Journal of Literary Criticism and Rhetoric

نوع مقاله : علمی-پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام

2 دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام

چکیده

لوی استروس نظریه‌پرداز معروف ساختارگرا برای کشف دلالت پنهان اسطوره‌ها، آن‌ها را به کوچک‌ترین واحد تشکیل‌دهنده، یعنی اسطوره‌واج تقسیم کرده‌است و کوشیده با تعیین جایگاه اسطوره‌واج‌ها در روایات مختلف و نیز تقابل‌های دوگانۀ میان آن‌ها، معانی نهفته در اساطیر را تبیین کند. در پژوهش حاضر، با بهره‌گیری از رویکرد ساختاری استروس، شخصیت دوگانۀ جمشید بررسی شده‌است. ابعاد متفاوت شخصیت او حاصل سه تقابل دوگانۀ خیر و شر، مرگ و جاودانگی، اهمیّت پیوند خانوادگی و ناچیز شمردن آن است. همچنین، ژرف‌ساخت اسطورۀ جمشید بر مبنای الگوی تولد دوقلوها شکل گرفته که در این الگو، فرزند اوّل واجد چهره‌ای نیک است و فرزند دوم به سبب به خطر انداختن جان مادر، سیمایی منفی دارد. تا زمانی که همزاد جمشید در اساطیر حضور دارد، نقش نیروی خیر را بر عهده دارد، اما سپس که نقش همزاد او کم و محو می‌شود، خود جامع هر دو شخصیت مثبت و منفی دوقلوها می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of Jamshid's Dual Personality in Mythological Narratives through Structural Approach of Criticism

نویسندگان [English]

  • Rahman Zabihi 1
  • Pravin paykani 2

1 Associate professor in Department Persian Language & Literature, Ilam University

2 Ph.D. Candidate in Department Persian Language & Literature, Ilam University

چکیده [English]

To discover hidden implications of myths, Claude Lévi-Strauss- the well-known theorist of structuralism - has divided myths in to their smallest forming units, mythemes and has tried to explore their hidden meanings determining the position of mythemes and their dual contrast in different narrations. Using the structural approach of Lévi-Strauss, the Jamshid's dual personality has been analyzed in present study. His different dimensions of personality are the result of three confrontations between good and evil, death and immortality, and the importance and insignificance of family ties. The deep-structure of Jamshid mythology is also based on the twins' birth pattern, in a way that the first child has a good face and the second one is ugly because of the risk he makes for his mother's life. Jamshid plays the good role as long as his twin is present in the myth, but when the role of his twin fades away Jamshid himself represents both roles of good and evil character of the twins.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Claude Lévi-Strauss
  • mytheme
  • dual contrast
  • Iranian mythology
  • Jamshid
ابن‌بلخی، احمدبن سهل. (1385). فارسنامه. تصحیح گای لیسترانج و رینولد آلن نیکلسون. تهران: اساطیر.
احمدی، بابک. (1378). ساختار و تأویل متن. ویرایش دوم. چ 4. تهران: مرکز.
استروس، کلود لوی. (1385). اسطوره و معنا. ترجمۀ شهرام خسروی. چ 2. تهران: مرکز.
ـــــــــــــــــ . (1373). «بررسی ساختاری اسطوره». ترجمۀ بهار مختاریان و فضل‌االله پاکزاد. ارغنون. د 1. ش 4. 135ـ160.
امامی، نصراالله و آذرمیدخت رکنی. (1391). «تحلیل اسطوه‌های کیخسرو، گرشاسب و جمشید بر اساس آرای یونگ». ادب فارسی. د 2. ش 1. صص1ـ12.
اوستا. (1385). گزارش و پژوهش جلیل دوستخواه. ویرایش2. ج 1 و 2. چ 10. تهران: مروارید.
برسلر، چارلز. (1386). درآمدی بر نظریه‌ها و روش‌های نقد ادبی. ترجمۀ مصطفی عابدینی‌فرد. تهران: نیلوفر.
بلعمی، ابوعلی. (1353). تاریخ بلعمی. تصحیح محمدتقی بهار. ج 1. چ 2. تهران: زوار.
بهار، مهرداد. (1381). پژوهشی در اساطیر ایران. چ 4. تهران: آگه.
ــــــــــ . (1376). جستاری چند در فرهنگ ایران. چ 3. تهران: فکر روز.
بهنام‌فر، محمد و علی‌اکبر رضادوست. (1390). «نگاهی به عناصر اسطورۀ جمشید بر اساس منطق مکالمۀ اساطیر». ادب و زبان دانشگاه باهنر کرمان. ش30 (پیاپی 27). صص 101ـ127.
بیرونی، ابوریحان. (1386). آثارالباقیه. ترجمۀ اکبر داناسرشت. چ 5. تهران: امیرکبیر.
پورداوود، ابراهیم. (1307). ادبیات مزدیسنا (یشت‌ها). ج 1. بمبئی: انجمن زردتشتیان ایرانی بمبئی.
ــــــــــــــ . (1384). گات‌ها، قدیمی‌ترین بخش اوستا. چ 2. تهران: اساطیر.
ثعالبی، عبدالملک. (1368). تاریخ ثعالبی (غرر اخبار ملوک‌الفرس). ترجمۀ محمد فضائلی. تهران: نقره.
چندلر، دنیل. (1386). مبانی نشانه‌شناسی. ترجمۀ مهدی پارسا. تهران: سورۀ مهر.
حسینی، روح‌ا‌الله و اسداالله محمدزاده. (1385). «بررسی ساختار تقابل رستم و اسفندیار بر اساس نظریۀ تقابل لوی استروس». پژوهش‌های زبان‌های خارجی. د 11. ش31. صص 43ـ64.
دادگی، فرنبغ. (1369). بندهشن. ترجمۀ مهرداد بهار. تهران: توس.
دینکرد (کتاب هفتم). (1389). تصحیح و نگارش فارسی از محمدتقی راشد محصل. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
ریگ‌ودا (گزیده). (1348) ترجمۀ محمدرضا جلالی نایینی. تهران: کتاب‌های سیمرغ.
ریویر، کلود. (1384). درآمدی بر انسان‌شناسی. ترجمۀ ناصر فکوهی. چ 5. تهران: نشر نی.
زادسپرم. (1366). گزیده‌های زادسپرم. ترجمۀ محمدتقی راشد محصل. تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
طبری، محمدبن جریر. (1383). تاریخ طبری. ترجمۀ ابوالقاسم پاینده. ج1. چ 6. تهران: اساطیر.
فردوسی، ابوالقاسم. (1366). شاهنامه. به کوشش جلال خالقی مطلق. ج1. نیویورک: بنیاد میراث ایران.
کارنوی، آلبرت جوزف. (1383). اساطیر ایرانی. ترجمۀ احمد طباطبائی. چ 2. تهران: علمی و فرهنگی.
کالر، جاناتان. (1388). در جستجوی نشانه‌ها. ترجمۀ لیلا صادقی و تینا امراللهی. تهران: علم.
کریستین‌سن، آرتور. (1383). نمونه‌های نخستین انسان و نخستین شهریار در تاریخ افسانه‌ای ایران. ترجمۀ ژاله آموزگار و احمد تفضلی. چ 2. تهران: چشمه.
گردیزی، ابوسعید. (1363). زین‌الأخبار. تصحیح عبدالحی حبیبی. تهران: دنیای کتاب.
متون پهلوی. (1371). گردآوری دستور منوچهر جی جاماسب‌ـ آسانا. گزارش سعید عریان. تهران: کتابخانۀ ملی جمهوری اسلامی ایران.
مینوی ‌خرد. (1354). ترجمۀ احمد تفضلی. تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
نیکولز، بیل. (1385). ساختگرایی، نشانه‌شناسی، سینما. ترجمۀ علاءالدّین طباطبائی. چ 2. تهران: هرمس.
یاحقی، محمدجعفر و فرزاد قائمی. (1386). «نقد اساطیری شخصیت جمشید از منظر اوستا و شاهنامه». دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه باهنر کرمان. ش21. صص 273ـ305.
Strauss, Claud Le'vi. (1963). Structural Anthropology. Translated from French by Claire Jacobson and Brooke Grundfest Schoepf. New York: Basic Books.