بررسی انسان شناختی نقوش سفال «کلپورگان» سراوان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشکده معماری و هنر سیستان و بلوچستان

2 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه تبریز

3 استاد گروه انسان شناسی دانشگاه پنسیلوانیا

4 استاد مدعو دانشگاه هنر اصفهان

چکیده

مقالۀ حاضر در نظر دارد به بررسی و فهم نقوش تزیینی سفال «کلپورگان» از دیدگاه فرهنگ و جامعه آفریننده اش بپردازد. سفال کلپورگان دست ساختۀ فکر و اندیشه زنان بلوچ است و گسترۀ مادی و معنوی بسیاری را از فرهنگ بلوچ در خود جای داده است. این مقاله با رویکرد انسان شناسی هنر یه دنبال پاسخ این پرسش که: معانی فرهنگی نقوش سفال های کلپورگان برای سازندگان آنها چیست؟ در این پژوهش توصیفی-تحلیلی نویسنده با تکیه بر مشاهدات و پژوهش های میدانی -که از طریق مصاحبه، عکسبرداری ،فیلم برداری و مشاهده مشارکتی انجام شده - کوشیده است که در میان نظریه های مختلف انسان شناسی هنر با استفاده از نظریه هنر به مثابه نظامی معناشناختی،نقوش را در چارچوب فرهنگ بلوچ تحلیل و بررسی کند.نویسنده ابتدا به تحلیل شکلی و سبکی نقوش پرداخته، سپس برای بازنمایی شکلی معنا، به دیگر آثار هنری منطقه همچون سوزندوزی،گلیم و سفالینه های باستانی جهت رمزگشایی اشکال و طرح ها رجوع کرده است.
نتایج پژوهش نشان می دهد که 1. این نقوش بازنمود آداب، رسوم، اعتقادات، باورها و به طور کلی بازنمود سطوح مختلفی از فرهنگ جامعۀ کلپورگان است و 2. زنان سفالگر منطقه، به منظور انتقال و حفظ و تداوم و بازتولید این فرهنگ به ساخت سفالینه های منقوش اشتغال دارند.

کلیدواژه‌ها


ایزدی جیران، اصغر(1390)، ظهور انسان شناسی هنر: فاگ، مان ، فورگ و بیبوک، منتشر شده در http://www.academyhonar.com/branches- of-art/anthropology/1799 .
بزرگ زاده، عبداسلام(1390الف)، آب و باورهای آن در بلوچستان، سایت انسان شناسی و فرهنگ، http://anthropology.ir  (تاریخ دسترسی 18/9/90).
بزرگ زاده، عبداسلام (1390ب)، موسیقی کار در بلوچستان، سایت انسان شناسی و فرهنگ،  http://anthropology.ir (تاریخ دسترسی 18/9/90).
بختورتاش، نصرت الله (1380)، نشان رازآمیز(گردونه خورشید یا گردونه مهر)، فروهر، تهران.
پرهام، سیروس( 1382)، گفتگوی دکتر سیروس پرهام با نشریۀ هنر و مردم، دوماهنامۀ پژوهشی هنر و مردم، سال اول، شماره اول، صص 42-51.
توزی، مورتیزیو( 1385)، پیش از تاریخ سیستان، ترجمۀ دکتر رضا مهر آفرین، پاژ، مشهد.
 دوبوکور، مونیک(1373)، رمزهای زنده جان، ترجمۀ جلال ستاری، مرکز، تهران.
 دهواری، محمد صدیق(1384)، سراوان شکوه گذشته، مؤلف با همکاری کتابفروشی خالدبن ولید، سراوان.
رضی، هاشم(1371)، آیین مهر میترائیسم، ترجمۀ مامک نوربخش، بهجت، تهران.
شه بخش، محمد(1384)، نقوش تزیینی بلوچ، کتاب ماه هنر، بهمن و اسفند، صص 140-146.
 عبدالهیان، بهناز (1378)، مفاهیم نمادهای مهر و ماه در سفالینه های پیش از تاریخ، فصلنامه هنرنامه، شماره 2، صص 46-64.
 هال، جیمز(1380)،  فرهنگ نگاره­ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمۀرقیه بهزادی، فرهنگ معاصر، تهران.
 هرتسفلد، ارنست(1381)، ایران در شرق باستان، ترجمۀ همایون صنعتی زاده، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و دانشگاه شهید با هنر کرمان، تهران.
Biebuyk, Daniel (1969), Introduction, In Tradition and Creativity in Tribal Art, edited by Berkeley, University of Californiia Press, pp:1-23.
 
Boas, F (1955), Race, language and culture, The Macmillan Company, New York.
Bunzel, Ruth (1938), Art, in General Anthropology, Edited by Franz Boas, Boston, D.C. Heath & company.
 
Coote, Jeremy and Anthony Shelton (eds) (1992), Anthropology, Art and Aesthetics, Clarendon Press, Oxford.
 
Ember, Carol R & Melvin Ember (1993), Anthropology, Prentice-Hall of ndia Ergin, New Dehli.
 
Forge, Anthony (1966), Art and Environment in the Sepik, Proceeding of the Royal Anthropological Institute of Great Britain and Ireland 1965, pp: 23-31.
Forge, Anthony (1967/2006), The Abelam Artist, In The Anthropology of Art, edited by H. Morphy & M. Prkins, MA: Blackwell, pp: 109-121.
Halbwachs, M (1982), Psychology of social class, Printing of London.
Leach, Edmond R (1967), Aesthetics, In The Institutions of Primitive Society, edited by E. E. Evans-Pritchard, Oxford: Basil Blackwell, pp: 25-38.
Morphy, H (1994), The Anthropology of Art. In T. IN gold (Ed), Companion Encyclopedia to Anthropology,  Edited by Tim In gold, London: Routledge, 648-685
Morphy, Howard & Morgan Perkins (2006),The anthropology of art, Blackwell Publishing, Oxford.
Scott-Hoy, Karen (2003), Form Carriers Experience: A Story of Art and Form on Knowledge, in Qualitative Inquiry, Sage Publication, Vol.9, no. 2, pp: 268-280.
Silver, Harry A (1979), Ethnoart, in Annual Review of Anthropology, pp 267-307.
Shapiro, Meyer (1953), Style, in Anthropology Today, ed. A. L. Kroeber, Chicago: Aldine, pp: 287-312.25.
 
Shelton, Anthony Alan (2006), Museums and Anthropologies: Practices and Narratives, In Companion to Museums Studies, edited by Sh. Macdonald, MA: Blackwell, pp: 64-80.
 
Tosis, M (1970), A Tomb from Damin and the Problem of the Bampur Sequence in the Third Millennium B.C, New Series, Vol.20. Nos. 1-2.