اثر سامانه‌‌های مدیترانه‌‌ای بر خشک‌سالی غرب ایران

نویسندگان

1 استادیار، گروه فیزیک، دانشکده علوم دانشگاه بیرجند، ایران

2 دانشیار، گروه فیزیک فضا، موسسه ژئوفیزیک دانشکاه تهران، ایران

چکیده

در این پژوهش تاثیر دریای مدیترانه و برخی عوامل جوّی بزرگ‌مقیاس منطقه‌ای در دوره 1960 تا 2005 بر خشک‌سالی غرب ایران بررسی شده است. در سال‌های خشک غرب ایران، افزایش در میانگین سالانه فشار و کاهش در فراوانی چرخندهای اکثر مراکز چرخندزا مشاهده می‌شود. به‌علاوه، بی‌هنجاری‌های فشار ماهانه نیز در شروع سال‌های خشک وجود دارد ولی به‌تدریج با دور شدن از ژانویه کاهش می‌یابد. الگوهای بی‌هنجاری فشار نشان‌دهنده تضعیف پُرفشار سیبری و تقویت پرفشار آزورز در زمستان‌‌های خشک هستند. کاهش فشار یا بی‌هنجاری منفی میانگین فشار سطح دریا روی مدیترانه، موجب تقویت چرخندزایی و افزایش فراوانی چرخندهای مدیترانه می‌شود که حاصل آن ایجاد زمستان‌های مرطوب در غرب ایران است
در زمستان‌های خشک، بی‌هنجاری جهت بُردار باد در غرب ایران، به سمت مدیترانه و به معنی کاهش تندی باد از مدیترانه به سمت این ناحیه از ایران است. به‌علاوه مولفه‌های مداری و نصف‌النهاری باد در شمال غرب کشور و سطح مدیترانه دارای بی‌هنجاری منفی هستند. ‌این بی‌هنجاری، موجب بی‌هنجاری منفی رطوبت نسبی روی مدیترانه و در نتیجه کاهش شار رطوبت از مدیترانه به غرب کشور می‌شود. از طرفی دیگر، شار رطوبت از دریای سرخ به جنوب و جنوب‌شرق کشور کاهش محسوسی ندارد. توزیع جغرافیایی بی‌هنجاری سرعت قائم در زمستان‌های خشک غرب ایران، در سرتاسر مدیترانه و غرب ایران منفی است که معنی آن نزول هوا در این زمستان‌های خشک است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effect of Mediterranean systems on drought in west of Iran

نویسندگان [English]

  • Alireza Mohammadnejad 1
  • Farhang Ahmadi-Givi 2
  • Parviz Irannejad 2
1 Assistant Professor, Physics Department, University of Birjand, Iran
2 Associate Professor, Space Physics Department, Institute of Geophysics, University of Tehran, Iran
چکیده [English]

The areas of the world that have Mediterranean style climate are found at about 35 degrees north and south of the equator, on the western sides of continents. The distinctive feature of this climate is the small amount of rain in the summer. Overall, the climate has a moderate amount of rainfall and warm winters and hot summers and. The climate of the Mediterranean region is conditioned by its position in the transition area between the subtropical high pressure belt and the midlatitude westerlies. In addition, the cyclones have been recognized since long as, a major meteorological feature influencing weather and climate in the Mediterranean region, often producing severe weather events. Mediterranean cyclones have also an influence on areas outside the Mediterranean region. Cyclones generated in the Mediterranean influence the weather and climate further east in Asian areaof the region to the east, including Syria, Iraq, Iran and Afghanistan. Important cyclogenesis centers of the Mediterranean consist of East and West Mediterranean, Gulf of Geneva (in North Italy), South Italy and Cyprus. 
In this research, effects of the Mediterranean conditions and some other large scale atmospheric factors on precipitation of Iran during 1960 to 2005 are studied. For this purpose, effect of mean sea level pressure of Mediterranean cyclogenesis centers and the positions of subtropical high pressure belt (STPB) and the Siberian high pressure on both Mediterranean cyclogenesis and precipitation in Iran are investigated. To dynamically and synoptically study the effects of these factors on precipitation in the west of Iran, sea level pressure, cyclones frequency in the cyclogenesis centers, horizontal and vertical wind, temperature and moisture fields, and temperature and moisture fluxes are analyzed.
Results show that precipitation in the west of Iran depends on the mean annual surface pressure, the annual number of cyclones generated in Mediterranean centers and the position of the subtropical high pressure. In dry years, positive mean sea level pressure anomaly and negative cyclone frequency anomaly are observed in all cyclogenesise centers of Mediterranean Sea. Positive anomaly of monthly sea level pressure in cyclogenesis centers over the Mediterranean is greatest in January and gradually decreases in later months. In winter during which the west of Iran is dry, the Siberian and Azores high pressures join, and hence the cyclogenesis centers of the Mediterranean are dominated by a high pressure system. In such conditions, the Siberian high pressure is weaker and the Azores high pressure is stronger than in normal winters. In dry winters, a negative anomaly of relative and specific humidity over the Mediterranean Sea and a negative anomaly in the meridional and zonal wind in the Mediterranean Sea and over the northwest of Iran develop. This leads to a decrease flux of moisture to the west and northwest of Iran. This is consistent with what expected from dominance of Azores high pressure over the Mediterranean region in dry winters. In this situation, moisture flux from Red Sea to the south and southeast of Iran remains unaffected. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • Drought
  • Azores high pressure
  • Mediterranean Cyclogenesis centers
  • Siberian High Pressure