بازشناسی مؤلفه‌های نظام بصری منظر شهری؛ عناصر و ارزش‌ها

نوع مقاله : مقالۀ پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری معماری منظر، دانشکدۀ هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 استاد گروه معماری، دانشکدۀ هنر، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه معماری منظر، دانشکدۀ معماری، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، ایران.

چکیده

منظر شهری، پدیده‌ای عینی-ذهنی و حاصل ادراک انسان از ابعاد مختلف شهر در قالب کالبد، فعالیت و معناست؛ اطلاعات منظر شهری به عنوان پدیدۀ ادراک‌شونده، با حواس مختلف انسان شامل بینایی دریافت می‌شود. بخش عمده‌ای از دریافت انسان  از محیط، به عنوان جزیی از فرایند ادراک، از طریق «دیدن» است. هرآنچه با دیدن فضا دریافت می‌شود، نظام بصری منظر شهری را شکل می‌دهد که به همراه اطلاعات دریافتی سایر حواس و در ترکیب توأمان با جنبۀ ذهنی (فهم فرد بر اساس تجارب، خاطرات، شرایط و ویژگی‌های فردی و اجتماعی) معنا می‌یابد و منظر شهری ادراک می‌شود. بخش عمده‌ای از پژوهش‌های نظام بصری منظر شهری، با تأکید بر «کالبد»، ویژگی‌های آن و سازماندهی اجزای آن انجام شده و کمتر به «فعالیت» به عنوان جزیی از منظر شهری که توسط انسان دیده می‌شود، پرداخته شده است؛ به همین دلیل ضروری است که به نقش فعالیت در شکل‌گیری نظام بصری منظر شهری نیز پرداخته شود. هدف این پژوهش، بازشناسی مفهوم نظام بصری منظر شهری با تبیین عناصر آن و نوع ارتباط آنها با یکدیگر است که با بررسی ارتباط نظری میان مفهوم منظر شهری و اجزای آن و تبیین مفهوم ادراک با تأکید بر اطلاعات دریافتی توسط حس بینایی انجام می‌شود. نتایج این پژوهش که به صورت توصیفی-تفسیری و با استفاده از مطالعات اسنادی و کتابخانه‌ای و سپس دسته‌بندی و استدلال منطقی انجام شده، نشان می‌دهد که مؤلفه‌های نظام بصری منظر شهری در قالب عناصر بصری (شامل کالبد و فعالیت) و ارزش‌های بصری (کیفیت اجزا و ارتباط آنها با یکدیگر شامل نُه کیفیت طبیعی‌بودن، راحتی و آسایش، خوانایی، سرزندگی و پویایی، زیبایی، انسجام و تداوم، هویت‌مندی، پیچیدگی و تنوع و زمینه‌گرایی) قابل تبیین است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Recognition of the Components of the Urban Landscape Visual System Elements and Values

نویسندگان [English]

  • Mitra Karimi 1
  • Mohammad Reza Bemanian 2
  • Mojtaba Ansari 2
  • Seyed Amir Mansouri 3
1 Ph.D. in Landscape Architecture, Faculty of Art, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
2 Professor, Faculty of Art, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, School of Architecture, College of Fine Arts, University of Tehran, Iran.
چکیده [English]

Urban landscape, as the consequence of the human perception of diverse dimensions of the city, the physical form, action, and meaning, is an objective-subjective phenomenon. Different human senses, including sight, get information about the urban scene as a perceived reality. “Seeing” is a large aspect of how humans get environmental information as part of their perceptual process. Everything seen in space forms the visual system of the urban landscape which makes sense when it is combined with information received through other senses and interplay with the subjective aspect (one’s understanding based on experiences, memories, conditions, and personal-social characteristics), and the urban landscape. Many studies on the visual system of the urban landscape have focused on the “physical form,” its characteristics, and the way its components are organized, rather than the “activity”, which is part of the urban environment as experienced by humans. As a result, the function of activity in forming the visual system of the urban landscape should be addressed. The present study aims to understand the notion of a visual system in the urban landscape by describing its parts and the types of their correlations, which is accomplished through studying the theoretical relationship between the idea of the urban landscape and its components, as well as explaining perception by highlighting the information obtained through the sense of sight. The data of this descriptive and interpretive study were analyzed using documentary and bibliographic analysis and then were categorized and interpreted using logical reasoning. Findings demonstrate that the components of the urban landscape visual system can be explained in terms of visual elements (such as physical form and activity) and visual values (elements and their correlations quality, including the nine qualities of naturalness, sociability, readability, vitality, and dynamism, beauty, coherence and continuity, sense of identity, complexity, diversity, and contextualism) which are conducted through the research. 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Urban Landscape
  • Visual System
  • Visual Elements
  • Visual Values

مراجع

اشرافی، نسیم. (1397). تبیین مبانی معرفت شناسی معماری و شهرسازی با نگرش سیستمی. هویت شهر، 12(33)، 89-98.
امین‌زاده، بهناز. (1395).  ارزش‌ها در طراحی منظر شهری. تهران: دانشگاه تهران.
انصاری، مجتبی؛ پورجعفر، محمدرضا؛ صادقی، علیرضا و حقیقت‌بین، مهدی. (1388). بازشناسی انگاره‌های نظام بصری در محلات بافت فرسوده شهری. نامۀ معماری و شهرسازی، (2)، 71-91.
بحرینی، سیدحسین؛ علی قلعه باباخانی، ملیحه و سامه، رضا. (1393). تبیین ماهیت رویکرد کیفیت زندگی شهری در تئوری های طراحی شهری. آرمان‌شهر، (13)، 151-167.
بل، سایمون. (1394). عناصر بصری معماری منظر (ترجمۀ محمد احمدی‌نژاد). تهران: نشر خاک.
پارسی، حمیدرضا. (1381). شناخت محتوی فضای شهری. هنرهای زیبا، (11)، 41-49.
پاکزاد، جهانشاه. (1385). سیمای شهر، آنچه کوین لینچ از آن می‌فهمید. آبادی، (53)، 20-25.
پورتئوس، جی داگلاس. (1391). زیبایی‌شناسی محیط زیست و معماری منظر (ترجمۀ لیلا. آقاداداشی). تهران: کلهر.
پوردیهیمی، شهرام و سیدکلال، ساسان. (1391). فضای منظر، پیوندگاه فرهنگ و طبیعت. مسکن و محیط روستا، (138)، 17-28.
جیکوبز، جین. (1392). مرگ و زندگی شهرهای بزرگ آمریکایی (ترجمۀ حمیدرضا پارسی و آرزو افلاطونی). تهران: دانشگاه تهران.
چپ‌من، دیوید. (1394). آفرینش محلات و مکان‌ها در محیط انسان ساخت (ترجمۀ منوچهر طبیبیان و شهرزاد فریادی). تهران: دانشگاه تهران.
حیدری، علی اکبر؛ مطلبی، قاسم و نکویی‌مهر، فاطمه. (1393). بررسی نحوۀ ارتباط میان دو مفهوم حس مکان و دلبستگی به مکان در خوابگاه دانشجویان. هنرهای زیبا، 19(1)، 15-22.
ذکاوت، کامران. (1385). چارچوب استراتژیک مدیریت بصری شهر. آبادی، 16(53)، 26-37.
راپاپورت، آموس. (1392). معنی محیط ساخته‌شده (ترجمۀ فرح حبیب). تهران: سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.
شاهین‌راد، مهنوش؛ رفیعیان، مجتبی و پورجعفر، محمدرضا. (1394). ارزیابی ترجیحات بصری زنان از فضاهای شهری تهران. تازه‌های علوم شناختی، 17(1)، 10-24.
شکیبی، نگین. (1390). بهبـود کیفیت‌هـای بصـری و منظـری در بافت‌هـای تاریخـی شـهر: طراحـی منظـر خیابـان پانـزده خـرداد تهران (پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد منتشرنشدۀ معماری منظر). دانشکدۀ معماری و شهرسازی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران،‌ ایران.
صالحی‌نیا، مجید و نیرومند، مهدیه. (1397). تبیین نقش مؤلفه‌های منظر حسی مبتنی بر حواس در کیفیت ادراک حسی محیطی گذر ارگ جدید تبریز. شهر ایرانی-اسلامی، 8(31)، 19-31.
قلمبر دزفولی، مریم و نقی‌زاده، محمد. (1393). طراحی فضای شهری به منظور ارتقای تعاملات اجتماعی. هویت شهر، 8(17)، 15-24.
کالن، گوردون. (1392). گزیدۀ منظر شهری (ترجمۀ منوچهر. طبیبیان). تهران: دانشگاه تهران.
کاوش‌نیا، حامد؛ بندرآباد، علیرضا و مدیری، آتوسا. (1396). مؤلفه‌ها و شاخص‌های شکل‌گیری مکان به عرصه‌های شهری از منظر نظریۀ انتقادی. مدیریت شهری، (49)، 151-170.
گل، یان. (1397). زندگی در فضای میان ساختمان‌ها (ترجمۀ شیما شصتی) تهران: جهاد دانشگاهی.
گلکار، کوروش. (1387). محیط بصری شهر، سیر تحول از رویکرد تزیینی تا رویکرد پایدار. علوم محیطی، 5(4)، 95-114.
لنگ، جان. (1386). آفرینش نظریه معماری، نقش علوم رفتاری در طراحی محیط (ترجمۀ علیرضا. عینی‌فر). تهران: دانشگاه تهران.
لینچ، کوین. (1376). تئوری شکل خوب شهر (ترجمۀ سیدحسین بحرینی). تهران: دانشگاه تهران.
ماتلاک، جان (1394). آشنایی با طراحی محیط و منظر (ترجمۀ سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران). تهران: سازمان بوستانها و فضای سبز شهر تهران.
مجیدی، مریم؛ منصوری، سیدامیر؛ صابرنژاد، ژاله، و براتی، ناصر. (1398). نقش رویکرد منظرین در ارتقای رضایتمندی از محیط شهری. باغ نظر، 16(76)، 45-56.
محمودی، محمدمهدی. (1381). تأثیر بزرگراه‌های درون شهری در تغییر منظر شهری تهران. هنرهای زیبا، (12)، 59-65.
مختاری، مرضیه و نظری، جواد. (1389). جامعه‌شناسی کیفیت زندگی. تهران: جامعه‌شناسان.
منصوری، سیدامیر و شفیعا، سعید. (1398). آشنایی با منظر (گردشگری منظر). تهران: مهکامه.
منصوری، سیدامیر. (1383). درآمدی بر شناخت معماری منظر. باغ نظر، 1(2)، 70-78.
منصوری، سیدامیر. (1389). چیستی منظر شهری. منظر، 2(9)، 30-33.
منصوری، سید تاج‌الدین و جهان‌بخش، حیدر. (1392). چگونگی ارتقای کالبد و منظر شهری از طریق احیای ارزش‌های فرهنگی-تاریخی شهر. برنامه‌ریزی کالبدی-فضایی، 1(3)، 89-102.
همتی، مرتضی و صابونچی، پریچهر. (1400). ادراک‌کننده، ادراک‌شونده، محصول ادراک (ارزیابی تعابیر صاحب‌نظران از مؤلفه‌های تعریف منظر). منظر، 13(56)، 14-29.
وحدت، سلمان؛ سجادزاده، حسن و کریمی‌مشاور، مهرداد. (1394). تبیین ابعاد مؤثر بر منظر خیابان در جهت ارتقای خوانش منظر فضاهای شهری. مطالعات شهری، 4(15)، 17-35.
Antrop, M. (2005). Why Landscapes of the Past are Important for the Future. Landscape and Urban Planning, 70(1-2), 21-34.
Bell, S. (2001). Landscape Pattern, Perception and Visualisation in the Visual Management Forests. Landscape and Urban Planning, (54), 201-211.
Cassatella, C. (2011). Landscape Indicators: Assessing and Monitoring Landscape Quality. London: Springer.
COE (Council of Europe). (2008). Guidelines for the implementation of the European landscape convention. Achievable: https://rm.coe.int/16802f80c9.
Eiter, S. (2010). Landscape as an Area Perceived through Activity: Implications for Diversity Management and Conservation. Landscape Research, 35(3), 339-359.
Fairclough, G., Sarlöv Herlin, I. & Swanwick, C. (2018). Routledge Handbook of Landscape Character Assessment. London: Routledge.
Förster, F., Großmann, R., Iwe, K. & Kinkel, H. (2012). What is Landscape? Towards a Common Concept within an Interdisciplinary Research Environment. eTopoi, (3), 169-179.
Gerber, J. D., & Hess, G. (2017). From landscape resources to landscape commons: Focussing on the nonutility values of landscape. International Journal of the Commons, 11(2), 708-732.
Heffernan, E. E., Heffernan, T. W. & Pan, W. (2014). The relationship between the quality of active frontages and public The relationship between the quality of active frontages and public. Faculty of Engineering and Information, 1-31. Retrieved March 1, 2022, from https://ro.uow.edu.au/eispapers/6132
Kaymaz, I. (2012). Landscape Perception. Ankara: InTech.
Lothian, A. (2000). Landscape quality assessment of South Australia (Unpublished Ph..D thesis). University of Adelaide, Adelaide. Available from: http://thesis.library.adelaide. edu.au/public/adt-SUA20060615.142413/Mehta, V. (2014). Evaluating Public Space. Urban Design, 19(1), 53-88.
Memlük, M. (2012). Urban Landscape Design. In: M. Ozyavuz (ed.), Landscape Planning. Rijeka: InTech, pp. 227-298. 
Montgomery, J. (1998). Making a city: Urbanity, vitality and Urban Design. Urban Design, 3(1), 93-116.
Nasar, J. (1990). The Evaluative Image of the City. The American Planning Association, 56(1). 41-53
Nijhuis, S. (2011). Visual research in landscape architecture. V. 2. Amsterdam: TU Delft.
Nishimura, K. (2019). The Aesthetic Appreciation of Landscape. In A. Verissimo Serrao & M. Reker (Ed.), Philosophy of Landscape: Think, Walk, Act. Lisbon: Center fo philosophy.
Ode Sang, A., Tveit, M. & Fry, G. (2008). Capturing Landscape Visual Character Using Indicators: Touching Base with Landscape Aesthetic Theory. Landscape Research, 33(1), 89-117.
Relph, E. (1976). Place and Placelessness. London: Pion.
Tudor, C. (2014). An Approach to Landscape Character Assessment. London: Natural England.
Watmann, F. M., Frick, J., Kienast, F., & Hunziker, M. (2021). Factors influencing visual landscape quality perceived by the public. Results from a national survey. Landscape and Urban Planning, (208), 1-10.
منظر
دوره 15، شماره 62
فروردین 1402
صفحه 72-85

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار