بررسی اثربخشی ذهن‌آگاهی بر انعطاف‌پذیری و تعاملات والد- کودک مادران دارای کودک با اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی

حسینیان, سیمین; نوری پور, رقیه; سلیمانی, اسماعیل; عبداللهی, عباس; ایلانلو, حسین

doi:10.22034/ceciranj.2022.297703.1571

بررسی اثربخشی ذهن‌آگاهی بر انعطاف‌پذیری و تعاملات والد- کودک مادران دارای کودک با اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

¹ استاد، گروه مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

² دکتری مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و مشاوره، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

³ دانشیار روان شناسی، گروه روانشناسی، دانشگاه ارومیه، آذربایجان غربی، ایران.

⁴ استادیار، گروه مشاوره، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

⁵ دکتری مشاوره، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران.

10.22034/ceciranj.2022.297703.1571

چکیده

هدف از پژوهش حاضر، تعیین اثربخشی ذهن آگاهی بر انعطاف‌پذیری و تعاملات والد- کودک مادران دارای کودک با کم توجهی بیشفعالی می‌باشد. پژوهش حاضر از نوع نیمه آزمایشی و با طرح پیش‌آزمون پس‌آزمون با گروه گواه بود. جامعه آماری شامل تمامی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال کم توجهی بیش فعالی شهر تهران بود که از میان آن‌ها 30 مادر دارای کودک با اختلال کم توجهی بیش فعالی از طریق نمونه‌گیری در دسترس به‌عنوان نمونه پژوهش انتخاب و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و گواه (هر گروه 15 نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایش مداخلات درمانی هشت جلسه‌ای مربوط به ذهن آگاهی را طی دو ماه به‌صورت هفته‌ای یک جلسه 90 دقیقه‌ای دریافت نمودند و گروه گواه هیچ مداخله‌ای دریافت نکرد. پس از پایان جلسات از هر دو گروه پس‌آزمون گرفته شد. برای گردآوری داده‌ها از پرسشنامه انعطاف‌پذیری شناختی CFI)) و مقیاس رابطه والد-کودک (PCRS) استفاده شد. داده‌ها با استفاده از تحلیل کوواریانس چندمتغیره و نرم‌افزارSPSS-20 تحلیل گردید. نتایج پژوهش نشان داد که ذهن آگاهی به افزایش معنادار انعطاف‌پذیری (P<0.01) و تعاملات والد- کودک (P<0.01) در بین مادران دارای کودک با اختلال کم توجهی بیش فعالی منجر گردید. با توجه به یافته‌های پژوهش، استفاده از ذهن آگاهی در جهت ارتقاء انعطاف‌پذیری و تعاملات والد- کودک مادران دارای کودک مبتلا به اختلال کم توجهی بیش فعالی با هدف ارتقاء سلامت روان آن‌ها پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effectiveness of mindfulness on flexibility and parent-child interactions in mothers of children with Attention Deficit/Hyperactivity Disorder

نویسندگان [English]

Simin Hosseinian ¹
Roghieh Nooripour ²
Esmaeil Soleimani ³
Abbas Abdollahi ⁴
Hossein Ilanloo ⁵

¹ Professor, Department of Counseling, Faculty of Education and Psychology, Alzahra University, Tehran, Iran.

² Ph.D. of Counseling, Department of Counseling, Faculty of Education and Psychology, Alzahra University, Tehran, Iran

³ Associate Professor, Department of Psychology, Urmia University, Azerbaijan–e-Gharbi, Iran.

⁴ Assistant professor, Department of Counseling, Faculty of Education and Psychology, Alzahra University, Tehran, Iran.

⁵ Ph.D of Counseling, Kharazmi University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

This study aimed to determine the effectiveness of mindfulness on flexibility and parent-child interactions in mothers of a child with ADHD. The present study was a quasi-experimental study with a pretest-posttest design and a control group. The statistical population included all mothers of a child with ADHD in Tehran, from among whom 30 mothers of a child with ADHD were selected by available sampling method as a research sample and were randomly divided into experimental and control groups (15 people in each group). The experimental group received eight sessions of mindfulness-related therapeutic interventions and a 90-minute session per week for two months. The control group did not receive any intervention. At the end of the sessions, post-test was taken from all two groups. Cognitive Flexibility Questionnaire (CFI) and Parent-Child Relationship Scale (PCRS) were used to collect data. Data were analyzed using Multivariate Analysis Of Covariance (MANCOVA) by SPSS20 software. The results showed that mindfulness led to a significant increase in flexibility (P <0.01) and parent-child interactions (P <0.01) among mothers of a child with ADHD. According to the research findings, the use of mindfulness to promote flexibility and parent-child interactions of mothers of a child with ADHD is recommended to promote their mental health.

کلیدواژه‌ها [English]

ADHD
flexibility
parent-child interactions
mindfulness

مراجع

آقاجانی، س.، افروز، غ. ع.، نریمانی، م.، غباری بناب، م.، و محسنپور، ز. (1394). اثربخشی روش آموزشی کاهش استرس مبتنی بر ذهن آگاهی در ارتقای تعامل مادر-کودک در مادران دانشآموزان کم‌توان ذهنی. فصلنامه کودکان استثنایی، 15(1)، 75-84.‎

احمدی، ط.، خیراتی، ح.، و غباری بناب، ب. (1398). اثربخشی آموزش مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر تنظیم شناختی هیجان و انعطاف‌پذیری شناختی مادران کودکان با ناتوانی‌های یادگیری. توانمندسازی کودکان استثنایی،10(3)، 125-138.

اسماعیلی، م.، بصیری، ن.، و خیّر، ز. (1395). اثربخشی درمان مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر افزایش بهزیستی روان‌شناختی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال یادگیری. ناتوانیهای یادگیری، 6(1)، 26-39.

سلطانی، ا.، شاره، ح.، بحرینیان، ع.، فرمانی، ا. (1392). نقش واسطه‌ای انعطاف‌پذیری شناختی در ارتباط بین سبکهای مقابله‌ای و تاب‌آوری با افسردگی. پژوهنده، ۱۸ (۲)، ۹۶-۸۸.

شیخ‌الاسلامی، ع.، محمّدی، ن.، سیداسماعیلی قمی، ن. (1395). مقایسه‏ی استرس والدگری، شادکامی و انعطاف‎پذیری شناختی مادران دارای فرزند کم‌توان‌ذهنی و ناتوان یادگیری. ناتوانیهای یادگیری، 5(4)، 25-42.

غضنفری، ف.، حسینی رمقانی، ن. ا.، مرادیانی گیزه رود، س. خ.، مهرابی، م.، و پناهی، ه. (1395). بررسی اثربخشی برنامه آموزشی فرزندپروری مبتنی بر ذهن‌آگاهی بر سلامت عمومی مادران دارای کودک مبتلا به اختلال لجبازی نافرمانی. مجله مطالعات علوم پزشکی، ۲۷(۷)، ۶۲۹-۶۴۱.

طهماسیان، ک.، مهریار، ا.، بوالهری، ج.، بیرشک، ب. (1376). بررسی اثر آموزش مادران در کاهش اختلالهای رفتاری کودکان. مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، ۳(۳)، ۶۱-۵۴.

قربانی، م.، نجفی، م.، و رضایی دهنوی، ص. (1397). اثربخشی مداخله‌ی ذهن آگاهی مبتنی بر کاهش استرس بر عملکردهای اجرایی و انعطاف‌پذیری شناختی در زنان دارای خصیصه‌ی نوروز گرایی در شهر اصفهان. مجله روانشناسی و روانپزشکی شناخت، ۵(۳)، ۲۲-۳۷.

کوهسالی، م.، میرزمانی، س. م.، محمدخانی، پ.، و کریملو، م. (1386). مقایسه سازگاری اجتماعی مادران دختران عقب‌مانده ذهنی آموزش‌پذیر با مادران دختران عادی شهر کاشان. مجله توانبخشی، ۸ (29)، 40-45.