نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• بهرام آزادبخت ¹
• مژگان زارعی‌نژاد ²

¹ استادیار، گروه زمین‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرری، تهران، ایران

² دکترا، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، تهران، ایران

چکیده

آب در طبیعت به صورت‌های گوناگون سبب فرسایش می‌شود و بر حسب آنکه چگونه در سطح زمین جاری شود، لندفرم‌های گوناگونی را ایجاد می‌کند. اگر چه آب در طبیعت خود عامل شکل‌زایی است، ولی در اثر ریخت‌شناسی (مورفولوژی) سطح زمین، جریان می‌یابد. تفاوت توپوگرافی سطحی زمین و در پی آن حرکت آب روی آن، سبب به وجود آمدن  زیرحوضه‌ها می‌‌شود. برای شکل‌شناسی و ریخت‌سنجی مخروط آتشفشان دماوند، باید حوضه‌های زهکشی منطقه شناسایی شود. بنابراین، در این نوشتار با تکیه بر شاخص‌های اصلی شامل خطوط منحنی‌میزان با فواصل 10 متر، شبکه آبی (رودخانه اصلی، فرعی وآبراهه‌های اصلی و فرعی)، نقشه DEM منطقه، نقشه شیب، جهت شیب و تصاویر ماهواره‌ای، 5 حوضه زهکشی شناسایی شد. پس از آن  مساحت، محیط، طبقه‌بندی ارتفاعی برای رده‌بندی لندفرم‌های ریخت‌شناختی در سطوح مختلف، محاسبات هیپسومتری، تراکم زهکشی و... در نرم‌افزار ArcGIS محاسبه شد. مخروط آتشفشان دماوند با ارتفاعی بیش از 5000 متر از سطح دریا، دامنه‌هایی بسیار سخت گذر دارد. هدف  این نوشتار این است که با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای  ASTER  و  SPOT و تحلیل اطلاعات در محیط GIS ، تأثیر وضعیت حوضه‌های زهکشی منطقه برروی چگونگی فرسایش و پیدایش شکل‌های زمین‌ریخت‌شناختی شناسایی شود.

کلیدواژه‌ها

• زمین‌ریخت‌شناسی
• تصویر ماهواره‌ای
• دماوند
• فرسایش
• لندفرم
• حوضه زهکشی