نشریه نثر پژوهی ادب فارسی، دانشگاه شهید باهنر کرمان،نثر فارسی Journal of Prose Studies in Persian Literature

نقش تعصّبات مذهبی و کلامی در تحریف و سرقت محتوا (نمونۀ موردی: روضه العارفین)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی. دانشگاه اصفهان.

2 گروه زبان و ادبیات فارسی، دانکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

تشیّع در عصر صفوی در عرصه‌های ادب و هنر نمود و بروز فراوانی پیدا کرد. برخی از نویسندگان این عصر در تألیفات خود از تعصّبات مذهبی و کلامی دور نماندند. یکی از آنها بایزید ثانی مدوّن رسالۀ روضه‌العارفین است. این اثر رونویسی از چند اثر عرفانی بخصوص مصباح‌الهدایه است. شباهت‌ها و رونویسی‌های این اثر با مصباح‌الهدایه هم در بخش ساختاری و هم در بخش محتوایی نمود یافته؛ امّا بایزید بخش‌هایی را نیز به دلیل تعصّبات مذهبی، کلامی و فرهنگی حذف کرده است. بارزترین نمود تعصّبات بسطامی تعصّبات کلامی اوست تا آنجا که وی به دلیل اینکه عقاید کلامی کاشانی را قبول نداشته، در هیچ کجا به نام کاشانی و اثرش اشاره نکرده است. بسطامی همچنین نام خلفای سه‌گانه و نیز نام عرفای سنّی مذهبی را که صاحب تألیف بوده‌اند و نیز نام زنان عارف را حذف کرده است. تحقیق حاضر نشان می‌دهد که از طرفی جریان عرفان ایرانی- اسلامی در مسیری قرار گرفت که هرچه به پایان درخشش آن نزدیک می‌شویم آثار عرفانی که تجربه و تحقیق لازمۀ اصلی تألیف آنهاست، جای خود را به آثار تقلیدی دادند و عرفا نیز از اصل امانتداری دور شدند. از طرف دیگر همین تقلید و ناحفاظی در امانت در بی‌رنگ شدن عرفان و دور شدن آن از اصل و سرچشمۀ این جریان و در نتیجه کم فروغ شدن آن بی‌تأثیر نبوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The role of religious and theological prejudices in the distortion and theft of content (Case study: Rawdah al-Arifin)

نویسندگان [English]

  • Azam Siamak 1
  • Mohsen Mohammadi Fesharaki 2
1 PhD student in Persian language and literature. University of Isfahan.
2 Department of Persian Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

Shiism manifested itself in the fields of literature and art during the Safavid era. Some writers of this era did not shy away from religious and theological prejudices in their writings. One of them is Bayazid Thani, the author of Rawdah -Al-Arefin. This work is a transcript of several mystical books, especially Mesbah Al-Hedayeh. Bayazid Bastami Thani has made distortions in Mesbah al-Hedayeh, but has renamed it after himself, namely Rawdah al-Arifin, because in addition to the changes he has made in the text of Mesbah al-Hedayah, he has added material from other sources to it, and therefore considers it permissible that the name Put something new in its codified effect. These similarities and transcripts are in two parts, structural and content. The reasons for the distortions that Bastami Thani has made in the text of Mesbah Al-Hedayeh are his religious and theological prejudices. The most obvious manifestation of Bastami's prejudices is that he did not mention Kashani and his work anywhere because Kashani's theological religion was different from his theological religion. Bastami Thani has also removed the names of the three caliphs, as well as the names of the Sunni religious mystics who authored them, as well as the names of mystical women. The present study shows that on the other hand, the current of Iranian-Islamic mysticism was on a path that as we approach the end of its brilliance, mystical works, the main requirement of which is experience and research, have given way to imitative works, and mystics.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Textual criticism
  • Al-Arifin shrine
  • transcription
  • theft
  • prejudice
  1. فهرست منابع

    1. قرآن کریم ترجمۀ مقابل. (1395). ترجمۀ بهاءالدّین خرّمشاهی. چاپ پنجم، تهران: دوستان.
    2. بسطامی، بایزید. (1395). روضة­العارفین. تصحیح مرضیه سهرابی. چاپ اوّل، همدان: سکر.
    3. جامی، عبدالرّحمان. (1370)، نفحات الأنس. تصحیح محمود عابدی، چاپ اوّل، تهران: اطّلاعات.
    4. حاجی خلیفه، مصطفی. (بی­تا). کشف الظّنون. بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.
    5. رضازاده ملک، رحیم. (1363). کتابشناخت (مجموعه مقالات). تهران: طهوری.
    6. سهرابی، مرضیه. (1389). «کلام شیعی در عرفان بایزید ثانی». زبان و ادبیّات فارسی. بهار. ش 67. صص 136-95.
    7. شفیعی کدکنی، محمّدرضا. (1383). «متن­شناسی: نقش ایدئولوژیک نسخه بدل­ها». نامۀ بهارستان. بهار و زمستان. ش 9 و 10، صص 110-93.
    8. غزالی، محمّد. (1386). ترجمۀ احیاء علوم الدّین. ج 4. تصحیح حسین خدیو جم. تهران: علمی و فرهنگی.
    9. قبادی، حسینعلی و دیگران. (1397). «تبیین دلایل اقتباس­های آشکار تذکره الأولیا از کشف المحجوب در گزارش کرامات صوفیّه». بهار ادب. تابستان. ش40. صص 286-268.
    10. قشیری، ابوالقاسم. (1374). رسالۀ قشیریّه. تصحیح فروزانفر. تهران: علمی و فرهنگی.
    11. کاشانی، عزّالدّین محمود. (1325)، مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه. تصحیح جلال­الدّین همایی. تهران: هما.
    12. معصومعلیشاه، محمّد. (بی­تا). طرائق الحقائق. ج2. تصحیح محمّد جعفر محجوبی. تهران: کتابخانۀ سنائی.
    13. منشی قمی، احمد. (1383). خلاصة­التّواریخ. تصحیح احسان اشراقی. ج2. تهران: دانشگاه تهران و مؤسّسۀ انتشارات و چاپ.
    14. هجویری، علی. (1375). کشف المحجوب. تصحیح ژوکوفسکی. تهران: طهوری.