جۆری توێژینه‌وه‌ : Original Article

نوسه‌ران

بەشى زمانى کوردى، کۆلێژى پەروەردەى شەقڵاوە، زانکۆى سەڵاحەددین

پوخته‌

ئەم توێژینەوەیە کە لەژێر ناونیشانى ( دەلالەتەکانى ڕەنگ لە دەقە شیعرییەکانى (مستەفا بەگى کوردى )دا) دایە، مەبەستێکە بۆ خستنەڕووى سەرجەم ڕەنگەکان لەدەقى شاعیر (مستەفا بەگى کوردی)دا. ڕەنگ ئاماژە کردنێکە ڕاستەوخۆ نیگاى وەرگر بۆ لاى خۆى کێش دەکات، لە وەتەى ژیان هەیە ڕەنگەکان هەبووەو هەستیان پێکراوەو ڕەنگ تا ڕەنگیش سەرنج ڕاکێشترە. لەبەر ئەوەى ڕەنگ زانستێکە پەیوەندى نێوان ڕەنگەکان و بارى دەروونى مرۆڤەکان ڕوون دەکاتەوە، لەهەمان کاتدا هەر ڕەنگێک دەلالەتى تایبەت بەخۆى دەبەخشێت، شاعیرانیش زۆر لێهاتووانە ڕەنگیان بەهێماو دەلالەتى جیا جیا لەدەقە شیعرەکانیاندا بەکارهێناوە تا وەکوو بارى دەروونیان پێ دەرببڕن و پەیامەکانیان بەهۆى ڕەنگە جۆراو جۆرەکانەوە بگەیەنن بە وەرگر. هۆى هەڵبژاردنى ئەم بابەتە دەگەڕێتەوە بۆ گرنگى و دەلالەتى واتا بەخشە مەبەستدارەکانى هەر ڕەنگێک، (مستەفا بەگى کوردى)یش  دەستێکى باڵاى لەبەکارهێنانى ڕەنگدا هەبووەو ڕەنگى بەمەبەست و بەخشینى دەلالەتى جیا لەدەقە شیعرییەکانیدا بەکارهێناوە، هەر بۆیە بەپێویستمان زانى لەسەر ئەم بابەتە بنووسین.ئامانج لەم توێژینەوەیە خستنەڕووى ئەو ڕەنگانەیە کە شاعیر    ( مستەفا بەگى کوردى ) لە دەقە شیعرییەکانیدا کە بەکاریهێناوە بیخەینەڕوو و دەلالەتەکانیان ڕوون بکەینەوە، بۆ ئەم مەبەستە پەیڕەوى ڕێبازى (وەسفى شیکارى)مان کردووە تاوەکو بە دەلالەتى ڕەنگە بەکارهاتووەکانى شاعیر بگەین.ناوەڕۆکى توێژینەوەکە: ئەم توێژینەوەیە لە پێشەکى و دوو تەوەر پێکهاتووە: تەوەرى یەکەم: ئەم بەشە بەناونیشانى فەلسەفەى ڕەنگە چەند ناونیشانێک لە خۆ دەگرێت؛ لەوانە: ( ڕەنگ و ژیان، زمانى ڕەنگ، ڕەنگ و شیعر ). تەوەرى دووەم: ئەم بەشەش لەژێر ناونیشانى (ده‌لاله‌ت و په‌یوه‌ندی نێوان ڕه‌نگ و شوێن له‌ شیعره‌کانی (مسته‌فا به‌گی کوردی)دایە، تیایدا ئاماژە بە دەلالەتى هەر یەک لە ڕەنگە (بنچینەیی و لاوەکی و هارمۆنیا) کراوەو دەلالەتى هەر جۆرەیان لە دەقە شیعرییەکانى (مستەفا بەگى کوردى )دا باس کراوە. لەکۆتایی ئەم توێژینەوەیەدا پوختەى ئەو ئەنجامانەى کە پێی گەیشتووین لەگەڵ سەرچاوەکان و کورتەى باسەکە بەزمانى عربى و ئینگلیزى خراونەتە ڕوو.

وشه‌ بنچینه‌ییه‌كان

* القران الکریم
یەکەم: سەرچاوە کوردییەکان:
١. کتێب:
1. پەخشان سابیر حەمەد (د)، ڕەمز لەشیعرى هاوچەرخى کوردى کرمانجى خوارووى کوردستان ١٩٧٠-١٩٩١، چاپخانەى حاجى هاشم، هەولێر، 2012.
2. علاءالدین سجادى، نرخ شناسى، چاپخانەى مەعاریف، بەغدا، ١٩٧٠.
3. فازیل مەجید مەحمود (د)، سروشت لەشیعری گۆراندا، چاپى یەکەم، چاپ و پەخشى سەردەم، سلێمانى، ٢٠٠٧.
4. لوقمان رەئوف (د)، سیمۆلۆژیاى ڕەنگ لەشیعرى شێرکۆ بێکەس دا، دەزگاى چاپ و پەخشى سەردەم، سلێمانى، ٢٠٠٣.
2. نامەى ئەکادیمى:
٥. مصطفى محمد کەریم زەنگەنە، ڕەنگ لەزمانى کوردیدا، نامەى دکتۆرا، کۆلێجى ئاداب، زانکۆى سەلاحەددین، ٢٠٠١.
٦. هیتلەر ئەحمەد حەمە، وێنەى شیعرى لاى نالى، نامەى ماستەر، کۆلێژى ئاداب، زانکۆى سەڵاحەددین، 2001.
٣. گۆڤار:
٧. جەمال محمد أمین، ڕەنگەکان لە قورئانى پیرۆزدا، گۆڤارى هەیڤ، ژمارە ١١، سلێمانى، ٢٠١٢.
4. دیوان:
٨. مستەفا بەگى کوردى ساحێبقران، دیوانى کوردى، لێکۆڵینەوەى: محەمەد مستەفا ( حەمە بۆر )، بەرگى یەکەم، چاپخانەى ئاراس، هەولێر، ٢٠١٠.
٩. مستەفا بەگى کوردى ساحێبقران، دیوانى کوردى، لێکۆڵینەوەى: محەمەد مستەفا ( حەمە بۆر )، بەرگى دووەم، چاپخانەى ئاراس، هەولێر، ٢٠١٠.
5. تەفسیرى قورئان:
١٠. بورهان محمد امین، تەفسیرى ئاسان بۆ تێگەیشتنى قورئان، لە بڵاوکراوەکانى کتێبخانەى ڕۆشنبیرى، سلێمانى – هەولێر، ٢٠٠٤.
دووەم: سەرچاوە عەرەبییەکان:
١. کتێب:
١١. أحمد مختار عمر، اللغة واللون، عالم الکتب للنشر والتوزیع، الطبعە الثانیة، القاهرة، ١٩٩٧.
١٢. شکرى عبدالوهاب، القیم التشکیلیة و اڵدرامیة للون والضوء، حورس الولیة للنشر والتوزیع، الإسکندریة، ٢٠٠٧.
١٣. ظاهر محمد هزاع الزواهرة، اللون و دلالاته فی الشعر-الشعر الأردنی أنموذجا، دار الحامد للنشر والتوزیع، الطبعة الأولى، 2008.
١٤. مالکوم برادبری، جیمس ماکفارلن، الحداثة، ترجمة: مؤید حسن فوزی، الطبعة الثانیة، مرکز الانماء المناری، حلب-سوریا، 1995.
١٥. محمد صابر عبید (د)، التخیل الشعرى، دار الشؤن للثقافة، بغداد، ٢٠٠٠.
١٦. محمود شکر محمود الجبورى، الألوان ( تأثیرها فی النفس، علاقها بالفن )، الطبعة الاولى، مطبعة اوفست اللواء، بغداد،١٩٧٨.
١٧. هارون یحیى، معجزة الله فی خلق الألوان، ت: رنا قزیز، الطبة الاولى، مؤسسة الرسالة والطباعة و النشر و التوزیع، بیروت-لبنان، ٢٠٠١.
2. گۆڤار:
١٨. الأخضر میدنى ابن حویلی، الفیض الفنی فی سیمیائیە الألوان عند نزار قبانى، مجلة دمشق، دمشق، ع: ٣-٤، ٢٠٠٥.
١٩. علوى الهاشمى (د)، ایقاع اللون فی القصیدة العربیة الحدیثة، البحرین، مجلة الأداب، عدد (١١-١٢)، ١٩٨٨.
٢٠. محمد خان، العلم الوطنى ( دراسة للشکل واللون )، منشورات جامعة محمد خیضر، عدد: ١٥-١٦ ابریل، 2002.
سێیەم: پێگە ئەلیکتڕۆنییەکان:
ئاماژەکان:
(ب1) ئاماژەیە بۆ بەرگى یەکەم لەدیوانى ( مستەفا بەگى کوردی )دا.
(ب٢) ئاماژەیە بۆ بەرگى دووەم لەدیوانى ( مستەفا بەگى کوردی )دا.
(ل) ئاماژەیە بۆ ژمارەى لاپەرە.