Samenvatting
Mensen met een licht verstandelijke beperking (LVB) vormen een risicogroep voor middelengebruik. Dit artikel beschrijft een Nederlands onderzoeksproject naar vóórkomen en risicofactoren van (problematisch) middelengebruik bij deze groep, en de manier waarop dit gebruik gemeten kan worden. Uit de literatuur, een enquête in de gehandicaptenzorg en databaseonderzoek blijkt dat (problematisch) gebruik van alle soorten middelen onder personen met een LVB voorkomt, en dat een groot deel van de problematische gebruikers onvoldoende hulp krijgt. Uit onderzoek met de Substance use and misuse in Intellectual Disability-Questionnaire (SumID-Q), onder 419 cliënten met LVB, bleek dat in de maand voor het interview 62 % rookte, 64 % alcohol dronk en dat 15 % cannabis en 1 % stimulerende middelen gebruikte. Vergelijking van zelfrapportage met de SumID-Q, stafrapportage op cliëntniveau, en urine-, haar- en pleisteronderzoek, leverde geen meerwaarde voor de laatste categorie op. Zonder cliëntgebonden screening blijkt slechts het topje van de ijsberg van gebruikers in beeld te komen. Zij die wel in beeld zijn met dubbele problematiek, krijgen vaak geen dubbele hulp. Systematische screening is daarom hard nodig, evenals preventie, behandeling en betere samenwerking tussen gehandicaptenzorg en verslavingszorg. Gelukkig zijn in Nederland de afgelopen jaren hierin al de nodige initiatieven ontplooid.
Abstract
Individuals with a mild to borderline intellectual disability (MBID) are a risk group for substance use. This article describes findings of a Dutch research project into rates and risks of substance use (disorder) in MBID, and methods to assess substance use in this group. Findings from literature, a survey in disability services, and a comparison of databases show that all types of substance use (disorder) are prevalent in MBID, and that those with problematic use often receive inadequate help. According to research with the Substance use and misuse in Intellectual Disability-Questionnaire (SumID-Q) in 419 clients with MBID in disability services, 62% smoked tobacco, 64% drank alcohol, 15% used cannabis, and 1% used stimulants in the month prior to the interview. Comparison of the SumID-Q, staff-reports, and biomarker analysis in urine-, hair-, and plaster samples showed no added value of the latter. Without client-based screening only the tip of the iceberg of substance users is seen. Those who are recognized to have dual diagnosis, often do not receive dual help. Hence client based screening, but also better prevention and treatment for this group is needed, as well as closer collaboration between addiction care and disability services.
This is a preview of subscription content, log in via an institution to check access.
Notes
Mensen met een IQ tussen de 70 en 85 worden ook wel ‘zwakbegaafd’ genoemd, en vallen buiten de formele DSM5 classificatie van Verstandelijke Beperking. In Nederland wordt echter aan deze groep hulp vanuit de LVB zorg geboden, wanneer de individuele problematiek daar om vraagt.
Literatuur
Cocco, K. M., & Harper, D. C. (2002). Substance use in people with mental retardation: assessing potential problem areas. Mental Health Aspects of Developmental Disabilities, 5, 101–108.
Dijk, M. van, VanDerNagel, J. E. L., Dijkstra, B. A. G., Didden, R., Haan, H. A. de, & Jong, C. A. J. de (2016). TactIQ: lichte verstandelijke beperking bij mensen met een verslaving. In C. A. J. de Jong, H. A. de Haan, B. A. G. Dijkstra & A. F. A. Schellekens (red.), Verslaving anders bekijken (pag. 34–37). Nijmegen: NISPA.
Duijvenbode, N. van, & VanDerNagel, J. E. L. (2016). Van hete aardappel naar hot topic: verslavingsproblematiek bij mensen met een lichte verstandelijke beperking. De Psycholoog, 51, 10–18.
Duijvenbode, N. van, VanDerNagel, J. E. L., Didden, R., Engels, R. C. M. E., Buitelaar, J. K., Kiewik, M., & Jong, C. A. J. de (2015). Substance use disorders in individuals with mild to borderline intellectual disability: current status and future directions. Research in Developmental Disabilities, 38, 319–328.
McGillicuddy, N. B. (2006). A review of substance use research among those with mental retardation. Mental Retardation and Developmental Disabilities Research Reviews, 12, 41–47.
Mutsaers, K., Blekman, J., & Schipper, H. (2007). Licht verstandelijk gehandicapten en middelengebruik, wat is er tot op heden bekend? Utrecht: Trimbos-instituut.
Slayter, E. M. (2010). Disparities in access to substance abuse treatment among people with intellectual disabilities and serious mental illness. Health and Social Work, 35, 49–59.
Sturmey, P., Reyer, H., Lee, R., & Robek, A. (2003). Substance-related disorders in persons with mental retardation. Kingston: NADD Press.
Swerts, C., Vandevelde, S., VanDerNagel, J. E. L., Vanderplasschen, W., Claes, C., & Mayer, J. de (2017). Substance use among persons with intellectual disabilities (ID) living independently in the community in Flanders. Research in Developmental Disabilities, 63, 107–117.
Taggart, L., McLaughlin, D., Quinn, B., & Milligan, V. (2006). An exploration of substance misuse in people with intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 50, 588–597.
Taggart, L., McLaughlin, D., Quinn, B., & McFarlane, C. (2007). Listening to people with intellectual disabilities who misuse alcohol and drugs. Health and Social Care in the Community, 15, 360–368.
Tweede Kamer der Staten-Generaal (2007). Aanhangsel van de handelingen, vragen gesteld door de leden der Kamer, met de daarop door de regering gegeven antwoorden nr. 1724. Den Haag: Tweede Kamer der Staten-Generaal.
VanDerNagel, J. E. L. (2015). Hoop doet leven. Medisch Contact, 51, 52.
VanDerNagel, J. E. L. (2016) Is it just the tip of the Iceberg? Substance use and misuse in Intellectual Disability (SumID) (Doctoral thesis, Radboud University Nijmegen, the Netherlands).
VanDerNagel, J. E. L., & Kiewik, M. (2016). Handleiding CGT. Cognitieve gedragstherapeutische behandeling voor problematisch middelengebruik bij mensen met een lichte verstandelijke beperking. Amersfoort: Resultaten Scoren.
VanDerNagel, J. E. L., Kiewik, M., Jong, C. A. J. de, Buitelaar, J. K., Didden, R., Uges, D. R. A., McGillicuddy, N. B., & Korzilius, H. P. L. M. (2008). Substance use and misuse in Intellectual Disability (SumID). Den Haag: ZonMW. Grant application form. Dossier number: 60-60600-97-158.
VanDerNagel, J. E. L., Kiewik, M., Buitelaar, J. K., & Jong, C. A. J. de (2011a). Staff perspectives of substance use and misuse among adults with intellectual disabilities enrolled in Dutch disability services. Journal of Policies and Practices in Intellectual Disability, 8, 143–149.
VanDerNagel, J. E. L., Kiewik, M., & Jong, C. A. J. de (2011b). Substance use and misuse in intellectual disability (SumID). Meten is weten: het in kaart brengen van middelengebruik onder verstandelijk beperkten. Den Haag: ZonMW. Grant application form. Dossier number 31160306
VanDerNagel, J. E. L., Kiewik, M., Dijk, M. van, Jong, C. A. J. de, & Didden, R. (2011c). Handleiding SumID-Q, meetinstrument voor het in kaart brengen van middelengebruik bij mensen met een lichte verstandelijke beperking. Deventer: Tactus.
VanDerNagel, J. E. L., Kemna, L. E. M., Trentelman, M. J., & Didden, R. (2013). Middelengebruik bij cliënten met een verstandelijke beperking, methode voor het signaleren en bespreken. Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde, 157, A5668.
VanDerNagel, J. E. L., Kiewik, M., Postel, M. G., Dijk, M. van, Didden, R., Buitelaar, J. K., & Jong, C. A. J. de (2014). Capture recapture estimation of the prevalence of mild intellectual disability and substance use disorder. Research in Developmental Disabilities, 35, 808–813.
VanDerNagel, J. E. L., Westendorp, H., Dijk, M. van, & Kiewik, M. (2016). Minder drank of drugs 2.0. Deventer: Tactus.
VanDerNagel, J. E. L., Kiewik, M., Dijk, M. van, Didden, R., Korzilius, H. P. L. M., Palen, J. van der, Jong, C. A. J. de, et al. (2017a). Substance use in individuals with mild to borderline intellectual disability: a comparison between self-report, collateral-report and biomarker analysis. Research in Developmental Disabilities, 63, 151–159.
VanDerNagel, J. E. L., Dijk, M. van, Kemna, L. E. M., Barendregt, C., & Wits, E. (2017b). (H)erkend en juist behandeld. Handreiking voor implementatie en uitvoering van een LVB-vriendelijke intake in de verslavingszorg. Utrecht: Perspectief.
VanDerNagel, J.E.L., Kiewik, Didden, R., Korzilius, H.P.L.M.M., Dijk, M. van, Palen, J. van der, Buitelaar, J.K., Jong, C.A.J. de (accepted for publication). Substance use in individuals with mild to borderline intellectual disability in the Netherlands: an exploration of rates and risks. Advances in Neurodevelopmental Disorders.
Dankbetuiging
In het SumID-project werken Tactus verslavingszorg, Aveleijn verstandelijk gehandicaptenzorg en het Nijmegen Institute of Scientist-Practitioners in Addiction (NISPA) samen. Het epidemiologisch onderzoek binnen het SumID-project werd mede mogelijk gemaakt door een onderzoekssubsidie van ZonMW (VanDerNagel et al. 2008).
Author information
Authors and Affiliations
Corresponding author
Additional information
Dit artikel is een bewerking van de Nederlandse samenvatting uit: VanDerNagel, J.E.L. (2016). Is it just the tip of the Iceberg? Substance use and misuse in Intellectual Disability (SumID). Academisch proefschrift. Nijmegen: Radboud Universiteit Nijmegen.
Rights and permissions
About this article
Cite this article
VanDerNagel, J.E.L. Verslaving en licht verstandelijke beperking. Verslaving 13, 245–256 (2017). https://doi.org/10.1007/s12501-017-0135-9
Published:
Issue Date:
DOI: https://doi.org/10.1007/s12501-017-0135-9