تحمّل هزینه‌های نفقه جنین آزمایشگاهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه دانش های وابسته به فقه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.

2 دانشجوی دکتری مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان ومذاهب.

چکیده

چکیده
نفقه طفل بر عهده صاحب نطفه و کسی است که طفل به او منتسب می‌شود، چه صاحب نطفه با صاحب تخمک یا صاحب رحم نسبت زوجیت داشته باشد یا نه؛ ولی در برخی فروض می‌توان تصور کرد که نفقه بر اساس قرارداد معین شود، یعنی در مواردی که صدق پدر بر صاحب نطفه مشکل باشد. از یافته‌های تحقیق برمی‌آید همان‌طور که بر طبق عرف، نفقه اولاد بر عهده پدر، پس از آن با اجداد پدری و پس از آنان بر عهده مادر است، فقها نیز نفقه فرزند را واجب می‌دانند؛ حتی اگر از راه خلاف شرع (زنا) باشد. این حکم قانونی فراگیر است و شامل رویان آزمایشگاهی نیز می‌شود، چنانکه جنین طبیعی (حمل) را در بر می‌گیرد و نفقه به مادر جنین (حامل) پرداخت می‌شود. هزینه نگهداری رویان هم بر عهده پدر است؛ چراکه طفل ناشی از لقاح آزمایشگاهی به صاحب اسپرم ملحق می‌شود و از نظر اسلام تأمین هزینه خانواده، از جمله مخارج شخصی زن، بر عهده مرد است و زن هیچ‌گونه مسئولیتی ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [العربیة]

تحمّل تکالیف نفقة الجنین المختبری

نویسندگان [العربیة]

  • رضا اسفندیاری(اسلامی) 1
  • اقدس بکلو 2
1 دانشیار گروه دانش های وابسته به فقه، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
2 دانشجوی دکتری مطالعات تطبیقی مذاهب اسلامی دانشگاه ادیان ومذاهب.
چکیده [العربیة]

 
تقع نفقة الطفل على صاحب النطفة والشخص الذی یُنسب الطفل إلیه، إن کان صاحب النطفة زوجاً لصاحبة البویضة أو الرحم، أو إن لم یکن زوجاً لها؛ ولکن فی بعض الفرضیات یمکن تصور تعیین النفقة وفقاً لعقد معین، أی فی الحالات التی یصعب فیها تطبیق مصداق الأب على صاحب النطفة. تعکس نتائج الدراسة أنه ووفقاً للمتعارف تقع نفقة الأولاد على الأب ومن بعده على الجد من جهة الأب ومن بعدهما على الأم، ویرى الفقهاء أن نفقة الابن واجبة؛ حتى لو کان نتیجة لعمل منافی للشرع (الزنا). ویعد هذا الحکم قانوناً شاملاً ویشمل حتى الجنین المختبری، کما هو حال الجنین الطبیعی (الحمل) وتدفع  النفقة لأم الجنین (الحامل). تکلفة رعایة الجنین المختبری تقع على الأب کذلک؛ حیث أن الطفل الناجم عن التلقیح الاصطناعی یلحق بصاحب النطفة، ویرى الإسلام أن توفیر نفقة العائلة ومنها المصاریف الشخصیة للمرأة تقع على عاتق الرجل، ولا تتحمل المرأة أی مسؤولیة تجاه ذلک.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الجنین المختبری
  • التلقیح الاصطناعی
  • نفقة الجنین

منابع

ابراهیمی، محمدحسین (1393ش)، بررسی مسئله تلقیح مصنوعی در نگاه فقهی، قم: نشر تامین.
ابن‌فارس، احمد، معجم مقائیس اللغه، بی‌جا.
ابن­منظور، محمد بن‌مکرم (1997م)، لسان العرب، بیروت:‌ دار صادر.
ابوزهره، محمد (1985م)، عقد الزواج و آثاره، جامعه الدول العربیه.
اسلامی، علی (1366ـ1377ش)، ترجمه شرح تحریر الوسیله، قم: جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
امامی، حسن (1377ش)، حقوق مدنی، چ پانزدهم، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
باقری‌نسب، تکتم (1391ش)، رحم جایگزین در درمان ناباروری از دیدگاه پزشکی فقهی و حقوقی، تهران: انتشارات جاودانه، جنگل.
بغوی، ابومحمد بن‌الحسین بن‌مسعود بن‌الفراء (1418ق)، التهذیب فی فقه الامام شافعی، چ اول، بیروت: دارالکتاب العلمیه.
جعفری، محمدتقی (1377ش)، رسائل فقهی، تهران: نشر کرامت.
حر عاملی، محمد (1409ق)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم: مؤسسه آل البیت7.
حرم‌پناهی، محسن (1382ش)، تلقیح مصنوعی، روش‌های نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق (مجموعه مقالات)، تهران: سمت.
خرازی، سید محسن (1420ق)، «تلقیح»، فقه اهل بیت، سال4، ش16.
خمینی، سید روح‌الله (1403ق)، تحریر الوسیله، قم: مکتبه الاعتماد.
دهخدا، علی‌اکبر (1347ش)، لغت‌نامه دهخدا، تهران: چاپ دانشگاه تهران.
رضانیا معلم، محمدرضا (1389ش)، باروری‌های پزشکی از دیدگاه فقه و حقوق، قم: نشر بوستان کتاب.
شهیدثانی، زین‌الدین بن‌علی (1413ق)، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم: مؤسسه المعارف الإسلامیه.
طباطبایی، محمدحسین (1393ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، بیروت: مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
عارف، علی عارف (1421ق)، الامّ البدلیة رؤیة إسلامیة، دراسات فقهیة فی قضایا طبّیة معاصرة، اردن: دار النفائس.
 
علوی، سید محمدتقی، عزیزی، مرتضی (1391ش)، «بررسی حقوق غیر مالی کودک آزمایشگاهی»، مجله فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه تبریز، دوره 3، ش 5، صص159ـ193
غانم، عمر بن‌محمد بن‌ابراهیم (1421ق)، احکام الجنین فی الفقه الاسلامی، بیروت: دار ابن‌حزم.
فراهیدی، خلیل (1409ق)، العین، قم: مؤسسه دارالهجرة.
فیض‌الهی، نجات (1389ش)، اهدای جنین و دیگر روش‌های باروری در حقوق ایران، تهران: انتشارات جاودانه، جنگل.
کاتوزیان، ناصر (1382ش)، حقوق مدنی خانواده (نکاح و طلاق روابط زن و شوهر)، تهران: شرکت سهامی انتشار.
گروه فقه و حقوق و روان‌شناسی پژوهشکده ابن‌سینا (1380ش)، روش‌های نوین تولید مثل انسانی از دیدگاه فقه و حقوق (مجموعه مقالات)، تهران: سمت.
متقى هندى، علاء‌الدین على (1409ق)، کنز العمّال فى سنن الأقوال و الأفعال، ج16، تحقیق و تصحیح شیخ بکرى حیانى و شیخ صفوة الصفا، بیروت: مؤسسة الرسالة.
محقق داماد، سید مصطفی (1374ش)، بررسی فقهی حقوق خانواده، نکاح و انحلال آن، تهران: انتشارات وزرارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
معین، محمد (1364ش)، فرهنگ معین فارسی، تهران: امیرکبیر.
مغنیه، محمدجواد (1404ق)، فقه الإمام الصادق علیه السلام، قم: مؤسسه انصاریان.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1366ش)، تفسیر نمونه، تهران: دارالکتاب الاسلامیه.
نایب‌زاده، عباس (1380ش)، بررسی حقوقی روش‌های نوین باروری مصنوعی، تهران: مجد.
نجفی، محمدحسن (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: داراحیا التراث العربی.
نصرتی مراللو، عضیمه (1391ش)، لقاح مصنوعی و اهداء جنین از منظر فقه و حقوق اسلام، تهران: انتشارات خرسندی.
یزدی، محمد (1375ش)، «باروری‌های مصنوعی و حکم فقهی آن»، فقه اهل بیت، سال2، ش5 و6.