نوع مقاله : علمی- ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار تاریخ، دانشگاه بیرجند، خراسان جنوبی، ایران

2 دانش‌آموخته دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

پیامبر اکرم (ص) و اهل بیت ایشان همواره در میان مسلمانان جایگاه ویژه ای داشته‌ند. در این میان توجه به حضرت فاطمه (س) به گونه‌ای خاص مدنظر علمای خاصه و عامه قرار داشته است. نویسنده مشهور و عالم شافعی مذهب، محمدبن محمدبن عبدالله مصری (975-1035 ق) معروف به «قلقشندی» رساله‌ای تحت عنوان «المنتقی من اتحاف السائل بما لفاطمه من المناقب و الفضائل» در بیان مناقب و فضایل حضرت فاطمه(س) تالیف کرده است. قلقشندی در این رساله سعی داشته تا با دقت در نقل روایات متناقض و متضاد و جمع میان آن‌ها خواننده را با نحوه‌های مختلف روایت یک حدیث از راویان متعدد آشنا سازد. در این مقاله، سعی شده با بررسی منابع مورد استفاده قلقشندی در این رساله و بیان ویژگی‌های کار او و تجزیه و تحلیل آن، دیدگاه او به عنوان یکی از علمای عامه مورد بررسی قرار گیرد. نتایج نشان داد که قلقشندی با دقت در نقل روایات متناقض و متضاد و جمع میان آن‌ها، خواننده را با نحوه‌های مختلف روایت یک حدیث از راویان متعدد آشنا سازد. البته گاهی بدون تحلیل روایات، روایتی را بدون دلیل بر روایت دیگر ترجیح داده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Survey and Criticism of the Treatise “Ethaf al-Sāil bema le Fatima men Al-Manāgheb wa al-Fadāel”

نویسندگان [English]

  • Mohammad Hassan Elahizadeh 1
  • Razieh Sirousi 2

1 Associate Professor of History, University of Birjand, Southern Khorasan, Iran

2 Ph.D. in History of Islam, Alzahra University, Tehran, Iran

چکیده [English]

The Holy Prophet (PBUH) and his family have always had a specific position among Muslims. From among these great figures, Fatima, the daughter of the Holy Prophet (PBUH), has been especially the focus of attention of the well-known and common Ulema. World famous Egyptian scholar,  Muhammad bin Muhammad bin Abdullah (975-1035), a follower of Shafei jurisprudential system of Islam who is known as “Qalqashandi has written a book titled as Al-Montaghi men Ethaf al-Sāel bema le Fatima men Al-Manāgheb wa al-Fadāel devoted to Fatimah’s virtues. In the given treatise, Qalqashandi has tried to precisely quote the contradictory narratives and synthesize them in the best way possible to familiarize the reader with different ways of quoting the hadith from different narrators. In this article, the researchers have tried to criticize Qalqashandi’s views as one of the common ulema in his treatise- as one of the sources available on Fatimah Zahra (PBUH)- by analyzing the sources used by him, explaining the features of his work and scrutinizing it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Fatima Zahra (PBUH)
  • virtues
  • Qalqashandi
  • Common Ulema
ابن ابی الحدید. (بی‌تا). شرح نهج البلاغه. بیروت: دارالحیاء الکتب العربیه.
ابن اثیر. (1409).  اسدالغابه فی معرفه الصحابه. بیروت: دارالفکر.
ابن سعد. (1410). طبقات الکبری، تحقیق محمد عبدالقادر عطا. بیروت: دارالکتب العلمیه.
ابوریه، محمد. (بی‌تا).  اضواء علی السنه محمدیه. لبنان: مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
احمدبن‌حنبل. (بی‌تا). مسند حنبل. بیروت: دارصادر‌.
الأصبهانی، أحمد بن عبد الله. (1405ق). حلیة الأولیاء وطبقات الأصفیاء. بیروت: دار الکتاب العربی.
حاکم نیشابوری، ابوعبدالله. (بی‌تا).  المستدرک علی الصحیحین. بیروت: دارالمعرفة.
الحربی، إبراهیم بن إسحاق. (1405ق). غریب الحدیث. تحقیق: د. سلیمان إبراهیم محمد العاید. مکه: جامعة أم القری.
حسینی طباطبایی، مصطفی. (1421). بررسی روایات ساختگی در نقد کتب حدیث. برگرفته از لینک https://aqeedeh.com/ur/book/download/265/pdf
حسینی کاشانی، فاطمه مرضیه. (1385). «نقد و بررسی روش و دیدگاه ابن جوزی در باب فضایل اهل بیت»، کتاب الموضوعات. استاد راهنما مهدی مهریزی. استاد مشاور ناصر رفیعی محمدی.
حسینی میلانی. (1386). علی، خواستگاری ساختگی: بررسی و نقد داستان خواستگاری علی علیه‌السلام از دختر ابوجهل. قم: مرکز حقایق اسلامی.
حلبی، علی بن برهان الدین. (1400ق). السیرة الحلبیة فی سیرة الامین المامون. بیروت: دار المعرفة.
ذهبی، شمس الدین محمد. (1995). میزان الاعتدال فی نقد الرجال. تحقیق علی محمد معوض؛ عادل احمد عبدالموجود. بیروت: دارالکتب العلمیة.
ذهبی، شمس الدین محمد. (1996). سیر اعلام النبلاء. بیروت: مؤسسة الرسالة.
زرکلی، خیرالدین. (1396). الأعلام قاموس تراجم لأشهر الرجال و النساء من العرب و المستعربین و المستشرقین. بیروت: دار العلم  للملایین.
سمعانی، عبدالکریم. (1382). الانساب، تحقیق: عبدالرحن معلمی یمانی. حیدرآباد: مجلس دایره المعارف عثمانیه.
شهیدی، سید جعفر. (1364). زندگانی فاطمه زهرا. تهران: دفتر فرهنگ نشر اسلامی.
صادقی، حبیب الله. (بی‌تا). گلچین عطر ولایت، برگرفته از کتاب جامع الصغیر سیوطی. ترجمه محمد انصاری.  قم: زائر.
صدوق، ابوجعفر علی. (1385). کمال الدین و اتمام النعمه. ترجمه منصور پهلوان، تصحیح علی رضا اکبری. قم: جمکران.
طبرانی، ابوالقاسم سلیمان بن احمد. (بی‌تا).  المعجم الکبیر. محقق عبدالمجید سلفی. قاهره: مکتبه ابن تیمیه.
طبرسی، ابومنصور. (1403).  الاحتجاج، تحقیق ابراهیم بهادری، محمد هادی. تهران: اسوه.
الطبری،  محمد بن جریر. (1413). دلائل الامامة. قم: مرکز الطباعة والنشر فی مؤسسة البعثة.
طبری، محمد بن جریر. (1371). دلایل الامامه. قم: مؤسسه بعثت.
 عاملى، جعفر مرتضی. (1426). الصحیح من سیرة النبى الأعظم. قم: دارالحدیث.
عسقلانی، ابن حجر. (1408).  فتح الباری بشرح صحیح البخاری. بیروت:‌ التراث العربی.
القرشی، عبدالرحمن بن علی. (1415ق). الموضوعات. تحقیق: توفیق حمدان. بیروت: دار الکتب العلمیة.
قرطبی، محمد بن احمد. (1364). الجامع لاحکام القرآن. تهران: ناصر خسرو.
قلقشندی، محمد بن محمد. (1385). اتحاف السائل بما لفاطمه من المناقب و الفضائل، محقق محمدکاظم موسوی. تهران: مجمع العالمی للتقریب المذاهب الإسلامیة.
قندوزی، سلیمان بن ابراهیم. (بی‌تا). ینابیع الموده‌. ترجمه مرتضی توسلیان. بی جا.
مازندرانی، ابن شهرآشوب. (1310). ، معالم العلماء: فهرست کتب الشیعه و اسماء المصنفین منهم قدیماً و حدیثاً، تتمه کتاب الفهرست لشیخ ابی جعفر طوسی، نجف: منشورات المطبعه الحیدریه.
المحبی، محمدامین بن فضل الله. (بی‌تا).  خلاصه الاثر فی اعیان القرن الحادی عشر. بیروت: دارصادر.
المرداوی ، علی بن سلیمان. (بی تا). الانصاف فی معرفة الراجح من الخلاف. تحقیق محمد حامد الفقی. بیروت: دار احیاء التراث العربی.
موسوی نژاد، محمود، خدایی، احمد. (1380). حدیث ولایت به روایت مسند احمد بن حنبل. قم: مؤسسه النشر الاسلامی.  
النصیبی، أبو بکر بن خلاد. (2004). فوائد أبی بکر النصیبی. مصر: شرکة أفق للبرمجیات
هیثمی، علی بن ابوبکر. (1422). مجمع الزوائد و منبع الفوائد. تحقیق محمدعبدالقادراحمدعطا. بیروت: دارالکتب‌العلمیه.
یوسفى غروى، محمد هادی. (1417). موسوعة التاریخ الاسلامى. قم: مجمع الفکر الاسلامی.