بررسیِ تأثیرِ الهیاتِ مسیحیِ لیبرالی بر دین‌پژوهی تطبیقی

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه سمنان

چکیده

دین­پژوهیِ تطبیقی در آغازِ حیاتِ خود در سده­ی نوزدهم در اروپا، در مناسباتش با نهادِ دینِ مسیحیت و با نهادِ علم چالش­هایی در پیش داشت. مسیحیت از وجهِ دینی و علمِ جدید از وجه علمی به «علمِ دین» ایرادهایی می‌گرفتند. در همین دوره در الهیاتِ مسیحیِ پروتستان جریانی پیشرو و جویای همراهی با وضعیتِ مدرن شکل گرفت، موسوم به الهیاتِ لیبرالی، که راه را برای علمِ نوپای دین­پژوهیِ تطبیقی هموار کرد و بر آن تأثیراتی هم بر جا گذاشت. در این مقاله که به روشی توصیفی و تحلیلی نوشته شده است، مواردِ مهمی از این تأثیرگذاریِ الهیاتِ لیبرالی بر علمِ دین­پژوهیِ تطبیقی نشان داده شده­اند؛ الهیاتِ لیبرالی انحصارگرا نبود و نگاهی عام­تر به دین داشت، برای تجربه­های شهودی و غیرعقلانیِ دینی شأن و جایگاهی قائل شد، در آموزه­های مابعدالطبیعیِ مسیحی بازنگری کرد و از اهمیتِ شماری از آن­ها کاست. درعوض بر اهمیتِ محورهایی دیگر همچون اخلاق افزود، به پژوهش­های تاریخی درباره­ی صدرِ مسیحیت و کتابِ مقدس مجال و اهمیت داد و همچنین برای آشتیِ دین و علم کوشید. این ویژگی­ها در کاستن از چالش­های پیشِ رویِ دین­پژوهیِ تطبیقی موثر بودند. الهیاتِ لیبرال با طرحِ مباحثِ فوق راه را برای تثبیتِ دین­پژوهی باز کرد و علاوه بر این موجبِ طرحِ مباحثی در دین­پژوهیِ تطبیقی شد؛ تقریب ادیان و صلح­باوری و همچنین رویکردی طرفدارِ تجربه­ی درونی با محوریتِ اندیشه­های رودلف اتو از این قبیل هستند.
 

کلیدواژه‌ها


منابع
1. اتو، رودلف، (1397)، عرفان شرق و غرب: تحلیلی مقایسه­ای درباره­ی ماهیتِ عرفان، ترجمه­ی انشالله رحمتی، تهران: سوفیا.
2. اتو، رودلف، (1380)، مفهومِ امر قدسی، ترجمه­ی همایون همتی، تهران، نقش جهان.
3. الیاده، میرچا، (1396)، هزارتوی آزمون­های دشوار، ترجمه­ی آرمان صالحی، تهران: پارسه.
4. براون، کالین، (1384)، فلسفه و ایمان مسیحی، ترجمه­ی طاطه­وس میکائیلیان، تهران: علمی و فرهنگی.
5. سایکس، استون، (1376)، فریدریش شلایرماخر، ترجمه­ی منوچهر صانعی دره­بیدی، تهران: گروس.
6. فیاضی، حامد، (1395)، مقدمه­ی مترجم در آدولف فون هارناک، خاستگاه عهد جدید و مهم­ترین پیامدهای پیدایش آن، ترجمه­ی حامد فیاضی، قم: دانشگاه ادیان و مذاهب.
7. کاکس، جیمز ال.، (1397)، پدیدارشناسی دین، چهره­های شاخص، عوامل شکل­دهنده و مباحثات بعدی، ترجمه­ی جعفر فلاحی، تهران: مرکز.
8. کیوپیت، دان، (1380)، دریای ایمان، ترجمه­ی حسن کامشاد، تهران: طرح نو.
9. گرنز، استنلی جی. و السون، راجر اِی.، (1386)، الاهیات مسیحی در قرن بیستم، ترجمه­ی روبرت آسریان و میشل آقامالیان، تهران: کتاب روشن.
10. لین، تونی، (1380)، تاریخ تفکر مسیحی، ترجمه­ی روبرت آسریان، تهران: فرزان روز.
11. مک­آفی براون، رابرت، (1382)، روح آیین پروتستان، ترجمه­ی فریبرز مجیدی، تهران: نگاه معاصر.
12. مک­گراث، الیستر، (1385)، درآمدی بر الهیاتِ مسیحی، ترجمه­ عیسی دیباج، تهران: کتاب روشن
13. ویور، مری­جو، (1381)، درآمدی به مسیحیت، ترجمه­ی حسن قنبری، قم: ادیان و مذاهب.
14. ندیمی، مهرداد و دانشور، یوسف، (1397)، «بررسی الهیاتِ طبیعی از دیدگاهِ کارل بارت»، معرفتِ کلامی، شماره 20، صص 81-97.
15. هایلر، فریدریش، (1389)، «تاریخ ادیان تمهیدی برای تعامل ادیان»، ترجمه­ جعفر فلاحی،  هفت آسمان، شماره­ی 48، صص. 75-102.
16. همیلتون، ملکم، (1387)، جامعه­شناسی دین، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: ثالث.
17. Allan Knight, John, (2013), Liberalism Versus Postliberalism, the Great Divide in Twentieth-century Theology, Oxford: Oxford University Press.
18. Capps, W. H., (1995), Religious Studies: The Making of a Discipline, Fortress press.
19. Lauer, R. Z., (2003), "Deism", in New Catholic Encyclopedia, 2nd ed. vol. 4, Pp. 615-618.
20. Paden, William E., (2005), "Comparative Religion", in Encyclopedia of Religion 2nd ed., Gale.
21. Rudolph, Kurt, (2005), "Religions Geschichtkiche Schule", in Encyclopedia of Religion 2nd ed., Gale.
22. Sharpe, Eric J., (1986), Comparative Religion, A history (2nd Edition), Open Court.
23. Söderblom, Nathan, (1914), "Holiness; General and Primitive", in Encyclopedia of Religion and Ethics (vol. 6), James Hastings (ed.), Edinburg: T. & T. Clark, pp. 736-741
24. Stump, J. B., (2013), "Liberal Theology", in Chad Meister and James Beilby (eds.), The Routledge Companion to Modern Christian Thought, London: Routledge.
25. Weisheipl, J. A., (2003), "Neoscholasticism and Neothomism", in New Catholic Encyclopedia, 2nd ed. vol. 10, p. 244.
26. Wilson, John E., (2007), Introduction to Modern Theology; Trajectories in the German Tradition, Westminster John Knox Press.