سلوک «موجودی شهودی صعودی» از منظر سید حیدر آملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 استاد فلسفه و کلام اسلامی، دانشکده الاهیات، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

3 دانشیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران.

4 استادیار گروه عرفان اسلامی و اندیشه‌های امام خمینی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

عارفان، راه‌ها و مراتب سلوک و قرب به حق‌تعالی را در قالب سه دسته کلی سامان داده‌اند: سلوک زاهدانه‌ - عابدانه، سلوک عاشقانه - عالمانه و سلوک عارفانه - عاشقانه. پیروان مکتب ابن‌عربی از منظری دیگر، سیر و سلوک را به دو گونه تقسیم کرده‌اند: الف. سیر غیرمستقیم از طریق سلسله مراتب؛ ب. سیر مستقیم از طریق وجه خاصّ. سید حیدر آملی، به ‌عنوان یکی از پیروان و شارحان مکتب عرفانی ابن‌عربی که رویکردی شیعی در باورهایش دارد، بر آن است که از میان طرق مذکور، «سلوک مبتنی بر جذبات الاهیه» که به عبارتی همان سیر و سلوک محبوبی است، راحت‌ترین و نزدیک‌ترین مسیر به سوی حق است. او در تصویر مقامات و منازل عرفانی از ادبیات عرفانی مکتب ابن‌عربی مدد جسته است. به باور او، این سیر و سلوک و مراتبش از دیدگاه او با مراتب کشف صوری و معنوی ارتباط دارد. این سیر سرانجام به مقام «او ادنی» و کشف معنوی در مقام «اخفی» که خارج از وصف است منتهی می‌شود. بررسی طریق سلوکی سید حیدر آملی علاوه بر آنکه می‌تواند تقریر دقیق‌تری از سلوک ابن‌عربی را پیش ‌روی ما قرار دهد، یکی از طرق سلوکی مؤید به نصوص و باورهای شیعی را به ما معرفی خواهد کرد. در این مقاله، داده‌ها بر اساس شیوه کتاب‌خانه‌ای جمع‌آوری شده و در مسیر تحلیل اطلاعات و داده‌ها از روش توصیفی‌تحلیلی بهره برده‌ایم.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Journey to God "Ascending Intuitive Creature" from the Perspective of Seyyed Heydar Amoli

نویسندگان [English]

  • mehri tajik.kord 1
  • Saeed Rahimian 2
  • mohammad ebrahim maalmir 3
  • reza elahimanesh 4
1 PhD Student in Islamic Sufism and Mysticism, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
2 Professor, Department of Islamic Philosophy and Theology, Faculty of Theology, Shiraz University, Shiraz, Iran
3 Associate Professor, Department of Persian Language and Literature, Razi University, Kermanshah, Iran
4 Assistant Professor, Department of Islamic Mysticism and Thoughts of Imam Khomeini, University of Religions and Denominations, Qom, Iran
چکیده [English]

Mystics have organized the ways and levels of the journey and closeness to God the Almighty in the form of three general categories: ascetic-pious, romantic-scholarly, and mystical-romantic. From another point of view, the followers of Ibn Arabi School have divided the journey to God into two types: A. Indirect journey through hierarchy; B. Direct journey through a special face. Seyyed Heydar Amoli, as one of the followers and commentators of the mystical school of Ibn Arabi who has a Shiite approach, believes that among the mentioned methods, "The journey based on the divine passions", which in other words is called "beloved journey", is the easiest and closest way towards God. He has used the mystical literature of Ibn Arabi School in depicting mystical maghamat (stations) and manzel (destinations). According to him, this type of spiritual journey and its levels are related to the levels of facial and spiritual revelation. This journey eventually leads to the station of "Aw Adna" and spiritual revelation in the station of "Akhfa" which is beyond description. Examining the path of Seyyed Heydar Amoli in spiritual journey, in addition to providing us with a more accurate account of Ibn Arabi's journey path, will introduce us one of the journey paths confirmed by Shiite texts and beliefs. In this article, the data are collected based on library research and are analyzed by descriptive-analytical method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Spiritual Journey to God
  • Special Face
  • Hierarchy
  • Facial Revelation
  • Spiritual Revelation
  • Seven Lataef
  • Seyyed Heydar Amoli
قرآن کریم (1378). ترجمه: ناصر مکارم شیرازی و دیگران، قم: مدرسة امیرالمؤمنین.
آشتیانی، سید جلال‌الدین (1370). شرح مقدمه قیصری، تهران: امیرکبیر، چاپ سوم.
آملی، سید حیدر (1367 الف). المقدمات من کتاب نص النصوص، تهران: توس، چاپ دوم.
آملی، سید حیدر (1367 ب). جامع الاسرار و منبع الانوار، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
آملی، سید حیدر (1382). أنوار الحقیقة و أطوار الطریقة و أسرار الشریعة، قم: نور علی نور، چاپ اول.
آملی، سید حیدر (1422). تفسیر المحیط الأعظم، تهران: سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ سوم.
ابن عربی، محمد محیی‌ الدین (بی‌تا). الفتوحات المکیة، بیروت: دار الکتب العلمیة.
احسائی، ابن‌ ابی الجمهور (1403). عوالی اللئالی، به کوشش: مجتبی عراقی، قم: منشورات مکتبة المرعشی النجفی.
رازی، نجم‌الدین (1379). مرصاد العباد، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ هشتم.
رحیمیان، سعید (1388). مبانی عرفان نظری، تهران: سمت.
العجم، رفیق (1999). موسوعة مصطلحات التصوف، بیروت: مکتبة لبنان الناشرون، الطبعة الاولی.
قونوی، صدرالدین (1381). إعجاز البیان فی تفسیر أم القرآن، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ اول.
قیصری، داوود (1375). شرح فصوص الحکم، تهران: علمی و فرهنگی، چاپ اول.
کاشانی، عزالدین محمود بن علی (1393). مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة، تهران: هما، چاپ اول.
گوهرین، سید صادق (1368). شرح اصطلاحات تصوف، تهران: زوار، چاپ اول.
مدنی شیرازی، علیخان بن أحمد (1384). الطراز الأول والکناز لما علیه من لغة العرب المعوّل، مشهد: مؤسسة آل البیت (ع) لإحیاء التراث، چاپ اول.
نمازی شاهرودی، علی (1375). مستدرک سفینة البحار، قم: دفتر انتشارات اسلامی.