ملاحظاتی دربارۀ ضبط و شرح برخی از بیت های کوش نامه

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسنده

دانشگاه شیراز

چکیده

منظومۀ کوش ‌نامه سرودۀ حکیم ایرانشان ‌بن‌ ابی ­الخیر ، بین سال‌های 501تا 504 ه.ق در عهد سلطان محمد بن ملک‌شاه سلجوقی در بیش از ده ‌هزار بیت سروده شده است که یکی از استوارترین منظومه ­های حماسی بعد از شاهنامه است. این منظومه شرح حال کوش­ پیل­ دندان، برادرزادۀ ضحاک است که در دامن آبتین پرورش می­یابد، اما سپس راه و رسم اهریمنی در پیش می ­گیرد و بعد از فراز و نشیب ­های بسیار، هم از نظر صورت و هم سیرت دیگرگون می­شود و سویه ­ای اهورایی به خود می­گیرد. ازآنجا که تنها نسخۀ کوش­ نامه در سال 800ه.ق کتابت شده و حدود 300 سال با سرایش منظومه فاصله دارد، بدیهی است که مصحح محترم، جلال متینی رنج زیادی را در تصحیح این اثر متحمل شده است. چون متینی علی­رغم تصحیح شایسته ­اش، خود یادآور شده که بالغ بر 500 بیت این منظومه از نظر معنا یا نویسش، روشن نیست، نگارنده کوشیده است که علاوه بر تبیین معنای برخی از بیت ­ها، پیشنهاد هایی را در خصوص ضبط ارجح حدود 50 بیت مبهم این منظومه ارائه دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Considerations on the Recording and Description of Some Couplets of Kushnameh

نویسنده [English]

  • Mahmoud Rezaei Dasht Arzhaneh
, Shiraz University
چکیده [English]

Introduction

Kushnāmeh as one of the most important epics after Shāhnāmeh includes 10,000 couplets.  Irānshān bn Abi al-Kheir composed it between 501 and 504 AH during the reign of Sultān Muhammad bn Maltakshāh, the Seljuq king. This story is about Kush-e Pil Dandān, Zahhāk's nephew, who was raised by Ābtin. He after many ups and downs and many changes inside and outside, went in virtuous ways. The only surviving manuscript dates back to around 800 AH (about 300 years after the composition of the work). It is evident that Jalāl Matini, the commentator of the book, has put much effort into collating this work. He argues that over 500 couplets of this work are not clear in terms of meaning. In this paper, it was tried to clarify the meaning of some couplets, while posing some suggestions about the recording of about 50 vague couplets.
In this research, adopting an approach based on textual criticism and textual and intra-textual characteristics, it attempted to analyze the recording of some couplets of Kushnāmeh, while highlighting the shortcomings of the current version, a clearer documentation has been offered. Meanwhile, it was attempted to present a more meaningful denotation of some vague couplets. 

Method

The study tried to extract vague couplets based on textual criticism approach. Then, an elaborate view of Jalāl Matini version of Kushnāmeh and other scholars about the recording or meaning of each couplet is presented. Then, resorting to in-text and out-of-text sources, their views are analyzed and criticized. Then according to the text correction features, it was attempted to present a more accurate recording of each couplet and more precise meaning of some vague couplets.

Results and Discussion

Since only one version of Kushnāmeh has survived, the correction of the couplets is inevitably deductive. Despite his remarkable correction, Matini mentions that over 500 couplets of this work is not clear in terms of meaning or recording. In addition to offering new meaning of some couplets, this author has tried to offer suggestions about the recording of about 50 vague couplets of Koushnāmeh.

Conclusion

In this paper, in addition to offering new meanings for some couplets, it was tried to offer suggestions about the recording of about 50 vague couplets of Kushnāmeh. It was found that in some cases, there are ambiguities due to either the insufficient attention to the texture of the text or the incorrect recording of a word or phrase in a couplet.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kushnāmeh
  • Irānshān bn Abi al-Kheir
  • Jalāl Matini
  • Recording and Description of the Couplets
آیدنلو، سجاد. (1385). «از میراث ادب حماسی ایران». میراث مکتوب. سال چهارم. شماره اول: 205-230
ارژنگی، کامران. (1396). «نقد تصحیح منظومۀ حماسی کوش نامه». پاژ. ش 25. 37-66
امیدسالار، محمود. (1384). «یادداشت های کوش نامه». فرهنگ ایران زمین. تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. 312-336
ایرانشان بن ابی الخیر. (1377). کوش نامه. به کوشش جلال متینی. علمی: تهران
جیحونی، مصطفی. (1373). «یادداشتی چند بر بیت هایی از شاهنامه». پژوهش های ایران شناسی. جلد 20. 42-44
دهخدا، علی اکبر. (1377). لغت نامه. زیر نظر دکتر محمد معین و دکتر سید جعفر شهیدی. تهران: دانشگاه تهران.
سرفراز، علی‌اکبر، آورزمانی، فریدون. (1380). سکه‌های ایران: از آغاز تا دوران زندیه. علی‌اکبر سرفراز، فریدون آورزمانی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
سعدی شیرازی، مشرف‌الدین مصلح بن عبدالله. (1373). گلستان سعدی. به کوشش خلیل خطیب-رهبر. تهران: صفی‌علیشاه.
سلیمانی، قهرمان. (1378). «حماسه کوش‌نامه». کتاب ماه ادبیات و فلسفه. اردیبهشت: 30-31
فاموری، مهدی. (1391). «نگاهی دوباره به بیت نخست داستان رستم و سهراب». مجلۀ بوستان ادب
دانشگاه شیراز. سال چهارم. شمارۀ چهارم. پیاپی14. صص133ـ144
فرامرزنامه برزگ. (1394). به کوشش ماریولین فان زوتفن و ابوالفضل خطیبی. تهران: سخن
فردوسی، ابوالقاسم. (1386). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. تهران: دایره المعارف اسلامی
فردوسی، ابوالقاسم. (1394). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. تهران: سخن
ماهیارنوابی، یحیی. (1355). «واژه‌ای از شاهنامه». مجموعه مقالات به کوشش طاووسی. شیراز:351-367
متینی، جلال. (1377). مقدمۀ کوش‌نامه. در ایرانشان بن ابی الخیر (1377). کوش‌نامه. به کوشش جلال متینی. علمی: تهران
مینوی، مجتبی. (1369). داستان رستم و سهراب. به کوشش مهدی قریب و مهدی مداینی. تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی
ناتل‌خانلری، پرویز. (1349). رستم و سهراب، سری شاهکارهای ادبیات فارسی. تهران: امیرکبیر
نحوی، اکبر، رضاپور، سارا. (1394). «ملاحظاتی دربارۀ منظومه بهمن‌نامه». پژوهش‌نامه ادب حماسی. سال 11. شماره 19: 11-26
نحوی، اکبر، رضاپور، سارا (1398). «اصلاح بیت‌هایی از کوش‌نامه». در دست چاپ.
CAPTCHA Image