Türkiye’de Odun Dışı Orman Ürünlerinin Yönetimi
Öz
Odun dışı orman ürünleri, yeryüzünde doğal olarak bulunan ve
odun hammaddesi dışında kalan özel ürünler veya hizmetlerdir. Bu ürünlerin bir
bölümü, sahip olduğu yüksek talep nedeniyle kültüre alınmakta ve tarımsal faaliyetlerle
üretilmektedir. Çay olarak içilen kekik, süs bitkisi olarak kullanılan çuha
çiçeği Türkiye’de hem doğal alanlardan toplanan hem tarımsal üretimi yapılan
bitkilere örnektir. Bununla birlikte, odun dışı orman ürünlerinin çoğunluğu
halen doğadan toplanarak tüketilmektedir.
Türkiye yüksek biyolojik çeşitliliğin sağladığı avantajın
bir sonucu olarak, odun dışı orman ürünleri alanında önemli bir kapasiteye
sahiptir. Bununla birlikte, coğrafi konumu ve tarihi birikiminin bir sonucu
olarak, Türkiye’deki insanların yabani bitkilerden geniş bir yararlanma
deneyimi bulunmakta ve odun dışı orman ürünlerinden faydalanma çeşitliliği görülmektedir.
Bu üstünlüklere rağmen odun dışı orman ürünlerinin sürdürülebilir yönetiminin,
pek çok ülkede olduğu gibi, Türkiye’de de tamamen garanti altına alındığını
söylemek güçtür.
Bu makalede, Türkiye’nin odun dışı orman ürünleri kapasitesi
tanıtılmaktadır. Ülke idari yapısı içerisinde odun dışı orman ürünlerinin
yönetiminden sorumlu kurumsal yapı açıklanmaktadır. Ülke planları içerisinde
odun dışı orman ürünlerine verilen yer ile bu ürünlerden faydalanma biçimini
düzenleyen mevzuat tanıtılmaktadır. Sonuç olarak, odun dışı orman ürünleri
çeşitliliği anlaşılmış ve bu çeşitlilikten sorumlu bir örgüt yapısı ortaya
konmuş olsa da, bu türlerin sürekliliğini sağlayabilecek planlama ve yönetim
şeklinin halen tartışılır bir yapıda olduğu, özellikle türe özgü bilgi ve
yönetim süreçleri konusunda eksikliklerin bulunduğu anlaşılmaktadır.
Anahtar Kelimeler
Odun dışı orman ürünleri Kurumsal yapı Türk ormancılığı Orman yönetim planları
Kaynakça
- Başkent, E., Z., Küçüker, D., M., 2011: Inventory of Non Wood Forest Products, Proceedings of II. International Non-wood Forest Products Symposium, 8-10 September 2011. Isparta. ISBN:978-9944-452-52-6. Pages: 58-67.
- Berkes, F., Davidson - Hunt, I., 2010: Innovating through commons use: community-based enterprises, International Journal of the Commons, Vol. 4, no 1 February 2010, pp. 1–7.
- Bozkurt, Y., Yaltırık, F., Özdönmez M., 1982: Türkiye’de Orman Yan Ürünleri, İ.Ü. Yayın No: 2845, OF. Yayın No: 302, İstanbul. 190 sayfa.
- Chamberlain, J. L., 2004: A Strategy for Nontimber Forest Products Research and Technology Transfer for Southern United States, Proceedings of the IUFRO Division 5 Research Groups 5.11 and 5.12, New Zealand, march 11-15, 2003. USDA, PNW GTR 604.
- ÇOB 2004: Türkiye Ulusal Ormancılık Programı 2004-2023. Ankara
- Davidson-Hunt., I., Duchesne L., C., Zasada J., C., 2001: Nontimber Forest Products: Local Livelihoods and Integrated Forest Management, (İçinde Forest Communities in the Third Millennium: Linking Research, Business, and Policy Toward a Sustainable Non-Timber Forest Product Sector, USDA, GTR- NC- 217, 2001.
- FAO 2016: State of the World’s Forests 2016. Forests and agriculture: land-use challenges and opportunities. Rome. ISBN 978-92-5-109208-8.
- Işık, K.,2014: Biyolojik Çeşitlilik, ANG Vakfı yayın no: 2, ISBN: 978-975-01176-0-2, İstanbul, 224 Sayfa. Lund, H. Gyde. 1998: The non-wood forest resources mystery. In: Lund, H. Gyde; Pajari, Brita; Korhonen, Minna. eds. 1998. Sustainable development of non-wood goods and benefits from boreal and cold temperate forests. Proceedings of the workshop. Joensuu, Finland. 18-22 January 1998. EFI Proceedings 23. Joensuu, Finland: European Forest Institute; 29-45.
- Lynch, K. A., Maclain, R., J., 2003: Access, Labour, and Wild Floral Greens Management in Western Washington’s Forests, PNW-GTR-585. 61. Pages. Mohammed, G. H., 2001: Recommendations for Sustainable Development of Non-timber Forest Products, (İçinde Forest Communities in the Third Millennium: Linking Research, Business, and Policy Toward a Sustainable Non-Timber Forest Product Sector, USDA, GTR- NC- 217, 2001.
- OGM, 1987: Ülkemizdeki Bazı Önemli Orman Tali Ürünlerinin Teşhis ve Tanıtım Kılavuzu, Yayın No:659, Seri No: 18, 89 sayfa.
- OGM, 2004: Türkiye Ormanlarında Odun Dışı Ürünler, Ankara. OGM, 2008: Orman Amenajman Yönetmeliği, Ankara.
- OGM, 2009: 2010-2014 Orman Genel Müdürlüğü Stratejik Plan, Ankara. OGM, 2012: 2013-2017 Orman Genel Müdürlüğü Stratejik Plan, Ankara. OGM, 2016: Stratejik Plan 2017 - 2021. https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/StratejikPlan/Forms/AllItems.aspx (30.06.2017).
- OGM, 2017: https://www.ogm.gov.tr/Baskanliklar/OdunDisiUrunveHizmetler/Sayfalar/Odun-Disi-Urun-ve-Hizmetler.aspx (30.06.2017). Ok K. 2000: Orman Kaynakları Planlamasına Aşamalı Yaklaşım. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi Seri B Cilt 49 Sayı: 1-2-3-4 İstanbul.
- Ok, K., Alagöz, G. Ö., Atıcı, E., Çoban, S., Şenyurt, M., 2012: Süsleme Amaçlı Kullanılan Odun dışı Orman Ürünlerinin Sürdürülebilir Yönetimi, TÜBİTAK 109O264 Proje Sonuç Raporu, DOI: 10.13140/RG.2.1.1019.9764, https://www.researchgate.net/publication/282845134
- Orman Su, 2016: Ormancılık İstatistikleri 2016, https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/Istatistikler. 16-F6A1-40F4-BE44-7526AE967FDC} (Erişim, 31.07.2017)
- Topay, M., 2011: Recreation as an Important Non-wood Forest Product, Proceedings of II. International Non-wood Forest Products Symposium, 8-10 September 2011. Isparta, ISBN:978-9944-452-52-6. Pages: 58-67.
- Vance, N., C., Borsting, M., Pilz, D., Freed, J., 2001: Special Forest Products Species Information Guide for the Pacific North West, PNW-GTR-513. 169. Pages. Vantomme, P., 2001: FAO’s Non-wood Forest Products Programme, Seminar Proceedings of Harvesting of Non-wood Forest Products, 2-8 October 2000. Izmir.
Management of Non-wood Forest Products in Turkey
Öz
Non-wood forest products are
specific goods or services which are considered as out of wood raw materials
found in nature. Some of the products are cultivated because of their high
demand and produced with agricultural practices. Thyme used in herbal teas and
primrose used widely as an ornamental plant are significant examples of plants
both collected from nature and have agricultural production in Turkey. However,
most of the non-wood forest products are still consumed by collecting them from
nature.
Turkey has a great capacity on
non-wood forest products due to the advantage provided by high biodiversity. Additionally,
people in Turkey has a wide range of experience on the utilization of wild
plants and there is a significant diversity of use of non-wood forest products
as a result of geographical location and historical heritage. Despite these
advantages, it is difficult to mention that sustainable management of non-wood
forest products is totally guaranteed in Turkey, as is the case in many other
countries.
The capacity of non-wood forest products in Turkey was
introduced in this study. Institutional structure responsible for the
management of non-wood forest products has been explained. The place of
non-wood forest products in country plans and legislations regulating the ways
of utilizing them were presented. As a result, although richness of non-wood
forest products have been discovered and an institutional structure responsible
for the diversity of these products have already been established, it was found
that a way of planning and management structure ensuring the sustainability for
the diversity of these species is still contentious, while there are
deficiencies on the species-specific information and management processes.
Anahtar Kelimeler
Non-Wood Forest Products Turkish Forestry Institutional structure Forest Management Plans
Kaynakça
- Başkent, E., Z., Küçüker, D., M., 2011: Inventory of Non Wood Forest Products, Proceedings of II. International Non-wood Forest Products Symposium, 8-10 September 2011. Isparta. ISBN:978-9944-452-52-6. Pages: 58-67.
- Berkes, F., Davidson - Hunt, I., 2010: Innovating through commons use: community-based enterprises, International Journal of the Commons, Vol. 4, no 1 February 2010, pp. 1–7.
- Bozkurt, Y., Yaltırık, F., Özdönmez M., 1982: Türkiye’de Orman Yan Ürünleri, İ.Ü. Yayın No: 2845, OF. Yayın No: 302, İstanbul. 190 sayfa.
- Chamberlain, J. L., 2004: A Strategy for Nontimber Forest Products Research and Technology Transfer for Southern United States, Proceedings of the IUFRO Division 5 Research Groups 5.11 and 5.12, New Zealand, march 11-15, 2003. USDA, PNW GTR 604.
- ÇOB 2004: Türkiye Ulusal Ormancılık Programı 2004-2023. Ankara
- Davidson-Hunt., I., Duchesne L., C., Zasada J., C., 2001: Nontimber Forest Products: Local Livelihoods and Integrated Forest Management, (İçinde Forest Communities in the Third Millennium: Linking Research, Business, and Policy Toward a Sustainable Non-Timber Forest Product Sector, USDA, GTR- NC- 217, 2001.
- FAO 2016: State of the World’s Forests 2016. Forests and agriculture: land-use challenges and opportunities. Rome. ISBN 978-92-5-109208-8.
- Işık, K.,2014: Biyolojik Çeşitlilik, ANG Vakfı yayın no: 2, ISBN: 978-975-01176-0-2, İstanbul, 224 Sayfa. Lund, H. Gyde. 1998: The non-wood forest resources mystery. In: Lund, H. Gyde; Pajari, Brita; Korhonen, Minna. eds. 1998. Sustainable development of non-wood goods and benefits from boreal and cold temperate forests. Proceedings of the workshop. Joensuu, Finland. 18-22 January 1998. EFI Proceedings 23. Joensuu, Finland: European Forest Institute; 29-45.
- Lynch, K. A., Maclain, R., J., 2003: Access, Labour, and Wild Floral Greens Management in Western Washington’s Forests, PNW-GTR-585. 61. Pages. Mohammed, G. H., 2001: Recommendations for Sustainable Development of Non-timber Forest Products, (İçinde Forest Communities in the Third Millennium: Linking Research, Business, and Policy Toward a Sustainable Non-Timber Forest Product Sector, USDA, GTR- NC- 217, 2001.
- OGM, 1987: Ülkemizdeki Bazı Önemli Orman Tali Ürünlerinin Teşhis ve Tanıtım Kılavuzu, Yayın No:659, Seri No: 18, 89 sayfa.
- OGM, 2004: Türkiye Ormanlarında Odun Dışı Ürünler, Ankara. OGM, 2008: Orman Amenajman Yönetmeliği, Ankara.
- OGM, 2009: 2010-2014 Orman Genel Müdürlüğü Stratejik Plan, Ankara. OGM, 2012: 2013-2017 Orman Genel Müdürlüğü Stratejik Plan, Ankara. OGM, 2016: Stratejik Plan 2017 - 2021. https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/StratejikPlan/Forms/AllItems.aspx (30.06.2017).
- OGM, 2017: https://www.ogm.gov.tr/Baskanliklar/OdunDisiUrunveHizmetler/Sayfalar/Odun-Disi-Urun-ve-Hizmetler.aspx (30.06.2017). Ok K. 2000: Orman Kaynakları Planlamasına Aşamalı Yaklaşım. İ.Ü. Orman Fakültesi Dergisi Seri B Cilt 49 Sayı: 1-2-3-4 İstanbul.
- Ok, K., Alagöz, G. Ö., Atıcı, E., Çoban, S., Şenyurt, M., 2012: Süsleme Amaçlı Kullanılan Odun dışı Orman Ürünlerinin Sürdürülebilir Yönetimi, TÜBİTAK 109O264 Proje Sonuç Raporu, DOI: 10.13140/RG.2.1.1019.9764, https://www.researchgate.net/publication/282845134
- Orman Su, 2016: Ormancılık İstatistikleri 2016, https://www.ogm.gov.tr/ekutuphane/Istatistikler. 16-F6A1-40F4-BE44-7526AE967FDC} (Erişim, 31.07.2017)
- Topay, M., 2011: Recreation as an Important Non-wood Forest Product, Proceedings of II. International Non-wood Forest Products Symposium, 8-10 September 2011. Isparta, ISBN:978-9944-452-52-6. Pages: 58-67.
- Vance, N., C., Borsting, M., Pilz, D., Freed, J., 2001: Special Forest Products Species Information Guide for the Pacific North West, PNW-GTR-513. 169. Pages. Vantomme, P., 2001: FAO’s Non-wood Forest Products Programme, Seminar Proceedings of Harvesting of Non-wood Forest Products, 2-8 October 2000. Izmir.