بررسی اثربخشی نمایش درمانی بر مهارت‌های اجتماعی و بازشناسی هیجانی در کودکان اتیسم با عملکرد بالا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد روان‌شناسی بالینی، گروه روانشناسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

2 استادیار گروه روانشناسی، گروه روانشناسی، واحد نجف‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف‌آباد، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثر‌بخشی نمایش درمانی مهارت اجتماعی و بازشناسی هیجانی کودکان مبتلا به اختلال طیف اتیسم با عملکرد بالا انجام شد. پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پیش‌آزمون- پس‌آزمون و گروه کنترل و مرحلۀ پیگیری 2 ماهه انجام شد. جامعۀ آماری پژوهش کلیۀ کودکان 7 - 12 سالۀ مبتلا به اتیسم شهر اصفهان به تعداد 120 نفر بودند. با روش نمونه‌گیری هدفمند30 نفر انتخاب و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و کنترل گمارش شدند. گروه آزمایشی، آموزش نمایش درمانی را در طی 20 جلسه دریافت کردند. آموزش به صورت گروهی انجام شد و همۀ مربیان آزمودنی‌ها قبل از آغاز آموزش و پس از آن و در دورۀ پیگیری، مقیاس اندازه‌گیری اتیسم، پرسشنامۀ مهارت اجتماعی ماتسون و آزمون بازشناسی بیان چهره‌ای هیجان اکمن را تکمیل کردند. اطلاعات به‌دست ‌آمده با 22-SPSS و روش‌های آمار توصیفی و تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر تحلیل شد. نتایج پژوهش نشان داد که در مرحلۀ پس‌آزمون بین میانگین مهارت اجتماعی دو گروه آزمایش و گواه در سطح 05/0 تفاوت معنادار وجود دارد. همچنین، نتایج نشان داد که در مرحلۀ پس‌آزمون بین آزمودنی‌های دو گروه آزمایش و گواه از لحاظ نمرات بازشناسی هیجانی تفاوت معناداری وجود دارد (05/0>P).حاکی از آن بود که نمایش درمانی مهارت‌های اجتماعی و بازشناسی هیجانی آزمودنی‌های شرکت‌کننده در گروه آزمایشی را افزایش داد (05/0>P). بنابراین، می‌توان گفت نمایش درمانی در بهبود مهارت‌های اجتماعی و بازشناسی هیجانی کودکان دارای اختلال طیف اتیسم با عملکرد بالا مؤثر بوده است؛ لذا این روش به‌عنوان یک روش مؤثر وکاربردی برای بهبود مهارت‌های اجتماعی، بازشناسی هیجانی و دیگر مؤلّفه‌های روان شناختی کودکان اتیستیک پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Effectivenss of drama therapy on social skills and emotional recognition of children with high-functioning autism spectrum disorder

نویسندگان [English]

  • Zahra Khalili 1
  • Mojtaba Ansarishahidi 2
1 MA , Department of Psychology, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
2 PHD, Department of Psychology, Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran.
چکیده [English]

Objective: The aim of this research was to study the effectiveness of drama therapy on social skills and emotional recognition of children with high-functioning autism spectrum disorder. Method: The research was a semi-experimental study with pretest-posttest and control group design and 2-month follow-up. The statistical population of the study consisted of all children aged 7 to 12 years old with autism in Isfahan which consisted of a total number of 120 individuals. 30 individuals were selected through targeted sampling method and randomly assigned to two experimental and control groups. The experimental group received drama therapy in 20 sessions. The training was carried out in the group and all the instructors of the children completed Autism Measurement Scale, Matsun Social Skills Questionnaire and Ekman’s Facial Expression Recognition Test before and after the training, and after the follow-up period. Data were analyzed using SPSS-22 for reporting descriptive statistics and repeated measure ANOVA outcomes. Results: The results of the study showed that there is a significant difference between the mean of social skills of the experimental and control groups at the level of 0.05 at the post-test stage. Also, the results showed that there is a significant difference in the level of emotional recognition in the post-test phase between the experimental and control groups (p < 0.05). It was shown that the therapeutic presentation of social skills and emotional recognition of subjects participating in the experimental group increased (p < 0.05). Conclusion: Therefore, it can be concluded that drama therapy has been effective in improving social skills and emotional recognition of children with high-functioning autism spectrum disorder. Therefore, this method is recommended as an effective method for improving social skills, emotional recognition and other components of mental health.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Autism
  • emotional recognition
  • social skills
  • drama therapy
آزادیمنش، پگاه.،حسینخانزاده، عباسعلی.،حکیمجوادی، منصور ووطن‌خواه، محمد (1396). اثربخشیبازی‌درمانیعروسکیبر پرخاشگریکودکانمبتلابهاختلالبیش‌فعالی/نارساییتوجه. مجلهپزشکیارومیه. 28(2): 83-90.
احمدی،سید جعفر.، صفری، طیبه.، همتیان، منصوره و خلیلی، زهرا (1391). راهنمای تشخیص اتیسم گیلیام (نسخه فارسی). مرکز آموزش وتوان بخشی کودکان اتیسم اصفهان (چاپ اول). اصفهان: انتشارات دانشگاهی واحد اصفهان. http://isba.ir/MainPage.aspx?ID=5501andkind=6andbcode=6
احدیان، مهسا (1395). اثربخشیارائۀ همزمانتمهایموسیقیواظهاراتهیجانیچهرهدربهبود بازشناسیحالاتهیجانیچهرهدرکودکاندارایاختلالطیفاتیسم. پایان نامۀ کارشناسی ارشد دانشکدۀ علوم تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه تبریز.
اصغری نکاح، سیدمحسن‌ (1390). تأثیر مداخلۀ بازی درمانی عروسکی بر مهارت‌های ارتباطی کودکان درخودمانده. مجلۀ اصول بهداشت روانی، 13(49): 42-57.
افتخاری، سمیرا.، صدوقی، مجید و رضایی، سعید (1395). طراحی برنامۀ آموزش مهارت‌های هیجان خوانی مبتنی بر نظریۀ ذهن و ثربخشی آن بر بهبود مهارت‌های همدلی کودکان اوتیستیک با عملکرد بالا. توانمند‌سازی کودکان استثنایی، 7(20): 34-41.
امرایی، مجید (1395). نمایش درمانی. تهران: دانژه
امیرخانی، سوده.، سلیمی بجستانی، حسین و نوئین، ارمیتا‌ (2014). بررسی اثربخشی تئاتر درمانی بر سطح استدلال اخلاقی. مجله طب‌نظامی، 16(2): 77-82.
امینی، رحمت (1390). تئاتر پداگوژیک (تعلیمی ـ تربیتی) مبانی و معیارها، تهران: افراز
جهرمی، مرضیه.، یاراحمدیان، احمد و موسوی، حسین (1392). بررسی اثربخشی آموزش مهارت‌های اجتماعی بر رفتارهای اتیستیک و رشد اجتماعی کودکان مبتلا به اختلال اتیسم. یافته‌های نو در روان‌شناسی. 4(6):95-84. http://www.sid.ir/Fa/Journal/ViewPaper.aspx?id=116877
جمشیدی، فرخنده.، اکبرفهیمی، ملاحت.، خلف بیگی، میترا و طاهرخانی، حمید (1394). بررسی ارتباط بازشناسی هیجانی چهره با عملکرد اجتماعی مبتلایان به اسکیزوفرنی. مجله مطالعات ناتوانی. 5(11):108-99. http://jdisabilstud.ir/browse.php?a_id=435andsid=1andslc_lang=fa
جلیلی، فاطمه.، بهرامی، هادی و نجاتی، وحید. (1391). مقایسۀ توانایی بازشناسی حالات هیجانی پایه در کودکان مبتلا به اختلال اتیسم با عملکرد بالا با همتایان عادی. مجله تحقیقات علوم پزشکی زاهدان. 14(2):44-39. http://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=152757
رضایی، معصومه و حسینی‌نسب، سیدداود (1396). اثر بخشی نمایش عروسکی بر مهارت‌های اجتماعی و خلاقیت در کودکان پیش‌دبستانی شهرستان مراغه، نشریه علمی پژوهشی آموزش و ارزشیابی. 10(40):13-26.
رضائیجعفری، سمیرا (1395). اثربخشینمایشعروسکیبررفتارسازشیومهارت‌هایاجتماعیکودکانپسرکمتوان ذهنینهتاسیزدهسالهشهرستانورامین. پایان‌نامه کارشناسی ارشد گروهمشاورهوراهنمایی دانشکدهعلومانسانی دانشگاهخاتم.
رنگانی، اقدس.، همتی علمدارلو، قربان و شجاعی، ستاره و اصغری نکاح، سیدمحسن (2015). اثربخشی مداخلۀ بازی‌درمانی عروسکی بر مهارت‌های اجتماعی دانش‌آموزان پسر با اختلال اتیسم. روانشناسی افراد استثنایی، 5(20): 73-93.
صمدی، سیدعلی (1392). کودکان دارای اتیسم. راهنمای آموزش برای والدین و مربیان. تهران: دوران.
https://www.gisoom.com/book/11257884
عزیزی، محمدپارسا.، افروز، غلامعلی.، حسن‌زاده، سعید.، غباریبناب، باقر وارجمندنیا، علی‌اکبر (1294). طراحیبرنامهآموزشمهارتهایپیشکلامیوبررسیاثربخشیآنبر بهبودمهارت‌‌هایاجتماعیکودکانخودماندهباعملکردبالا. فصلنامه توانمندسازیکودکان. 3(15):13-23.
علاالدینی، زهره.، کلانتری، مهرداد.، کجباف، محمدباقر و مولوی، حسین (1394). تأثیر بازی‌های ایفای نقش بر خلّاقیّت هیجانی و شناختی کودکان. 12(45):25-15
علی‌اکبری دهکری، مهناز.، علی‌پور، احمد.، چیمه، نرگس.، و محتشمی، طیبه‌(1391). اثر روش درمانی پاسخ محور مبتنی بر والدین در بهبود کودکان دارای اتیسم. فصلنامه ایرانی کودکان استثنایی. 12(1):11-1.
http://joec.ir/browse.php?a_id=141andsid=1andslc_lang=fa
 
غلامی، علی.، بشلیده، کیومرث و رفیعی، عزیمه (1391). اثربخشی تئاتر درمانی بر سلامت روان زنان مطلقه. روش‌ها و مدل‌های روان شناختی. 2(10):64-45.
http://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=213665
فخری، افسانه. (1380). نمایش درمانی و تأثیر کاربردی آن بر کودکان و نوجوانان. تهران: آزمون نوین.
https://www.gisoom.com/book/1205720
فؤاد الدینی، منصوره وبیدختی، حسین (1391). تأثیر نمایش درمانی مبتنی بر مهارت اجتماعی رفتار سازگارانه دختران کم‌توان ذهنی با هوش‌بهر 70-55 در دامنه سنی 30-14 سال. 8(5):918-913.
قاسم‌پور، عبدالله.، فهیمی، صمد.، ابوالقاسمی، عباس.، امیری، احمد و اکبری، ابراهیم‌ (1391). مقایسه بازشناسی بیان چهره‌ای هیجان در بیماران مبتلا به افسردگی اساسی و افراد بهنجار. مجله یافته. 14(1):98-91.
http://yafte.lums.ac.ir/browse.php?a_id=713andsid=1andslc_lang=fa
گنجی، مهدی.، و گنجی، حمزه‌ (1395). آسیب‌شناسی روانی براساس DSM-5. تهران: ارسباران.
https://www.gisoom.com/book/11139158
حسینی، سیدعلی و میرزایی، هوشنگ (1393). بررسی تأثیر نمایش درمانی در مهارت های اجتماعی کودکان با اختلال نقص توجه بیش فعالی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی - پژوهشکده علوم بهزیستی .
نریمانی، محمد.، آقامحمدیان شعرباف، حمیدرضا.، و رجبی، سوران (1386). مقایسۀ سلامت روانی مادران کودکان استثنایی با سلامت روانی مادران کودکان عادی. فصلنامه اصول بهداشت روانی. 33(34):15-24.
www.ensani.ir/./20101014121744
واحدمطلق، معصومه و عضدالملکی، سودابه (1395). اثربخشیآموزشمهارت‌هایخودیاریبرتعاملاتاجتماعیوارتباطکودکان اختلالاتطیفاتیسم. فصلنامهتوانمندسازیکودکاناستثنایی. 7(18): 22-13.
یوسفی، فریده و خیر، محمد (1381). بررسی پایایی و روایی مقیاس سنجش مهارت اجتماعی ماتسون و مقایسه عملکرد دختران و پسران دبیرستانی در آن. مجله علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز. 18(2):36-20.
http://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=19674
یارمحمدیان، احمد.، و اخلاقی، عبدالخالق (1393). اثربخشی نقاشی درمانی بر کاهش رفتارهای پرخاشگرانه دانش آموزان پسر دارای عقب ماندگی ذهنی خفیف تا متوسط. پژوهش در علوم توانبخشی. 10(6):844-833.
http://jrrs.mui.ac.ir/index.php/jrrs/article/view/2028