الهیات سیاسی در سده‌های نخست اسلامی؛ بازنماییِ فرجام شناختی متون زردشتی از فتح ایران‌شهر، منظر: دینکَرد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری تاریخ ایران باستان، دانشگاه تهران

2 دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه تهران

3 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه اصفهان؛

چکیده

این تحقیق بر اساس نظریۀ بازنمایی استوارت هال پیش رفته و بر آن است با اتخاذ این روش نسبت میان فهم آخرالزمانی و درک پایان تاریخی را با  فتح ایران توسط اعراب مسلمان را با توجه به مفاد متن کتاب دینکرد بیان کند. از این قرار، می­توان این فرضیه را مطرح نمود که گزاره یا باور معنا‌‌داری خارج از گفتمان دین زردشتی برای پیروان آن دین وجود ندارد و علل رخدادها بیش از آنکه در پرتو واقعیت معاصر فهم شوند، در زمینه و بستری درون گفتمانی درک و تفسیر می ­شوند. کارویژه نظریۀ بازنمایی در اینجا، سنجش ریشه و تبار واقعیت­ نیست، بلکه تلاش برای شناخت این نکته است که درک آن واقعیت [فتح ایران] با چه رویه ­ها، نشانه­ ها، رمزها و صورت بندی‌های معنایی در گفتمان زردشتی همبستگی و هم ­آوایی پیدا می­کند. گفتمان مزبور، روایت شکست ایرانیان و فتح ایرانشهر را با عناصر امیدبخش پایان هزاره، ظهور موعود و پایان تاریخ این­ همان می­کند.

کلیدواژه‌ها


[1]. آموزگار، ژاله (1388). تاریخ اساطیری ایران، از مجموعۀ تاریخ ایران باستان. جلد اول، تهران، سمت.
[2]. ابن اثیر، عزالدین (1385). تاریخ کامل. ترجمه: سید محمدحسین روحانی، جلد چهارم، تهران، اساطیر.
[3]. استریناتی، دومنیک (1384). مقدمه­ای بر نظریه­های فرهنگ عامه. ترجمه: ثریا پاک نظر، چاپ دوم، تهران، گام نو.
[4]. اشپولر، برتولد (1392). تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. ترجمه: جواد فلاطوری و مریم میراحمدی، تهران، نشر علمی و فرهنگی.
[5]. بلاذری، احمد بن یحیی (1346). فتوح البلدان. ترجمه: آذرتاش آذرنوش، تهران، بنیاد فرهنگ ایران.
[6]. بندهش (1385). نوشته فرنبغ دادگی، گزارنده: مهرداد بهار، تهران، نشر توس.
[7]. بندهش (1384). متن آوانگاری: فضل الله پاکزاد، تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
[8]. بویس، مری (1386). زردشتیان، باورها و آداب دینی آن­ها. ترجمه: عسگر بهرامی، تهران، ققنوس.
[9]. بهمن کیقباد (1350). قصۀ سنجان، داستان مهاجرت زرتشتیان ایران به هند. ویراستۀ هاشم رضی، تهران، فروهر.
[10]. پورشریعتی، پروانه (1399). افول و سقوط شاهنشاهی ساسانی؛ اتحادیه ساسانی – پارتی و فتح ایران به دست عرب ها. ترجمه: آوا واحدی نوایی، تهران، نی.
[11]. تفضلی، احمد (1386). تاریخ ادبیات ایران پیش از اسلام. تهران، سخن.
[12]. حصوری، علی (1377). « یک شعار خارجی به زبان فارسی میانه»، مهر و داد و بهار [یادنامۀ استاد دکتر مهرداد بهار]. به کوشش: امیر کاووس بالازاده، تهران، صص83-89.
[13]. کتاب پنجم دینکرد (1388). آوانویسی و ترجمه از ژاله آموزگار و احمد تفضلی، تهران، معین.
[14]. کرشاسپ چوکسی، جمشید(1385). ستیز و سازش، زرتشتیان مغلوب و مسلمانان غالب در جامعۀ ایران نخستین سده­های  اسلامی. ترجمه: نادر میرسعیدی، تهران، ققنوس.
[15]. دالوند، حمیدرضا (1399). سنت زردشتی در روزگار اسلامی1؛ تاریخ و سنت زردشتی. تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
[16]. دریایی، تورج (1382الف). منابع ایرانی میانه برای مطالعۀ اوایل دورۀ اسلامی، از مجموعه مقالات تاریخ و فرهنگ ساسانی. ترجمه: مهرداد قدرت دیزجی، تهران، ققنوس.
[17]. ---------- (1382ب). تأملات زردشتیان دربارۀ پیشگویی رستاخیز در سده­های  نخستین اسلامی، از  مجموعه مقالات تاریخ و فرهنگ ساسانی. ترجمه: مهرداد قدرت دیزجی، تهران، ققنوس.
[18].  ---------- (1383ج). سقوط ساسانیان، فاتحان خارجی، مقاومت داخلی و تصویر پایان جهان. ترجمه: منصوره اتحادیه (نظام مافی) و فرحناز امیری، تهران، نشر تاریخ ایران.
[19]. ---------- (1391). فرزندان و نوادگان یزدگرد سوم در چین، از مجموعۀ ناگفته­های امپراتوری ساسانیان. ترجمه: آهنگ حقانی و محمود فاضلی بیرجندی، تهران، پارسه.
[20]. دومناش، ژ (1389). ادبیات زردشتی پس از فتوح مسلمانان، از مجموعه پژوهش دانشگاه کیمبریج.گردآوری: فرای، ریچارد نلسون،  ترجمه: حسن انوشه، جلد چهارم، تهران، نشر امیرکبیر.
[21]. کتاب سوم دینکرد؛ بخش نخست، کرده1-112 (1381). آوانویسی، یادداشت­ها و ترجمه از فریدون فضیلت، تهران، فرهنگ دهخدا.
[22]. کتاب سوم دینکرد؛ دفتر دوم، کرده­های 113-194(1384). آوانویشی، یادداشت­ها وترجمه از فریدون فضیلت، تهران، مهرآیین.
[23]. دینکرد هفتم (1389). آوانویسی و نگارش فارسی از محمدتقی راشد محصل، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
[24]. دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود (1384). اخبار الطوال. ترجمه: محمود مهدوی دامغانی، تهران، نی.
[25]. رجبی، پرویز (1389). سده­های  گمشده، فروپاشی ساسانیان تا برآمدن صفاریان. تهران، نشر پژواک کیوان.
[26]. رضایی باغ بیدی، حسن (1388). تاریخ زبان­های ایرانی. تهران، مرکز دایره المعارف بزرگ اسلامی.
[27]. روایت امید اشوهیشتان (1376). ترجمه: نزهت صفای اصفهانی، تهران، نشر مرکز.
[28] زرین کوب، عبدالحسین (1389). فتح ایران به دست اعراب و پیامد آن، از مجموعۀ پژوهش دانشگاه.
[29]. ---------- (1383). تاریخ ایران بعد از اسلام. تهران، امیرکبیر.
[30]. زند بهمن یسن (1385). آوانویسی و ترجمه: محمدتقی راشد محصل، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
[31]. شاکد، شائول (1393). از ایران زردشتی تا اسلام، مطالعاتی دربارۀ تاریخ دین و تماس­های میان فرهنگی. ترجمه: مرتضی ثاقب فر، تهران، نشر ققنوس.
[32]. صبوری فر، فرهاد (1399). دادوستدهای فرهنگی میان زرتشتیان و مسلمانان در سه سدۀ نخست هجری. تهران، هیرمبا.
[33]. طبری، محمد بن جریر (1383). تاریخ طبری. ترجمه: ابوالقاسم پاینده، جلد پنجم، تهران، اساطیر.
[34]. متون پهلوی (1371). گردآورنده: جاماسب آسانا، گزارش سعید عریان، تهران، کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
[35]. مهدی زاده، سید محمد (1387). رسانه­ها و بازنمایی. تهران، دفتر مطالعات و توسعۀ رسانه­ها.
[36]. فرای، ریچارد  نلسون (1363). عصر زرین فرهنگ ایران. ترجمه: مسعود رجب­نیا، تهران، سروش.
[37]. ---------- (1348). بخارا؛ دستاورد قرون وسطی. ترجمه: محمود محمودی، تهران، علمی و فرهنگی.
[38]. ---------- (1389). تاریخ ایران کمبریج. گردآوری: ترجمه حسن انوشه، جلد چهارم، تهران، نشر امیرکبیر.
[39]. زند وهومن یسن (1342). آوانویسی و ترجمه از صادق هدایت، تهران، امیرکبیر.
[40]. یارشاطر، احسان (1383الف). پیشگفتار، از مجموعۀ تاریخ ایران دانشگاه کیمبریج. گردآورنده: احسان یارشاطر، ترجمه حسن انوشه، جلد سوم، قسمت اول، تهران، امیرکبیر.
[41]. ---------- (1383ب). تاریخ روایی ایران، از مجموعۀ تاریخ ایران دانشگاه کیمبریج. گردآورنده: احسان یارشاطر، ترجمه حسن انوشه، جلد سوم، قسمت اول، تهران، امیرکبیر .
[42]. Bailey, H. W[1930]., “To The Zamasp-Namak. I,” Buiietin of the Society of Oriental and African Studies, Vol. VI, part I.
[43]. Barker, Chris, The stage dictionary of cultural studies, stage publications, London, 2004.
[44]. Boyce, mary,[1984]., “On the Antiquity af Zoroastrian  Apocalyptic” Bulletin of School of Oriental and African Studies 47, pp.57-75.
[45]. Cereti, C.[1996]. “Again on  Wahrām I Warzāwand” , La Persia  el’Asia Central  da  Alessandro  al  X Secolo, Roma, 1996.
[46]. Chavannes, E.[1941]. Documents sur les Tou-kive Oecidentaux, Paris.
[47]. Forte, A.[1996/1]. “On the So-Called Abraham from Persia”, in P.Pelliot, L’Insctiption.
[48]. Hall, Stuart[1997]. Edited, The Work of Representation, In Cultural Representation and Signifying Practice, Sage Publication Nestorienne de Si-ngan-fou, edited  with Supplements by A.Forte, Paris.
[49]. Jamasp-namag[1903]., Ed. And trans. J.J. Modi, as Jamaspi: Pahlavi, Pazend, and Persian Texts. Bombay: Education Society.
[50]. M.G.Morony, [1984]., Iraq  after the Muslim Conquest, Princeton  University  Press, Princeton.
[51]. M.G.Morony,[1982]., Conquerors  and Conquerwd: Iran, rd. G.H.A. jurynbool. Studies  on  the first century of  Islamic Society, Carbondale: S Illinois  University  Press, pp.73-88.
[52]. M.G.Morony,[1987]., Arab  Conquest  of  Iran, in  Encyclopaedia  Iranica, Vol.II, pp.203-210.