تفسیر وحی با محوریت‌ آیه 51 سوره شوری

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشکده الاهیات دانشگاه فردوسی مشهد

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

القاء حقائق الاهی از جانب خداوند به پیامبران، همواره به یک نحو نبوده، بلکه به شیوه‌های گوناگون صورت می‌‌گرفته است.‌ این شیوه‌ها، در‌ آیه51 سوره شوری به سه مورد محدود شده است؛ در‌ این‌ آیه، وحی، مِن وراء حجاب و ارسال رسول، سه گونه تکلیم الاهی با پیامبران معرفی شده است. نوع اول، وحی نام گرفته است؛‌ این در حالی است که هر سه قسم، گونه‌هایی از وحی هستند. شاید بهترین راه برای فهم چیستی نوع اول، جستجویی در مفهوم و مصداق دو قسم دیگر باشد؛ چراکه هرچند‌ این سه، در اصلِ تکلیم و نتیجه، که انتقال پیام است، اشتراک دارند؛ اما ظاهر‌ آیه، بیانگر تقابل‌ این انواع است؛ تقابلی در شیوه انتقال پیام. وحی ارتباطی است بی‌واسطه؛ اما دو نوع دیگر، واسطه‌هایی از حجاب و رسول به همراه دارند. تبیین هر کدام از‌ این شیوه‌ها، به‌ویژه وحی و شناسایی مصادیق آنها، محور‌ این مقاله است. پیش‌فرض‌ این پژوهش‌ این است که‌ این تکلیم، به هر شکل که باشد، در مورد وحی قرآنی، در همان مرحله نزول دارای جنبه گفتاری و زبانی بوده است.     
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Interpretation of Revelation According to the Verse 51 of Surah Shoora

نویسندگان [English]

  • Qoloamreza Raeisian 1
  • Elahe Shahpasand 2
چکیده [English]

The inspiration of the divine facts from God to the messengers was not always the one way, but in different manners. These ways limited to three in the verse 51 of Surah Shoora; in this verse, "Revelation," "Behind veil" and "to send a messenger" are considered as divine speak (Taklim) to the prophets. The first type is named Revelation; however, here, all three types are called revelation. Perhaps the best way to understand the first kind is to search the concept and examples of two other kinds; because although all the three kinds are the same in being the speak (Taklim) and in the result, i.e., transmission of the message, apparent meaning of the verse shows that they are different in the method of the transmission of the message. The Revelation (Vahy) is direct and without any mediator, but the two other kinds are indirect and through the mediator, i.e., veil or angel. This article tries to explain these kinds of the revelation concentrating on the Revelation. The presupposition of this essay is that this speaks regarding the Quranic revelation was speech act.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • revelation
  • Speak (Taklim)
  • Veil (Hijab)
  • Mediator
  • messenger
  • Angel
. قرآن کریم.
2. آملى، سید حیدر، 1422، تفسیر المحیط الأعظم و البحر الخضم، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامى، چ سوم.
3. ابن‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، بی‌تا، فتح الباری شرح صحیح بخاری، بیروت، دار المعرفۀ، ط الثانیۀ.
4. ابن‌عاشور، محمد بن طاهر، 1420، التحریر و التنویر، بیروت، مؤسسه التاریخ، ط الاولی.
5. ابن‌عجیبه، احمد ‌بن محمد، 1419،  البحر المدید فى تفسیر القرآن المجید، تحقیق: احمد عبدالله قرشى رسلان، حسن عباس زکى، قاهره.
6. ابن‌عربى، محیى‌الدین ‌بن‌ علی، 1422، تفسیر ابن‌عربى، بیروت، دار احیاء التراث العربى، ط الاولی.
7. ابن‌کثیر، اسماعیل ‌بن ‌عمرو، 1419، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار‌الکتب العلمیة، منشورات محمدعلى بیضون، چ اول.
8. ابن‌منظور، محمد بن مکرم، 1414، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چ سوم.
9. ابوالفتوح رازى، حسین بن على، 1408، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیرالقرآن، مشهد، بنیاد پژوهش‌هاى اسلامى آستان قدس رضوی.
10. ‌ایزوتسو، توشیهیکو، 1361، خدا و انسان در قرآن، احمد آرام، تهران، شرکت سهامی‌‌انتشار، چ اول.
11. باربور،‌ ایان، 1374، علم و دین، بهاء‌الدین خرمشاهی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، چ دوم.
12. بحرانى، حسین بن محمد، الأنوار اللوامع فی شرح مفاتیح الشرائع، قم، مجمع البحوث العلمیة، چ  ‏اول.
13. بحرانى، سید ‌هاشم، 1416، البرهان فى تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت، چ اول.
14. بروجردى، حسین، 1416، تفسیر الصراط المستقیم، قم، مؤسسه انصاریان، چ اول.
15. ثقفى تهرانى، محمد، 1398، روان جاوید در تفسیر قرآن مجید، تهران، برهان، چ سوم.
16. جوهری، اسماعیل ‌بن‌ حماد، 1407، الصحاح تاج اللغه و صحاح العربیه، تحقیق: احمد بن عبد الغفور عطار، بیروت، دار العلم للملایین، ط الرابعه.
17. حسینی طهرانی، محمدحسین، 1410، انوار الملکوت، محمد حسین طباطبایی، تهران، چ اول.
18. خطیب، عبدالکریم، بی‌تا، التفسیر القرآنى للقرآن، بی‌جا، بی‌نا.
19. دروزة، محمد عزت، 1383، التفسیر الحدیث، قاهره، دار إحیاء الکتب العربیة.
20. راغب اصفهانى، حسین ‌بن ‌محمد، 1412، مفردات الفاظ القرآن، تحقیق: صفوان عدنان داودی، دمشق‏ و بیروت، دارالعلم‏ و الدار الشامیة، چ اول.
21. زحیلى، وهبة بن مصطفى، 1418، التفسیر المنیر فى العقیدة و الشریعة، بیروت‏ و دمشق، دار الفکر المعاصر، چ دوم.
22. زرقانی، عبد‌العظیم، 1416، مناهل العرفان، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، چ اول.
23. سبزوارى نجفى، محمد، 1419، ارشاد الاذهان الى تفسیر القرآن، بیروت، دار التعارف للمطبوعات، چ اول.
24. سرل، جان، 1385، افعال گفتاری، محمد‌علی عبد‌اللهی، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
25. سید مرتضی، علی‌بن‌حسین، 1384، الأمالی، تحقیق: محمد ابو‌الفضل ابراهیم، ذوی‌القربی، چ اول.
26. سیوطی، جلال‌الدین، بی‌تا، الاتقان فی علوم القرآن، تحقیق: محمد ابو‌الفضل ابراهیم، رضی، بیدار، عزیزی.
27. شبر، سید عبد‌الله، 1412، تفسیر القرآن الکریم، بیروت، دار البلاغة للطباعة و النشر، چ اول.
28. شحاته، عبد‌الله محمود، 1423، تفسیر مقاتل بن سلیمان، بیروت، دار إحیاء التراث، ط الاولی.
29. صادقى تهرانى، محمد، 1365، الفرقان فى تفسیر القرآن بالقرآن، قم، انتشارات فرهنگ اسلامى، چ دوم.
30. صالحى شامى، محمد بن یوسف، 1414، سبل الهدى و الرشاد فى سیرة خیر العباد، تحقیق: عادل احمد عبد الموجود و على محمد معوض، بیروت، دار‌الکتب العلمیة، چ اول.
31. صنعانی، عبد الرزاق، بی‌تا، المصنف، تحقیق: حبیب الرحمن الاعظمی‌‌، المجلس العلمی.
32. طباطبایى، سید محمد‌حسین، 1417، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامى، چ پنجم.
33. طبرسى، فضل بن حسن، 1372، مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، انتشارات ناصر خسرو، چ سوم.
34. طریحى، فخرالدین، 1375، مجمع البحرین، تحقیق: سید احمد حسینی، تهران، کتابفروشى مرتضوى، چ سوم.
35. طوسى، محمد بن حسن، 1414، ، الأمالی، قم، انتشارات دارالثقافة.
36. ----------، بی‌تا،  فى تفسیر القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربى.
37. عیاشى، محمد ‌بن مسعود، 1380،  کتاب التفسیر، تهران، چاپخانه علمیه.
38. فخر رازى، محمد بن عمر، 1420، مفاتیح الغیب، بیروت، دار احیاء التراث العربى، چ سوم.
39. فراهیدى، خلیل بن احمد، 1410، کتاب العین، تحقیق: مهدی مخزومی؛ ابراهیم سامرائی، قم، انتشارات هجرت، چ دوم.
40. فضل‌الله، سید محمد‌حسین، 1419، تفسیر من وحى القرآن، بیروت، دار الملاک للطباعة و النشر، چ دوم.
41. فیض کاشانى، ملا محسن، 1415، تفسیر الصافى، تهران، انتشارات صدر، چ دوم.
42. ----------،  1406، الوافی، اصفهان، کتابخانه امام امیر‌المؤمنین علی (ع)، چ ‏اول.
43. قائمی‌‌نیا، علیرضا، 1381، وحی و افعال گفتاری، قم، زلال کوثر، چ اول.
44. قرشى، سید على،اکبر، 1377، تفسیر احسن الحدیث، تهران، بنیاد بعثت، چ سوم.
45. قمى، على ‌بن‌ ابراهیم، 1367، تفسیر القمى، قم، دار الکتاب، چ چهارم.
46. کاشانى، ملا فتح الله، 1423، زبدة التفاسیر، قم، بنیاد معارف اسلامى، چ اول.
47. کلینى، محمد بن یعقوب، 1365، الکافی، تهران، دار الکتب الإسلامیة.
48. گنابادى، سلطان محمد، 1408، تفسیر بیان السعادة فى مقامات العبادة، بیروت، مؤسسة الأعلمی ‌للمطبوعات، چ دوم.
49. مالک بن انس، 1406، کتاب الموطأ، تحقیق: محمد فؤاد عبد الباقی، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، چ اول.
50. متقی هندی، علی بن حسام الدین، 1409، کنز العمال، تحقیق: بکری حیانی؛ بیروت، صفوۀ السقا، مؤسسة الرسالة.  
51. مجلسى، محمدتقی، 1404، بحار الأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، مؤسسة الوفاء.
52. مدرسى، سید محمد‌تقى، 1419، من هدى القرآن، تهران، دار محبى الحسین، چ اول.
53. مصطفوى، حسن، 1360، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، بنگاه‌ ترجمه و نشر کتاب.
54. معرفت، محمد‌هادی، 1396،  التمهید، قم، مهر.
55. ----------، 1383، علوم قرآنی،  قم، مؤسسه فرهنگی تمهید، چ پنجم.
56. مغنیه، محمد‌جواد، 1424، التفسیر الکاشف، تهران، دار الکتب الإسلامیة، چ اول.
57. مفید، محمد بن محمد، 1413،  المسائلالعکبریة، قم، انتشارات کنگره جهانى شیخ مفید.
58. ملاحویش آل غازى، عبدالقادر، 1382، بیان المعانى، دمشق، مطبعة الترقى، چ اول.
59. مکارم شیرازى، ناصر، 1421، الأمثل فى تفسیر کتاب الله المنزل، قم، مدرسه امام على بن ابى طالب، چ اول.
60. میشل، توماس، 1377، کلام مسیحی، حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، چ اول.
61. نراقى، احمد بن محمد مهدى، 1380، رسائل و مسائل، تحقیق: رضا استادى، قم، کنگره بزرگداشت ملّا مهدى و ملّا احمد نراقى، چ اول.
62. ‏ورام بن ابى فراس، بی‌تا، تنبیه الخواطر و نزهۀ النواظر، تحقیق: علی‌اصغر حامد، قم‏، مکتبة الفقیه.
1. Hick, John, 2006, "Revelation", in: Encyclopedia of Philosophy, Donald M. Borchert, Thomson, Editor in chief, New York.
CAPTCHA Image