Pomnik jako pole bitwy
Abstrakt
Powstanie Warszawskie jest symbolem niezawisłości i sprzeciwu Polaków wobec wszelkich prób i form narzucenia obcej dominacji. Militarnie skierowane było przeciwko hitlerowskim Niemcom, politycznie przeciwko stalinowskiej Rosji. Dlatego po wojnie władza komunistyczna w Polsce przeciwdziałała powstającej legendzie powstania, widząc w niej zagrożenie dla podstaw własnej legitymizacji.
Walka stolicy zakończyła się tragiczną klęską. Jednak pamięć Powstania Warszawskiego okazała się niezwykle silna. Wykorzystywała własne nośniki pamięci historycznej, które zapewniły jej identyfikację i przetrwanie. Należały do nich m.in. kotwica – znak Polski Walczącej, piosenki powstańcze, groby i cmentarze, świadectwa chwały i heroizmu samych powstańców, ale przede wszystkim uroczystości rocznicowe. To one cyklicznie mobilizowały społeczeństwo do tworzenia własnej wersji historii i narodowej tradycji, alternatywnej wobec oficjalnej. Elementem tej konfrontacji stała się także trwająca wiele lat walka o postawienie w stolicy pomnika Powstania Warszawskiego.
Autor ukazuje historię konfliktu jako model polityki historycznej.
Bibliografia
Assmann A., Między historią a pamięcią. Antologia, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2013.
Assmann J., Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 2008.
Halbwachs M., Społeczne ramy pamięci, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2008.
Hałas E., Symbole publiczne a polska tożsamość. Zmiana i niejednoznaczność w kalendarzu świąt państwowych III Rzeczypospolitej, „Kultura i Społeczeństwo” 2001, nr 3-4.
Kuczyński J., Krakowiak J.L. (red.), Uniwersalność polskości, t. 1: Tragizm i sens powstania warszawskiego, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie Dialog 2006.
Kula M., Nośniki pamięci historycznej, Warszawa: DiG 2002.
Kwiatkowski P.T., Nijakowski L.M., Szacka B., Szpociński A. (red.), Między codziennością a wielką historią, Druga wojna światowa w pamięci zbiorowej społeczeństwa polskiego, Gdańsk–Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2010.
Mazurkiewicz S., Jan Mazurkiewicz „Radosław”, „Sęp”, „Zagłoba”, Warszawa: nakładem autora 1994.
Nijakowski L.M., Domeny symboliczne. Konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2006.
Nijakowski L.M., Polska polityka pamięci. Esej socjologiczny, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe i Profesjonalne 2008.
Nowinowski S.M., Pomorski J., Stobiecki R. (red.), Pamięć i polityka historyczna. Doświadczenia Polski i jej sąsiadów, Łódź: IPN 2008.
Paczkowski A., Pół wieku dziejów Polski 1939-1989, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1996.
Panecka A. (red.), Polityka historyczna. Historycy – politycy – prasa, Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego 2005.
Pyzel M., Bitwa o pomnik, Warszawa: Wyd. Joanna Pyzel 1992.
Ricoeur P., Pamięć, historia, zapomnienie, Kraków: Universitas 2006.
Saryusz-Wolska M. (red.), Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, Kraków: Universitas 2009.
Sawicki J.Z., 1944-1989 – władze PPR i PZPR wobec powstania warszawskiego, [w:] A. Machcewicz, A. Panecka [i in.] (red.), Walka o pamięć. Władze i społeczeństwo wobec powstania warszawskiego 1944-1989, Warszawa: Muzeum Powstania Warszawskiego 2008.
Sawicki J.Z., Bitwa o prawdę. Historia zmagań o pamięć powstania warszawskiego, Warszawa: DiG 2005.
Sawicki J.Z., Działalność operacyjna UB i SB wobec środowisk powstańczych, [w:] K. Krajewski, T. Łabuszewski (red.), Powstanie warszawskie fakty i mity, Warszawa: IPN 2006.
Sawicki J.Z., Wymazać pamięć powstania, Kilka uwag o stosunku propagandy PRL do powstania warszawskiego, [w:] P. Semkow (red.), Propaganda PRL, Gdańsk: IPN 2004.
Sawicki J.Z., Krzywińska K., Szuflady pamięci, Lublin: Werset 2014.
Społeczny Komitet Budowy Pomnika „Bohaterów Powstania Warszawskiego 1944”. Lipiec 1984-Maj 1992. Protokóły z posiedzeń, R. Łazarski (oprac.), Warszawa: Wyższa Szkoła Handlu i Prawa 1999.
Szacka B., Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2006.
Szpociński A., Kwiatkowski P.T., Przeszłość jako przedmiot przekazu, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar 2006.
Traverso E., Historia jako pole bitwy, Warszawa: Instytut Wydawniczy Książka i Prasa 2014.
Życieński Z., O pomnik Powstania Warszawskiego, „Biuletyn IPN” 2007, nr 8-9.
Copyright (c) 2015 Roczniki Nauk Społecznych
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
