نقش طراحی کالبدی در امنیت روستایی (نمونه موردی شهرستان رشت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس پژوهشی پژوهشکده محیط زیست سازمان جهاد دانشگاهی گیلان، رشت، ایران

2 دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی روستایی دانشگاه تهران، تهران، ایران

3 استادیار گروه جغرافیای دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

وجود امنیت عمومی برای احساس رفاه و امنیت در هر محله­ای حیاتی است. امنیت محله معضل پیچیده­ای است که به شکل قوی وضعیت کلی محلات را به واسطة کیفیت خدمات­رسانی تحت­تأثیر قرار می­دهد. هدف از پژوهش حاضر نقش طراحی کالبدی و بررسی عوامل مؤثر بر امنیت روستاییان در سطح روستاهای شهرستان رشت می­باشد. تحقیق حاضر از نظر روش تحقیق کاربردی و از نظر ماهیت توصیفی- تحلیلی است. به منظور  بررسی بهتر در این پژوهش ابتدا ابعاد احساس امنیت به چهار بعد ناموسی، جانی، مالی و اجتماعی تقسیم شد و معرف‌های مرتبط در قالب گویه‌های طیف لیکرت طراحی و استخراج گردید. سپس از  20 معرف برای سنجش اثرات کالبدی بر امنیت روستاییان و تجزیه و تحلیل استفاده شد. روش گردآوری اطلاعات به‌صورت کتابخانه‏ای (فیش‏برداری از کتاب، مقاله و منابع اینترنتی) و میدانی (پرسشنامه و مشاهدة مستقیم و مصاحبه با سرپرست خانوارها) بود و برحسب ضرورت در هریک از مراحل تحقیق، یکی از این دو روش به‌کار گرفته شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات با استفاده از آمارهای توصیفی (میانگین، فراوانی) و استنباطی (ضریب همبستگی، آزمون Tتک نمونه­ای و تحلیل واریانس) صورت گرفت. جامعه آماری تحقیق، خانوارهای روستایی ساکن روستاهای شهرستان رشت(321703) می‌باشد. در منطقة مطالعه شده، که بر اساس جدول مورگان تعداد 384 پرسشنامه در منطقه تکمیل گردید. نتایج تحقیق حاکی از اثر گذار بودن شاخص­های کالبدی در امنیت روستاییان است. نتایج تحقیق بیانگر این موضوع است که شاخص­های جنسیت، سن، میزان تحصیلات، مسائل و مشکلات کالبدی، نوع حادثه وقوع یافته در محیط و نوع جرم به ترتیب  تأثیر قابل توجهی بر احساس امنیت خانوارهای موردمطالعه داشته است. بطوریکه بررسی­ها نشان می­دهد، جنسیت با 550/0 بیشترین میزان تأثیر را بر متغیر وابسته یعنی همان امنیت را دارد و اینکه بیشترین احساس ناامنی در روستاها توسط زنان بوده است.

کلیدواژه‌ها


ادیبی سعدی­نژاد، فاطمه؛ عظیمی، آزاده (1390). تبیین امنیت در محیط شهری بر مبنای پارامترهای کالبدی و طراحی(مورد شهر بابلسر). فصلنامه­ آمایش محیط، 4(15): ص  105-81.
ایرانمنش، نسیم (1384). استفاده از اصول جلوگیری از جرایم از طریق طراحی محیطی و بررسی اجمالی آن در ایران. نشریه مسکن و انقلاب، 3(11): ص 35-15.
آقابابایی، حسین (1389). راهبرد بیشگیری موقعیت در مدیریت امنیت شهری با تاکید برشهرهای ساحلی. گیلان: انتشارات دانشگاه گیلان.
آلیوت، جنیفر.آ (1378). مقدمهای برتوسعهی پایدار در کشورهای درحال توسعه، ترجمۀ رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا و رحیمی، حسین، تهران:  انتشارات موسسه توسعه روستایی ایران.
بذرافشان، جواد؛ طولابی­نژاد، مهرشاد (1395). تحلیل اثرات و کارکردهای سرمایه اجتماعی در امنیت پایدار روستاهای مناطق مرزی بخش مرکزی شهرستان سراوان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 16(41): ص 76-55.
پاکزاد، جهانشاه (1386). مقدمه‌ای بر طراحی شهری در ایران. تهران: وزارت مسکن و شهرسازی.
پیلتن، فخرالسادات؛ برومند، مختار (1393). بررسی نقش سرمایه اجتماعی بر امنیت اجتماعی مورد مطالعه کلیه زنان و مردان واقع در گروه سنی 18-45 سال شهر جهرم. مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، 6(2): ص 129-119.
حافظ‎نیا، محمدرضا (1391). سیاست و فضا. تهران: انتشارات پاپلی.
حسینی­نثار، مجید؛ قاسمی، علی (1391). بررسی احساس امنیت و عوامل موثر بر آن در کشور. چهارمین اجلاس برنامه­ریزی و مدیریت شهری مشهد مقدس، ص 12-1.
حسینیون، سولماز (1386). ایجاد حس امنیت در فضای شهری، فصلنامه شهرداریها، 8(82): ص 87-90.
خمر، غلامعلی  (1388). اصول و مبانی جغرافیای شهری. زابل: انتشارات قومس.
خوشفر، غلامرضا (1380). بررسی میزان احساس امنیت و چگونگی مشارکت مردم در برقراری امنیت. مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی، 15(163): ص 155-148.
دربان آستانه، علیرضا، عسگری، حشمت­اله، قربانی، فاطمه (1393). تحلیل فضایی و پهنه­بندی احساس امنیت روستاییان شهرستان شیروان و چرداول، مجله آمایش جغرافیایی فضا، 3(9): ص 126-105.
ذوقی تنکابنی، مهرنوش (1388). طراحی فضاهای معماری و شهری با تکیه بر نیازهای زنان، همایش زن و معماری. آموزشکده فنی حرفه‌ای دخترانه سما – تهران.
رکن‌الدین افتخاری، عبدالرضا (1389). مدیریت توسعهی روستایی (بنیانهای نظری)، تهران: انتشارات سمت.
روشندل، جلیل. (1374). امنیت ملی و نظام بین‌المللی. تهران: انتشارات سمت.
رهنما، محمد رحیم؛ حسینیان، نگار (1394). تأثیر مؤلفه­های کالبدی بر احساس امنیت در فضاهای عمومی(محله آبکوه شهر مشهد). فصلنامه علمی-پژوهشی خراسان بزرگ، 6(18): ص 78-63.
زنگی­آبادی، علی؛ زنگنه، مهدی (1390). سنجش احساس امنیت اجتماعی در بین شهروندان شهرهای کوچک و مرزی(مطالعه موردی: شهر خواف)، فصلنامه دانش انتظامی، سال سیزدهم، 1(13): ص65-14.
ساوج، مایک و وارد، آلن (1372). جامعه‌شناسی شهری، ترجمۀ پوررضا، ابوالقاسم تهران: انتشارات سمت.
شجاعی باغینی، محمد مهدی (1386). مبانی مفهومی سرمایه اجتماعی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.
شکویی، حسین (1385). اکولوژی اجتماعی شهر، انتشارات دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی.
غفاری، غلامرضا (1390). سرمایه اجتماعی و امنیت اجتماعی، تهران: سازمان تحقیقات و مطالعات پژوهشکده انتظامی.
فراهانی، حسین؛ جمشید عینالی؛ سمیه عبدلی (1391). ارزیابی نقش سرمایه اجتماعی در توسعه نواحی روستایی مطالعه موردی: دهستان مشهد میقان شهرستان اراک. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. 13(29): ص 50-27.
فرخی، مهدی (1389). حاشیه‌نشینی شهرها و ارتباط آن با امنیت عمومی، تهران:  انتشارات دانشگاه تهران.
کاظمی مطلق، نازلی (1389). ملاحظات امنینی کلان شهر مشهد براساس شاخص های توسعه پایدار شهری. گیلان:  انتشارات دانشگاه گیلان.
کلانتری، محسن (1380). بررسی جغرافیایی جرم و جنایت در مناطق شهر تهران. پایان­نامه دکتری. استاد راهنما: دکتر محمد تقی رهنمایی.
کلکوهن، ایان (1376). طراحی عاری از جرم _ایجاد مناطق امن وپایدار، مترجم: رایجان اصلی، مهرداد، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کنت، سیلویا و مک لوین، کتی (1391). جغرافیای توسعه، مترجم: بخشی‎زاده، فاطمه، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
لطفی، صدیقه، فرجی ملائی (1389). بررسی امنیت و رضایتمندی گردشگران در ساحل دریای خزر با استفاده از مدل­های آماری، همایش ملی بررسی فرصت­ها و چالش­های اجتماعی-اقتصادی در سواحل دریای خزر، ص 27-12.
ماندل، رابرت (1377). چهره متغیر امنیت ملی، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی.
مجیدی، سید محمود (1386). حقوق کیفری اختصاصی _جرایم علیه امنیت. تهران: انتشارات دانشگاه  تهران.   
مرادی، نازیلا (1381). شاخص­های امنیت در فضاهای شهری. انتشارات سازمان شهرداریها، 4(41): ص 41-23.
میرحسینی، زینب­السادات، جهانبخش، حیدر (1395). بررسی تأثیر مولفه­های کالبدی بافت تاریخی بر امنیت محیطی گردشگران، مجله هویت شهر، 8(21): ص 104-89.
نایبی، هوشنگ؛ سلیمانی، مهدی (1396). بررسی رابطه وضعیت کالبدی-فضایی، جرم و احساس امنیت در فضاهای شهری(مطالعه موردی پیاده­روها در شهر خرم­آباد). 7(22): ص 22-1.
Carmona, M., Heath, T., Oc, T. and Tiesdell, S, (2003). Public Places, Urban Spaces, Oxford, Architectural Press.
Cozens, P M, (2002). "Sustainable Urban Development and Crime Prevention through Environmental Design for the British City. Towards an effective urban environmentalism for the 21st Century." Cities, Vol. 19, NO.2 129-137
Doenges, G, (2000). An Exploration of sense of community and fear of crime in gated communities. Environment and Behavior, 32(5):597-611.
Gehl, J, (2000). Public spaces public life Sydny.Urban Quality Consultant.
Jackobs,J,(1981). The Death and life of great American Cities,New York,NK:vintage Book
Jones, R.W,(1999). Security, Strategy and Critical Theory, London: Lynne Rienner Publications.
Karakus, O., Edmund, F., McGarrell, and Basibuyuk, O, (2010). Fear of crime among citizens of Turkey, Journal of Criminal Justice, 38:174–184.
Kelly, Eric Damian, Crabtree, Dain, (2009). Securing The Built Environment: An Analysis Crime Prevention Through Environmental Design, Ball State University, Muncie, Indiana.
Kimber, M, (2009). Wigan local development framework CSPO. Community Safety & Neighbourhood Quality, Wigan Council..
Lawrence, L., & NCSN, (2006). National Community Safety Network Community Safety The English Experience. National Community Safety Network.
Little, Jo., Ruth, P., and Kraack, A,. (2005). Women’s fear of crime: A rural perspective, Journal of Rural Studies, 21:151-163.
Rothrock, Sara E, (2010). Antiterrorism design and public safety: reconciling CPTED with the post, Massachusetts Institute of Technology. Dept. of Urban Studies and Planning.
Udovic, B, (2011). Economic Security: Large and Small States in Enlarged European Union, University of Ljubbjana, factually of Social Science, Center of International Relations Available its online at: http://www.ceeisaconf.ut.
Wolfers, JKLA, (1962). National security as an Aambiguous Symbol…, Poltical Science Quarterly, Vol.67, No.4:481-502.www.samen.mashhad.ir.