نوع مقاله : کاربردی

نویسندگان

• شایسته کرمخانی ¹
• عالیه شکربیگی ²
• احسان رحمانی خلیلی ²

¹ دانشجو دکتری جامعه‌شناسی گروه‌های اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

² استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

چکیده

بلایای طبیعی به یک اندازه بر جمعیت درگیر تأثیر نمی‌گذارند. زنان سرپرست خانوار از گروه‌های اجتماعی آسیب‌پذیر در موقعیت بحران‌زا هستند. نحوة مواجهة زنان با موقعیت بحران ارتباط بسیار زیادی با زمینة فرهنگی، سازوکارهای قدرت و موضوعات مرتبط با جنسیت دارد. از طرفی، عاملیت زنان نیز در این مواجهه اهمیت دارد. مقالة حاضر به تشریح تجربه‌زیستة زنان سرپرست خانوار از زلزله با هدف ارائة مدل مفهومی «فرایند توانمندسازی زنان سرپرست خانوار در بحران» می‌پردازد. این مطالعه کیفی و با روش «نظریة زمینه‌ای» است. داده‌های میدانی از طریق نمونه‌گیری نظری و مصاحبة عمیق با 15نفر از زنان سرپرست خانوار در مناطق هشت‌گانة زلزله‌زدة کرمانشاه از جمله ثلاث ‌باباجانی و سرپل‌ذهاب تا حد اشباع نظری جمع‌آوری و با روش نظریة زمینه‌ای تحلیل شده است. در‌نهایت، داده‌ها به 363 مفهوم، 20 مقولة عمده و مقولة هسته تشدید بنیادهای اجتماعی ناتوان‌ساز کدگذاری و تحلیل شد. پدیدة برساخت‌شدة «فقر قابلیتی‌ـ تهدید فرصت‌ها» (زنان ناتوان) ناشی از بستر نظام‌های ارزشی و ایدئولوژی‌های سرکوب‌گر حاکم بر زنان، ضعف مدیریت بحران، فقر و محرومیت منطقه و کمبود دانش فنی و مهارت است که راهبردهای تاب‌آوری و کنش فعال، کنش منفعل و... را به دنبال داشت. درماندگی و دلزدگی، چالش قدرت، تهدید و ناامنی، احساس رهاشدگی، آسیب‌های جسمی و روانی و چالش فرزندان پیامدهای ناشی از پدیدة ذکرشده است که نظریة زمینه‌ای آن در قالب مدل پارادایمیک ارائه شده است. نتایج نشان می‌دهد فرایند «قدرتمندشدن» زنان سرپرست خانوار در بلایا مشروط به شرایطی است از جمله اینکه فرصت‌ها از طریق ساختارهای حمایتی قابل دسترسی باشند و موانع و نیروهای بازدارنده آن‌قدر تهدید‌کننده و قوی نباشد که جلوی فرصت‌ها را بگیرد و به محرومیت از قابلیت‌ها منجر شوند و زنان نیز خود را واجد «عاملیت» بدانند.

کلیدواژه‌ها

• بلایای طبیعی
• بنیادهای اجتماعی ناتوان‌ساز
• تجربه‌زیسته
• توانمندسازی
• زنان سرپرست خانوار
• عاملیت

عنوان مقاله [English]

"Analysis of lived experience of female-headed households from Kermanshah earthquake"

نویسندگان [English]

• Shayesteh Karamkhani ¹
• alieh shekarbeigi ²
• Ehsan Rahmani ²

¹ Islamic Azad University, Tehran, Center

² Eslamic AZAD university

چکیده [English]

Natural disasters do not affect on an involved population equally. female-headed households are one of the most vulnerable social groups in critical situations.
The way women deal with critical situations is highly related to cultural backgrounds, power mechanisms and gender-related issues.On the other hand, women's "agency" is also important in this encounter.
The present article describes the lived experience of female-headed households from earthquakes with the aim of providing a theoretical model of the "women's empowerment process in crisis".
This research is of qualitative type with "Granded Theory" method and interpretive-constructivist paradigm.
Field data were collected by theoretical sampling and in-depth interviews with 15 women heads of households in eight earthquake-stricken areas of Kermanshah, including Salas Babajani, Sarpol-e-Zahab and etc.,up to theoretical saturation.
Finally, the data were coded and analyzed with 363 concepts, 20 major categories and the core category of "intensification of disabled social foundations".
The phenomenon of "Ability poverty and the threat of opportunities" caused by the value systems and repressive ideologies that govern women, the weakness of crisis management, the region deprivation and lack of knowledge that led to strategies of resilience and active action, compromise and so on .Helplessness , the challenge of power, the threat and insecurity, the feeling of abandonment, the physical and psychological damage, and the challenge of children are the consequences of the phenomenon.(The paradigmatic model of theory is presented)
The results show that the process of "empowering"of female-headed households in disasters depends on conditions such as opportunities to be accessible through supportive structures, and barriers and deterrents are not so threatening and powerful as to prevent opportunities and lead to deprivation. Women should also consider themselves "agency".

کلیدواژه‌ها [English]

• "Lived experience"
• "female-headed householdes"
• "disabling social foundation"
• "empowerment"
• "Agency"
• "Natural disaster"