Ali Tavîl. Dımaşk: Dârü’l-Fikr. 1987.
- Ahmed b. Hanbel. Müsnedu’l-İmam Ahmed b. Hanbel. thk. Ahmed Muhammed Şakir, Kahire: Dârü’l-Hadîs. 1416/1995.
- Ebû Dâvud, Süleyman b. Eş’as el-Ezdî es-Sicistânî. Sünenu Ebî Dâvûd. 7 Cilt. thk. Şuayb el-Arnaût. Beyrut: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
- Ebü’l-Vefâ, İbnü’ş-Şeyh Nasr Yunus el-Vefâi el-Hevrînî el-Ezherî. el-Metâliu’n-nasriyye li’l-Metâbii’l-Mısriyye fî Usûli’l-hattiyye, thk. Taha Abdülmaksud. Kahire: Mektebetü’s-Sünne. 1426/2005.
- el-Bağdâdî, ʻAbdulkâdir b. ʻUmer, Hizânetuʼl-edeb ve lubbu lubâbi lisâni’l-‘Arab, I-XIII, thk., ʻAbdusselâm Muhammed Hârûn. Kahire: Mektebetuʼl-Hâncî. 1997.
- el-Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl, el-Câmiü’s-sahîh, I-VI. 3.bs., nşr. Mustafa Dîb el-Boğa, Beyrut: Dâru İbn Kesir: el-Yemâme, 1987.
- el-Emîr, Muhammed b. Muhammed b. Ahmed b. Abdülkadir b. Abdilaziz es-Sennebâvî el-Ezheri. Semerü’s-semâm şerhu Gayeti’l-ihkâm fî âdâbi’l-fehmi ve’l-ifhâm. thk. Abdullah Süleyman el-Atîk. Dımaşk: Dârü’l-minhâc li’n-neşri ve’t-tevzî, 1430/2009.
- el-Endelüsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî b. Yûsuf, Tefsîrü’l-Bahri’l-muhît, nşr. Sıdkı Muhammed Cemil, Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1420.
- en-Nesâî, Ebû Abdurrahman Ahmed b. Ali b. Şuayb, es-Sünenü’l-kübrâ, I-VI. nşr. Hasan Abdulmungim Şilbî, Ebû Abdullah Seyyid b. Kesrevî b. Hasan, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2001.
- es-Sabbân, Ebuʼl-ʻİrfân Muhammed b. ʻAlî, Hâşiyetuʼs-Sabbân alâ Şerhi’l-Üşmûnî, Şebeketu Mişkâti’l-İslâmiyye. ts.
- eş-Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. er-Risâle, thk. Ahmed Muhammed Şakir. Mısır: Matbaatu Mustafa el-Bâbî el-Halebî. 1938.
- es-Suyûtî, Celâluddîn ʻAbdurrahman es-Suyûtî, Hemʻuʼl-hevâmiʻ, I-III, thk. ʻAbdulhamîd Hendâvî, el-Mektebetuʼt-tevfîkiyye, Mısır ts.
- et-Tevhîdî, Ebû Hayyân ʻAlî b. Muhammed b. ʻAbbâs, el-Basâir ve’z-zahâir, thk. Vidâd el-kâdî, Beyrut: Dâru Sâdır, 1419/1999.
- ez-Zebîdî, Muhammed Murtedâ b. Muhammed el-Huseynî, Tâcu’l-‘arûs min cevâhiri’l-Kâmûs, I-XXXXII, (thk.), ʻAbdulmunʻim Halîl İbrâhîm, Lübnan: Dâru’l-Kutubi’l-ʻİlmiyye, 2012.
- İbn ‘Akîl, Behâü’d-dîn. el-Musâid ‘alâ teshîli’l-fevâid. thk. Muhammed Kâmil Berekât, Cidde: Dârü’l-Medenî, 1405.
- İbn Hacer. Ahmed b. Ali el-‘Askalânî, Fethü’l-Bârî Şerhu Sahîhi’l-Buhârî. thk. Muhammed Fuad Abdülbaki, Muhibbuddin el-Hatip. Beyrut: Dârü’l-marife. 1379.
- İbn Manzûr, Cemâluddîn Ebu’l-Fadl Muhammed b. Mukerrem, Lisânu’l-‘Arab, I-XVIII, Beyrut: Dâru Sâdır. 1414/1993.
- İbn Sîde, Ebu’l-Hasen Ali b. İsmail, i‘râbu’l-Kur’ân. el-Mektebetü’ş-Şâmile, 2. Basım. ts.
- Muhammed b. Ali b. Adem b. Musâ el-İsyûbî, Şerhu Süneni’n-nessâî. 1-5. by. Dârü’l-Mirâc ed-Düveliyye li’n-Neşr. Ts.
- Muhammed b. Muhammed Hasen eş-Şürrâb, Şerhu şevâhidi’ş-şi‘riyye fî emâti’l-kutubi’n-nahviyye. Lübnân: Müessesetü’r-Risâle. 2007.
- Müslim, Ebü’l-Hüseyin el-Kuşeyri en-Nisâburî Müslim b. el-Haccac. es-Sahih. nşr. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. Beyrut: Dâru’l-cîl, ts.
- Osman b. Said ed-Dânî Ebû Ömer. el-Muhkem fî nukati’l-Mushaf. Thk. İzzet Hasan. Dımaşk: Dârü’l-Fikr, 1407.
- Semîn el-Halebî, Ebu’l-‘Abbâs Şihâbuddîn Ahmed b. Yûsuf b. ‘Abdüddâim. ed-Dürrü’l-mesûn fî ‘ulûmi’l-kitâbi’l-meknûn. 11 Cilt. thk. Ahmed Muhammed el-Hurât. Dımaşk: Dâru’l-Kalem, ts.
- Şemsüddîn el-Birmâvî, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdiddâm. el-Lâmiü’s-sabîh bi Şerhi’l-câmi es-sahîh. thk. Nureddîn Tâlib vd. Suriye: Dârü’n-Nevâdir.1433/2012.
- www.almeshkat.net4
- Yaʻkûb, İmîl Bedîʻ, el-Muʻcemuʼl-mufassal fî şevâhidi’l-Arabiyye. Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-İlmiyye, 141
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Arapça |
|---|---|
| Konular | Arap Dili, Edebiyatı ve Kültürü |
| Bölüm | Dünya dilleri ve edebiyatları |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 21 Aralık 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Sayı: 37 |
- Makale Dosyaları