مسئولیت دیوان عالی کشور در نظام‌مندسازی تفسیر قوانین کیفری

نوع مقاله : علمی - پژوهشی

نویسنده

عضو هیات علمی دانشگاه تهران

چکیده

تفسیر قانون به معنای فرایند فهم معنای مورد نظر مقنن، مستلزم استمداد از منظومه‌ای منسجم از هنجارها، پیش‌انگاره‌ها و راهنماهاست. در تفسیر قوانین کیفری علاوه بر اعمال عناصر عمومی این منظومه، ملاحظه و مراعات ضوابط و ظرایفی دیگر هم لازم است. قانون اساسی از یک سو صلاحیت تفسیر قوانین عادی را به دیوان عالی کشور اعطا کرده و از سوی دیگر از رهگذر وظیفه نظارت بر حسن اجرای قوانین و ایجاد وحدت رویه قضایی، اعمال چنین صلاحیتی را تبدیل به نوعی مسئولیت کرده است. آیا دیوان در ادای چنین مسئولیتی روشی پایدار و راهبردی روشن دارد؟ آیا دیوان توانسته است نظامی به نام نظام تفسیر قوانین کیفری فراهم آورد؟ فرضیه این تحقیق این است که دیوان کشور با وجود نزدیک به یک سده ممارست و تجربه در تفسیر قوانین و نظارت بر کیفیت فهم آنها در مراجع دیگر، هنوز وفاداری دایمی خود را به هنجارها، پیش‌انگاره‌ها و راهنماهای خاص تفسیر قوانین کیفری نشان نداده و رویکردی مشخص و راهبردی روشن و در مجموع نظام یا نظریه‌ای‌ منسجم در این زمینه پدید نیاورده است. تفسیر دیوان از قوانین کیفری گاهی اصولی و آموزنده است و زمانی از منطق روشن قانون و مقصود مسلم مقنن فاصله می‌گیرد. این مقاله بعد از ذکر مقدمات لازم، با معرفی و نقد شواهدی از تازه‌ترین آرای وحدت رویه، ناتوانی دیوان در اعمال نظام مند این صلاحیت/ مسئولیت را نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

responsibility of supreme court in systematisation the interpretation of criminal Statutes

نویسنده [English]

  • Jalil Omidi
چکیده [English]

Interpretation of the statute is essential to reason. Therefore the constitution, on the one hand, implicitly grants the Supreme Court the jurisdiction of interpretation of statute and, on the other hand, has transformed the exercise of such jurisdiction into a responsibility through the exercise of the duty to supervise the proper implementation of the statutes and creation the unity of judicial procedure. The interpretation of statute means the process of understanding the intended meaning of the legislature, requiring a coherent system of norms, presumptions, and guides. In interpreting the criminal Acts, in addition to applying the general elements of this system, it is necessary to consider some of the other terms and conditions. The Supreme Court, despite nearly a century of experience in interpreting statutes and control the quality of their understanding in other judicial authorities, has not yet presented a clear and strategic approach to the Interpretation of the statutes and has not adhered to specific norms, presumptions and guides for interpreting criminal Acts. The interpretation of the Supreme Court of Criminal statutes is sometimes principled and instructive and sometimes departs from the rationale of the law and the purpose of the legislature under the influence of practical considerations. This article, by analysing a few examples of the latest procedural unity votes, has shown the Court's unplanned method to exercise this jurisdiction/responsibility.

کلیدواژه‌ها [English]

  • "statute interpretation"
  • "Supreme Court"
  • "jurisdiction"
  • "responsibility"
  • "procedural unity votes"
  • "proper enforcement of the statute"
  1. 1.     اردبیلی، محمدعلی (1393)، حقوق جزای عمومی، ج 1، چ 38، تهران: بنیاد حقوقی میزان.

    1. امیدی، جلیل (1398)، تفسیر قوانین جزایی، چ 3، تهران: بنیاد حقوقی میزان.
    2. امیدی، جلیل؛ رستمی، سهیلا (1389)، «دیه زن؛ رویارویی دو دیدگاه در فقه اهل سنت»، فصلنامۀ حقوق، دانشکدۀ حقوق دانشگاه تهران، ش 4.
    3. خالقی، علی (1395)، نکته‌ها در آیین دادرسی کیفری، چ 8، تهران: شهر دانش.
    4. الصیاصنه، مصطفی‌عید (1385)، دِیة المَرأة فِی ضَوءِ الکتابِ وَ السُّنة، ترجمۀ سهیلا رستمی، سنندج: دانشگاه کردستان.
    5. فلسفی، هدایت‌الله (1371)، «تفسیر و اجرای مقررات حقوق بین‌الملل»، مجلۀ تحقیقاتحقوقی، دانشگاه شهید بهشتی، ش 11.
    6. کاتوزیان، ناصر (1383)، «اصول منطقی حاکم بر تفسیر  قانون اساسی»، مجلۀ کانون وکلا، ش 186-187، صص77-66.
    7. گارو، رنه (بی‌تا)، مطالعات نظری و عملی در حقوق جزا، ترجمه و اقتباس ضیاءالدین نقابت.
    8.  لوی برول، هانری، (1370)، جامعه شناسی حقوق، ترجمۀ ابوالفضل قاضی، انتشارات دانشگاه تهران
    9.  وکیلیان، حسن؛ مرکز مالمیری، احمد (1395)، «مقدمه‌ای بر فلسفۀ قانون‌گذاری: در تکاپوی کیفیت قانون»، فصلنامۀ پژوهش حقوق عمومی، ش 51.
    10. العوجی، مصطفی (1988)، النظریة العامة للجریمة، بیروت: مؤسسۀ نوفل.

    12. Bailey، H.R. and Gunn، M.J. (1996), On the Mondern English legal system, London, Clarendon press.

    1.  Barak, Aharon (1985), Purposive Interpretation in law, translated from the Hebrew by Sari Bashi, Princeton University press.
    2.  Black, Henry Campbell (1999), Black's law dictionary, 6th, ed., U.S.A.
    3.  Desportes, F.; Gunehec, F. (1996), le nouveau droit penal, Tome 1. Paris, Economic.
    4.  Kiralfy، A.K. R )1990(, The Englishe legal system, 8Th. ed., London, Sweet and Maxwell.
    5.  R.S. Vassan, M.A., B. l. (1980), Latin Words and Phrases for Lawyers, Law and Business Publications, Canada.
    6.  Terence, Ingman (1990(, The English legal process, 3rd ed., London, Blackstone.
    7.  Walker, R.J. (1985), The English legal system, London, Butterworth.