بررسی تطبیقی تأثیر سحر بر پیامبر اسلام(ص) در صحیح بخاری و صحیح مسلم با توجه به شأن نزول معوِّذَتَین (سوره‌های ناس و فلق)

نوع مقاله : علمی و پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه معارف دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی دکتری گروه معارف دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

وجود احادیثی در صحیح بخاری و صحیح مسلم و اعتماد بر آنها مبنی بر جادو شدن پیامبر اسلام(ص) موجب شده است که عده‌ای از مفسران و محدثانِ اهل‌سنت، سبب و شأن نزول دو سورۀ فلق و ناس را مرتبط با سحر شدن آن حضرت، توسط شخصی به نام لبیدبن‌اعصمِ یهودی بدانند؛ از این رو سحر شدنِ پیامبر(ص) را مخالف عصمت آن حضرت و منافی با شأن نبوت ندانسته‌اند. این مقاله پژوهشی است در پاسخ به این سوأل که آیا مسحور شدن پیامبر اسلام(ص) بر اساس بعضی احادیث، توسط لبیدبن‌اعصم در مدینه می‌تواند سبب نزول معوِّذَتَین باشد؟ با توجه به اختلاف مفسران در مکی و مدنی بودن این دو سوره و نیز وجود روایات معارض در شأن نزول آنها و ضعف سندی و محتوایی روایات سحرالنبی، و همچنین سبک و سیاقِ سوره‌های فلق و ناس که رنگ و بوی مکی بودن دارند، نمی‌توان شأن نزول این دو سوره را جریان سحر و جادو شدن پیامبر اسلام(ص) دانست.
© سیدموسوی، س.ح؛ مرتضوی، س.م؛ عبدالله‌زاده، س.ح. (1399). بررسی تطبیقی تأثیر سحر بر پیامبر اسلام(ص) در صحیح بخاری و صحیح مسلم با توجه به شأن نزول معوِّذَتَین،6 (11)، 276-253. Doi: 10.22091/ptt.2020.3366.1384
 

تازه های تحقیق

نتیجه

باتوجه‌به مطالب گفته شده، این نتیجه به‌دست می‌آید که سبب و شأن نزول سورۀ فلق و ناس نمی‌تواند سحر لبیدبن‌اعصم باشد و دلایل آن عبارتند از:

اولاً در صحیح بخاری و مسلم شاهدی بر اینکه این دو سوره به‌سبب سحرِ لبیدبن‌اعصم نازل شده است، وجود ندارد.

ثانیاً اسناد روایت سحرالنبی همان ‌طوری که در جای خود بیان شد ضعیف و خبر واحدی است که در امور اعتقادی نمی‌توان به آن تکیه کرد.

ثالثاً اگر سببیت و شأن نزول سوره‌های فلق و ناس مسحور شدن پیامبر توسط لبید باشد، این امر با قرآن که صراحتاً سحر را از آن حضرت(ص) نفی می‌کند، منافات خواهد داشت و حال آنکه یکی از شرایط صحت روایات سبب نزول و شأن نزول، عدم تعارض آنها با آیات قرآن کریم است.

رابعاً همان ‌طور که بیان شد، برخلاف برخی ادعاها، در بین مفسران مسلمان، اجماعی بر اینکه سورۀ فلق و ناس به‌سبب سحر و جادو شدن پیامبر توسط لبیدبن‌اعصم نازل شده باشد وجود ندارد، چون اکثر مفسران شیعه و عده‌ای از عالمان اهل‌سنت سحر شدن پیامبر(ص) را مخالف قرآن و عقل دانسته‌اند.

خامساً سبک و سیاق سوره‌های فلق و ناس نشان می‌دهد که محل نزول این دو سوره در مکه بوده است، همان ‌طوری که عده‌ای از مفسرانِ محقق، این دو سوره را مکی و درنتیجه ارتباط آن با سحر شدن پیامبر(ص) در مدینه را منتفی دانسته‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Comparative Analysis of the Effect of Magic Spell on Prophet Muhammad (PBUH) in Sahih Bukhari and Sahih Muslim with Regard to the Circumstance of Revelation for Surah an-Nas and Surah al-Falaq

نویسندگان [English]

  • Seyed Hussein Seyed Mousavi 1
  • Seyed Muhammad Mortazawi 1
  • Seyed Hamzeh Abdollah Zadeh 2
1 Associate Professor, Department of Theology, Ferdowsi University of Mashhad
2 Ph.D. Student in the Department of Theology, Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]

Some of the Ahadith in Sahih al-Bukhari and Sahih al-Muslim about casting a magic spell on Prophet Muhammad have made Sunni commentators and Muhaddithin relate the circumstance of revelation for Surah al-Falaq and Surah an-Nas to casting a magic spell on Prophet Muhammad by someone called Labid bin A’sam Yahudi. Sunni commentators thus recognize that this event is not against the infallibility of the Holy Prophet and his dignity of Nabuwwat. This article aims to answer this research question: Can the event of casting a magic spell on the Holy Prophet by Labid bin A’sam in Medina, as it is mentioned in some of the Ahadith, be the circumstance of revelation for Surah an-Nas and Surah al-Falaq? The results of the study show that due to some discrepancies between commentators on whether these chapters are Makki or Madani, some contradictory traditions on their circumstance of revelation, the referential and conceptual weakness of  the traditions about the magic spell on the Prophet, and stylistics of the above chapters having a Makki context, it is concluded that the circumstance of revelation for the above chapters cannot be attributed to the event of casting a magic spell on the Holy Prophet.

© Seyed Mousavi, S.H; Mortazawi, S.M; Abdollah Zadeh, S.H. (2020) The Comparative Analysis of the Effect of Magic Spell on Prophet Muhammad (PBUH) in Sahih Bukhari and Sahih Muslim with Regard to the Circumstance of Revelation for Surah an-Nas and Surah al-Falaq. Biannual Journal of Comparative Exegetical Researches, 6 (11) 253-276.  Doi: 10.22091/ptt.2020.3366.1384

کلیدواژه‌ها [English]

  • Magic Spell
  • Prophet of Islam
  • Labid bin A’sam
  • Surah al-Falaq
  • Surah an-Nas

مراجع

قرآن کریم
ابن‌ابى یعقوب،‏ احمد؛ تاریخ الیعقوبى؛ ج2، قم: اهل‌البیت، بی‌تا.
ابن‌جوزی، جمال‌الدین أبوالفرج؛ کشف المشکل من حدیث الصحیحین؛ ج2، الریاض: دارالوطن، بی‌تا.
ابن‌شهرآشوب مازندرانى، محمد؛ مناقب آل أبی طالب(علیهم السلام)؛ قم: علامه، 1379ق.
ابن‌عاشور، محمدبن‌طاهر؛ التحریر و التنویر؛ ج30، بیروت: موسسه التاریخ، بی‌تا.
ابن‌فارس، احمد؛ معجم مقاییس اللغه؛ قم: مکتب الاعلام الاسلامی‏، 1404ق.
امام خمینى(س)، روح الله الموسوی؛ ترجمه تحریر الوسیلة؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى، 1386ش.
بحرانى، هاشم‌بن‌سلیمان؛ ‏البرهان فى تفسیر القرآن‏؛ قم: بنیاد بعثت، 1416ق.
بخاری، محمدبن‌إسماعیل؛ صحیح البخاری؛ تحقیق: د. مصطفى دیب البغا؛ بیروت: دار ابن‌کثیر، 1407ق.
بدرالدین عینى،أبو محمد محمود؛ عمدة القاری شرح صحیح البخاری؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، بی‌تا.
بیضاوى، عبدالله‌بن‌عمر؛ أنوار التنزیل و أسرار التأویل (تفسیر البیضاوى)؛ به تحقیق محمد عبد الرحمن المرعشلى؛‏ بیروت: دار احیاء التراث العربى، 1418ق.
بیهقی، ابوبکر احمدبن‌حسین‌‌بن‌علی؛ دلائل النبوه؛ بی‌جا: بی نا، بی‌تا.
جصاص احمدبن‌على؛ احکام القرآن؛ بیروت: دار احیاء التراث العربى، 1405ق.
خطیب، عبدالکریم؛ التفسیر القرآنى للقرآن؛ بیروت: دار الفکر العربی، بی‌تا.
دروزة، محمد عزت؛ التفسیر الحدیث _ ترتیب السور حسب النزول؛ چاپ دوم، قاهره: دار إحیاء الکتب العربیة، 1383ق.
ذَهَبی، شمس الدین أبوعبدالله محمدبن‌أحمد؛ سیر أعلام النبلاء؛ بی‌جا: مؤسسة الرسالة، بی‌تا.
راغب اصفهانى، حسین‌بن‌محمد؛ مفردات ألفاظ القرآن؛ بیروت: بی‌نا، 1412ق.
زمخشرى، محمود؛ الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل؛ بیروت: دار الکتاب العربی، 1407ق.
سیدبن‌قطب‌بن‌ابراهیم شاذلی؛  فى ظلال القرآن؛ بیروت: دار الشروق، 1412ق.
سید مرتضی، علی‌بن‌الحسین الموسوی؛ تنزیه الانبیاء؛ بی‌جا: بی‌نا، بی‌تا.
سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌أبی‌بکر؛ الإتقان فی علوم القرآن؛ به تحقیق محمد أبوالفضل إبراهیم؛ بی‌جا: الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1394ق.
سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌أبی‌بکر؛ أسماء المدلسین؛به تحقیق محمود محمد محمود حسن نصار؛ بیروت: دار الجیل، بی‌تا الف.
سیوطی، عبدالرحمن‌بن‌أبی‌بکر؛ لباب النقول فی أسباب النزول؛ به تصحیح الاستاذ أحمد عبد الشافی؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، بی‌تا ب.
شهید ثانى، زین‌الدین؛ الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة؛ قم: کتاب‌فروشى داورى،1410ق.
طالقانى، سیدمحمود؛ پرتوى از قرآن؛ تهران: شرکت سهامى انتشار، 1362ش.
طبرسى، فضل‌بن‌حسن؛ مجمع البیان فى تفسیر القرآن؛ تهران: ناصر خسرو، 1372ش.
طبرسى، فضل‌بن‌حسن؛ ترجمه مجمع البیان فى تفسیر القرآن؛ تهران: انتشارات فراهانى، 1360ش.
طوسى، محمدبن‌حسن؛ التبیان فى تفسیر القرآن؛ بیروت دار احیاء التراث العربى، بی‌تا.
طوسى، محمدبن‌حسن؛ رجال الشیخ الطوسی؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1427ق.
طوسى، محمدبن‌حسن؛ الخلاف؛ قم: دفتر انتشارات اسلامى، 1407ق.
عزیزی، حسین و جمعی از نویسندگان؛ راویان مشترک؛ قم: بوستان کتاب، بی‌تا.
فخر رازى، محمدبن‌عمر؛ التفسیر الکبیر (مفاتیح الغیب)؛ بیروت: دار احیاء التراث العربی، 1420ق.
فراهیدى، خلیل‌بن‌احمد؛ کتاب العین؛ قم: هجرت، 1409ق.
قاسمى، محمد جمال‌الدین؛ محاسن التأویل؛ بیروت: دار الکتب العلمیه، 1418ق.
قرطبى، محمدبن‌احمد؛ الجامع لأحکام القرآن؛ چاپ اول، تهران: انتشارات ناصر خسرو، 1364ش.
قمى، على‌بن‌ابراهیم‏؛ تفسیر القمی؛ قم‏: دار الکتاب، 1363ش.
مراغى، احمدبن‌مصطفى؛ تفسیر المراغى؛ بیروت: دار احیاء التراث العربى، بی‌تا.
مجلسى، محمدباقر؛ بحار الأنوارالجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار؛ بیروت: دار إحیاء التراث العربی، 1403ق.
مصطفوى، حسن؛ التحقیق فى کلمات القرآن الکریم؛ بیروت: دار الکتب العلمیه، 1430ق.
معرفت، محمد هادى؛ علوم قرآنى؛ قم: موسسه فرهنگی التمهید، 1381ش.
معرفت، محمدهادى؛ التمهید فی علوم القرآن؛ قم: مرکز مدیریت حوزه علمیه، 1374ش.
مکارم شیرازى، ناصر؛ تفسیر نمونه؛ تهران دار الکتب الإسلامیة، 1374ش.
کاشف الغطاء، شیخ جعفر؛ شرح الشیخ جعفر على قواعد العلاّمة؛ بی‌جا: مؤسسه کاشف الغطاء-الذخائر، 1420ق.
نیشابوری، مسلم‌بن‌حجاج؛ صحیح مسلم؛ ریاض: بیت الافکار الدولیه، 1419ق.
نیشابورى، نظام الدین حسن بن محمد؛ تفسیر غرائب القرآن و رغائب الفرقان؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1416ق.
واحدى نیشابورى، ابـوالـحـسن علی؛ أسباب النزول؛ بیروت: دار الکتب العلمیة، 1411ق.
هواری، هودبن‌محکم؛ تفسیر کتاب الله العزیز؛ بی‌جا: الجزایر دار البصائر، 1426ق.
ارسال نظر در مورد این مقاله
CAPTCHA Image

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار