ارزیابی نرخ تغییرات در خطوط ساحلی مکران (کنارک تا کلات)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد ژئومورفولوژی و آمایش محیط، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

قلمرو ساحلی به‌عنوان محل تلاقی دهنده فرآیند‌های ژئومورفیک دریا با خشکی تلقی می‌شود. دینامیک و تحولپذیری سواحل هرچند پدیده شناخته شدهای است، اما فرکانس و شدت این تغییر و تحول آن در طول زمان، فرآیندهای مختلفی را در پی دارد و منجر به ایجاد تغییراتی در خطوط ساحلی می‌شود که می‌تواند علاوه بر تغییر در جنبههای طبیعی سواحل، ابعاد انسانی-اقتصادی و زیست محیطی را تحت تأثیر قرار دهد. سواحل دریای عمان از کنارک تا کلات در استان سیستان و بلوچستان به دلیل شرایط محیطی و استراتژیک خود همیشه محل استقرار تأسیسات ساحلی نظامی و صیادی بوده است، از این رو ارزیابی تغییرات و پایداری ساحل این منطقه از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. در این تحقیق با استفاده از دادههای ماهوارهای لندست و بهرهگیری از افزونه DSAS  در حد فاصل سال‌های 1989 تا 2020 تغییرات خطوط ساحلی در واحد های ژئومورفولوژی ساحلی این منطقه مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که تغییرات در کل منطقه مورد مطالعه کم و با توجه به شاخص LRR به صورت پیشروی و به میزان 07/0 متر در سال است. علاوه بر آن ارزیابی نرخ تغییرات خطوط ساحلی در منطقه مورد مطالعه نشان داد که پادگانههای دریایی پایدارترین واحد ژئومورفولوژی هستند و نرخ تغییرات آنها تنها 05/0 متر در سال است و این در حالی است که و ساحل ماسهای با 39/0 متر پیشروی در سال در رتبه بعدی و همچنین اسپیتهای ساحلی با پس‌روی حدود 67/0 متر در سال ناپایدارترین واحد مورفولوژی منطقه ارزیابی شدند. علاوه بر آن نتایج حاصل از روند آتی تغییرات خطوط ساحلی نشان می‌دهد که بندر کلات به دلیل افزایش فرآیند رسوبگذاری و پیشروی خط ساحلی احتمالا مشکلاتی در راستای بهرهبرداری از آن در آینده به وجود خواهد آمد.

کلیدواژه‌ها


احمدی، محمود؛ رامشت، محمدحسین و درفشی، خه بات (1393). بررسی روند تغییرات خط ساحلی با استفاده از تکنیک‌های سنجش از دور و سیستم اطلاعات جغرافیایی، مطالعه موردی: ساحل شهرستان بندر دیر، خلیج فارس.  جغرافیا و برنامه‏ریزی محیطی، 25(3): ص 74-63.
امانی، محمد و خسروی، محسن (1395). بررسی تغییرات خط ساحلی جنوب غربی دریای خزر با استفاده از تکنیک سنجش از دور و نرم افزار DSAS، سومین کنفرانس بین‏المللی یافته‏های نوین در علوم کشاورزی منابع طبیعی و محیط زیست، تهران.
پاد، پرهام و درفشی، خه بات (1393). بررسی تأثیر تغییرات تراز آب دریای خزر بر روی لندفرم‎های منطقه ساحلی میانکاله، یازدهمین همایش بین‎المللی سواحل، بنادر و سازه‎های دریایی (تهران): ص 213-210.
خان‌محمدی زهرا؛ قره‌چلو، سعید و محجوبی، عماد (1399). بررسی تغییرات دوره ای خط ساحلی دریای عمان با استفاده از داده‎های سنجش از دور و تحلیل‎های مکانی، پژوهش‎های فرسایش محیطی، 3 (39):  ص. 21-1.
سهیلی، م. ؛ قاسمی، ع و حسینی، م (1374). «نقشه زمین‎شناسی بندینی، سازمان زمین شناسی کشور.‎
صالحی‎پور میلانی، علیرضا و اسکندری، مائده (1400). پایش تغییرات خطوط ساحلی در واحد ژئومورفولوژیکی مکران (چابهارتاگواتر)، پژوهش‏‎های فرسایش محیطی، 11(3): ص 26-1.
صالحی‏پور میلانی، علیرضا؛ نژاد افضلی، کرامت و بیاتانی، فاطمه (1391). بررسی توفان گونو و تأثیرات آن بر ژئومورفولوژی خطوط ساحلی دریای مکران با استفاده از سنجش از دور.  فصلنامه علمی علوم زمین، 21(83): ص 32-23.
صمدیان، محمدرضا؛ جعفریان، محمدباقر و عبدالهی. محمد (1377). ‎نقشه زمین‌شناسی 1:100000 چابهار، سازمان زمین شناسی کشور.
محمد خانی، ه و خزایی، م (1393). «نقشه زمین‎شناسی 1:100000 کنارک». سازمان زمین شناسی کشور.
مقیمی، ابراهیم؛ صالحی‎پور میلانی، علیرضا؛ چاکری، مهدی و مقیمی، مصطفی (1393). استفاده از نرم‌افزار ComMIT در پهنه‌بندی خطر سونامی در سواحل جاسک. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. ۱ (۲): ص 13-1.
نگهبان، سعید؛ باقری، کیوان؛ حیدری، سوسن و گروسی، لیلا (1397). بررسی و پایش تغییرات خط ساحلی دریای عمان در منطقه جاسک. پژوهشهای ژئومورفولوژی کمّی،  6(1): ص 136-119.
نوحه‎گر، احمد و یمانی، مجتبی (1385). ژئومورفولوژی ساحلی شرق تنگه هرمز، بندرعباس: انتشارات دانشگاه هرمزگان.
یمانی، مجتبی؛ تورانی، مریم و کاکرودی، عطا (1398). بررسی تأثیر متقابل نوسانات سریع دریای خزر و بیلان رسوبی در تغییرات خط ساحلی محدوده مورد مطالعه (سواحل رودخانه تجن)، نشریه جغرافیا و مخاطرات محیطی، 31(3): ص 126-111.
Addo, K. A. (2015). Assessment of the Volta delta shoreline change. J Coast Zone Manag18(3) , 1-6.https://doi.org/10.4172/jczm.1000408
Baig, M. R. I., Ahmad, I. A., Shahfahad, Tayyab, M., & Rahman, A. (2020). Analysis of shoreline changes in Vishakhapatnam coastal tract of Andhra Pradesh, India: an application of digital shoreline analysis system (DSAS). Annals of GIS26(4): 361-376.‏
Burningham, H., & Fernandez-Nunez, M. (2020). Shoreline change analysis. In Sandy Beach Morphodynamics (pp. 439–460). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-0-08-102927-5.00019-9
Gorman, D., Horta, P., Flores, A. A., Turra, A., Berchez, F. A. D. S., Batista, M. B., ... & Széchy, M. T. M. (2020). Decadal losses of canopy‐forming algae along the warm temperate coastline of Brazil. Global change biology26(3): 1446-1457.
Ding X.S., Shan X.J., Chen Y.L., Jin X.S., and Rahman M.F. 2019. Dynamics of shoreline and land reclamation from 1985 to 2015 in the Bohai Sea, China. J. Geogr. Sci. 29(12): 2031–2046.
Donadio C., Vigliotti M., Valente R., Stanislao C., Ivaldi R., and Ruberti D. 2018. Anthropic vs. natural shoreline chanes along the northern Campania coast, Italy. J. Coast. Conserv. 22(5): 939–955.
Isha, IB., Adib, MRM. (2020). Application of Geospatial Information System (GIS) Using Digital Shoreline Analysis System(DSAS) in Determining Shoreline Changes, IOP Conf.Series: Earth and Enviromental Science 616(2020) 012029.
Kankara, R. S., Selvan, S. C., Markose, V. J., Rajan, B., & Arockiaraj, S. (2015). Estimation of long and short term shoreline changes along Andhra Pradesh coast using remote sensing and GIS techniques. Procedia Engineering116(1): 855–862. https://doi.org/10.1016/j.proeng.2015.08.374
Kermani, S., Boutiba, M., Guendouz, M., Guettouche, M. S., & Khelfani, D. (2016). Detection and analysis of shoreline changes using geospatial tools and automatic computation: Case of jijelian sandy coast (East Algeria). Ocean and Coastal Management132: 46–58. https://doi.org/10.1016/j.ocecoaman.2016.08.010
Mohan, R. K., Short, A.D., Cambers, G., MacLeod, M., Cooper, J.A.G., Hopley, D., Scott, David, B., Craig-Smith, S. J. (2005). Coastal Changes, Rapid. Encyclopedia of Coastal Science, 253-255. doi: 10.1007/1-4020-3880-1_76
Mutaqin, B. W. (2017). Shoreline changes analysis in Kuwaru coastal area, Yogyakarta, Indonesia: An application of the Digital Shoreline Analysis System (DSAS). International Journal of Sustainable Development and Planning12(07), 1203–1214. https://doi.org/10.2495/SDP-V12-N7-1203-1214
Nassar, K., Mahmod, W. E., Fath, H., Masria, A., Nadaoka, K., & Negm, A. (2019). Shoreline change detection using DSAS technique: Case of North Sinai coast, Egypt. Marine Georesources & Geotechnology, 37(1): 81-95.
Quang, D. N., Ngan, V. H., Tam, H. S., Viet, N. T., Tinh, N. X., & Tanaka, H. (2021). Long-Term Shoreline Evolution Using DSAS Technique: A Case Study of Quang Nam Province, Vietnam. Journal of Marine Science and Engineering9(10): 1124.
Simon, Patrick. (2010). Remote Sensing in Geomorphology, New Delhi, Oxford Book Company.
Velsamy, S., Balasubramaniyan, G., Swaminathan, B., & Kesavan, D. (2020). Multi-decadal shoreline change analysis in coast of Thiruchendur Taluk, Thoothukudi district, Tamil Nadu, India, using remote sensing and DSAS techniques. Arabian Journal of Geosciences13(17): 1-12.
Wu T. and Hou X.Y. (2016). Review of research on coastline changes. Acta Ecologica Sinica, 36(4): 1170–1182.
Xu J.Y., Zhang Z.X., and Zhao X.L. (2013). Spatial-temporal analysis of coastline changes in northern China from 2000 to 2012. Sci. Geogr. Sinica, 68(5): 651–660.
Yadav, A., Dodamani, B. . M., & Dwarakish, G. S. (2018). SHORELINE CHANGE THREAT TO COASTAL ZONE: A CASE STUDY OF KARWAR COAST (pp. 18–30). https://doi.org/10.17501/2513258X.2018.2202