نوع مقاله : علمی -پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناسی ارشد گروه فلسفه و حکمت اسلامی. دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

2 دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی. دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین

چکیده

مسألۀ شناخت و میزان معرفت انسان به اشیاء از مسائل مهم تاریخ تفکر و فلسفه است. از جـمله فلاسفه­ای که به مبحث شناخت و میزان معرفت بشر پرداخته­اند، حکیم ملاعبدالرزاق لاهیجی (م 1072 ه.ق) و جان لاک (1704-1632 م) هستند. محقق لاهیجی معتقد به نظریه­ای است که در فلسفۀ اسلامی از آن به «شبح محاکی» یاد می­کنند. وی در کتاب شوارق الإلهام بیان می­کند که ما در هنگام علم به اشیـاء به ذات و حقیـقت آن­ها دست نمی­یابیم؛ بلکه به شبـحی که از شیء خارجـی حکایـت می­کند، نائل می­شویم. جان لاک نیز در اثر ارزشمند خویش، جستار در فهم بشر، دو معنای متفاوت ذات را از هم باز می­شناسد و میان ذات واقعی و ذات اسمی اشیاء تمایز قائل شده و علم ما به اشیاء را در حدود ذات اسمی آن­ها می داند. شباهت نظر لاهیجی و لاک از این حیث است که هر دو توان بشر را محدودتر از آن می­دانند که به حقیقت و ذات اشیاء دست یابد؛ اما در مورد ماهیت علم و ادراک با یکدیگر اختلاف دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Human Knowledge of Objects from John Locke and Abd al-Razzaq Lahiji’s Viewpoints

نویسندگان [English]

  • Zahra Shahbazi Mahmouabadi 1
  • Majid Mollayousefi 2

1 M.Sc. Department of Islamic Philosophy and Wisdom. Imam Khomeini International University of Qazvin

2 Associate Professor, Department of Islamic Philosophy and Wisdom. Imam Khomeini International University of Qazvin

چکیده [English]

The problem of knowledge and the level of human knowledge of objects is one of the important issues of the history of thought and philosophy. Abd al Razzaq Lahiji (1072 AH) and John Locke (1632-1704) are among the philosophers who have investigated the subject of knowledge and the level of human knowledge. Lahiji believes in an Islamic philosophical theory called “phantasm of representative”. In his book, Shavaregh al-Elham, he states that we, in our knowledge of objects, do not achieve their essence and reality, but achieve a phantasm that represents the object. Locke, too, in his book, An Essay Concerning Human Understanding, distinguishes between two different types of essence, that is the real essence and the nominal essence of objects, and contends that our knowledge of objects is limited to their nominal essence. The similarity between Lahiji and Locke’s philosophy is that they both believe that the power of human is too limited to achieve the reality and the essence of objects, but they differ in their views on the quiddity of knowledge and perception.

کلیدواژه‌ها [English]

  • John Locke
  • Abd al-Razzaq Lahiji
  • Nominal essence
  • Phantasm of representative
  • Shabah-e Mohaki
  • Epistemology
ابن سینا، حسین بن عبدالله (1383)، دانشنامۀ علایی،، مقدمه و حواشی دکتر محمد معین، چاپ دوم، همدان: دانشگاه بوعلی سینا و انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
 ـــــــــــــــــــــــــــ (1392)، الأشارات و التنبیهات، تحقیق مجتبی زارعی، چاپ سوم، قم: بوستان کتاب.
 استیس، والتر ترنس (1386)، تاریخ انتقادی فلسفۀ یونان، ترجمة یوسف شاقول، چاپ دوم، قم: دانشگاه مفید.
 الأشعری، الإمام ابی الحسن علی بن اسماعیل (1400) ه.ق، مقالات الإسلامیین و اختلاف المصلین، تصحیح هلموت ریتر، چاپ سوم، بیروت: النشرات الإسلامیة.
بزرگمهر، منوچهر (1398) ه.ق، فلاسفۀ تجربی انگلستان، لاک و بارکلی، جلد اول، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
الحلّی، العلامۀ جمال الدین حسن بن یوسف (1388)، الجوهر النضید، چاپ چهارم، قم: بیدار.
دکارت، رنه (1391)، تأملات در فلسفة اولی، ترجمة احمد احمدی، چاپ دهم، تهران: سمت.
الرازی، فخرالدین (1411) ه.ق، المباحث المشرقیة فی علم الإلهیات و الطبیعیات. جلد اول، چاپ دوم، قم: مکتبة بیدار.
 سبزواری، حکیم ملا هادی (1413) ه.ق، شرح المنظومة، تقدیم و تحقیق مسعود طالبی، جلد دوم، تهران: نشر ناب.
سهروردی، شیخ شهاب الدین یحیی (1362)، حکمة الإشراق، ترجمة دکتر سید جعفر سجادی، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1372)، مجموعه مصنفات شیخ اشراق، تصحیح و تحقیق هانری کربن، جلد دوم، چاپ دوم، تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
شیرازی، صدرالدین محمد (ملاصدرا) (1383)، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة، به ضمیمۀ تعلیقات سبزواری، جلد اول و سوم، تهران: بنیاد حکمت اسلامی صدرا.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1382)، الشواهد الربوبیّة فی المناهج السلوکیة، تحقیق و تصحیح جلال الدین آشتیانی، قم: بوستان کتاب.
 طباطبایی، علامه محمدحسین (1384)، نهایة الحکمة، تحقیق و تصحیح شیخ عباسعلی زارعی سبزواری، جلد اول، قم: نشر اسلامی.
 عطایی نظری، حمید (1391)، فرهنگ اصطلاحات فلسفه و کلام اسلامی برگرفته از آثار حکیم ملاعبدالرزاق فیاض لاهیجی، تهران: مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
 الفارابی، ابونصر (1392)، التعلیقات، تقدیم و تصحیح سید حسین موسویان، تهران: مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
کشفی، سید محمدرضا (1398) ه.ق، کنکاش عقل نظری (وجود ذهنی - تعریف علم)، بی نا.
کاپلستون، چالرز فردریک (1362)، تاریخ فلسفه، ترجمة سید جلال الدین مجتبوی، جلد اول، قسمت 1، تهران: علمی و فرهنگی.
 لاک، جان (1381)، جستاری در فهم بشر، تلخیص پرینگل پنیستون، ترجمة رضا زاده شفق، چاپ دوم، تهران: انتشارات شفیعی.
اللاهیجی الفیاض، الحکیم ملاعبدالرزاق بن علی بن الحسین (1410) ه.ق، شوارق الإلهام (فی شرح تجرید الکلام للمحقق نصیر الدین طوسی)، تعلیقة آقا علی المدرس، تهران: المکتبة الفارابی.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1365)، گوهر مراد، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1391)، الکلمة الطیبة، تحقیق حمید عطایی نظری، تهران: مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران.
مدرس، علامه میرزا محمدعلیَ بی تا، ریحانة الأدب فی تراجم المعروفین، جلد چهارم، چاپ دوم، تبریز: چاپخانۀ شفق.
 مطهری، شهید استاد مرتضی (1404) ه.ق، شرح مبسوط منظومه، جلد اول، چاپ دوم، تهران: حکمت.
ـــــــــــــــــــــــــــــ (1361)، شناخت، تهران: انتشارات شریعت.
الموسوی الخوانساری الاصبهانی، العلامة میرزا محمدباقر (1391) ه.ق، روضات الجنات فی احوال العلماء و السادات، تحقیق اسدالله اسماعیلیان، جلد چهارم، قم: مکتبة اسماعیلیان و مطبعة مهر استوار.
Anstey, Peter., (2017), “John Locke”. Routledge Encyclopedia of Philosophy.
Aristotle., (1991), The complete works of Aristotle. Jonathan Barnes. Princeton University.
Ayers, Michel.R., (1991), Locke: Epistemology and Ontology. Vol 2. Routledge. London.
Bolton, Martha Brandt., (2002), John Locke. In The Black Well Guide to the Modern Philosophers. Steven M. Emmanuel (Ed). Blacke Well. New York.
Ellis, Brian., (2002), The Philosophy of Nature, A Guide the New Essentialism. Acumen.
Jones, Jan-Erik., (2014), “Locke on Real Essence” . Stanford Encyclopic of Philosophy. substantive revision.
Jorgensen, Larry M., (2014), “Seventeenth-Century Theories of Consciousness”, Stanford Encyclopaedia of Philosophy. substantive revision.
Locke, John., (1854), Works of John Locke. Philosophical works, with a preliminary Essay and notes,Vol 2. by John .J.A.ST. London.
ـــــــــــــــــــــــــ., (1975), An Essay Concerning Human Understanding. P.H.Nidditch (Ed). Oxford: Clarendon Press.
Lowe.E.J., (1995), Locke on Human Understanding. Routledge. New York.
Plato., (1997). Complete works. John M. Cooper (Ed). Hackett publishing company. Indianapolis.
Tipton, Ian., (1996), Locke: knowledge and its limits. In Routledge History of Philosophy.Vol 5. Stuart Brown (Ed). Routledge. London and New York.
Uzgalis, William., (2017), “John Locke”. Stanford Encyclopaedia of Philosophy. substantive revision.