Polish dilemmas in compensating landowners in the vicinity of airports – black letter law vs. law in action
Magdalena Habdas
Instytut Nauk Prawnych, Uniwersytet Śląski w Katowicach , PolskaAbstrakt
Negatywne efekty zewnętrzne działalności lotniska, utożsamiane głównie z hałasem, stają się w miarę rozwoju transportu lotniczego coraz bardziej uciążliwe dla właścicieli nieruchomości mieszkalnych zlokalizowanych w sąsiedztwie lotnisk. W celu rozstrzygnięcia konfliktu sąsiedzkiego ustawodawca wprowadza regulacje dotyczące tworzenia obszarów ograniczonego użytkowania (OOU), na których dopuszcza przekraczanie norm hałasowych. W obszarach tych wprowadza ograniczenia w sposobie korzystania z nieruchomości, kształtując racjonalne zagospodarowanie przestrzeni wokół lotniska, oraz przyznaje właścicielom nieruchomości roszczenia odszkodowawcze. Mają one rekompensować planistyczne ograniczenia dotyczące nieruchomości w OOU oraz poniesione koszty na zapewnienie izolacyjności akustycznej budynków. Praktyczne stosowanie przepisów dotyczących OOU odbiega od ich brzmienia, powodując kompensację szkód bez uzasadnienia prawnego i ekonomicznego, a także niwecząc cel ustawowej regulacji. Postulowana jest rewizja aktualnej praktyki uwzględniająca prawne, społeczne i ekonomiczne znaczenie obowiązującej regulacji.
Słowa kluczowe:
obszar ograniczonego użytkowania, hałas lotniczy, szkoda legalna, odszkodowanieBibliografia
Bagińska E., Odpowiedzialność odszkodowawcza za wykonywanie władzy publicznej, Warszawa 2006.
Bagińska E., Odpowiedzialność deliktowa w razie niepewności związku przyczynowego. Studium prawnoporównawcze, Toruń 2013.
Banaszak B., Prawo konstytucyjne, Warszawa 2017.
Banner S., Who Owns the Sky? The Struggle to Control Airspace from the Wright Brothers On, Cambridge, MA–London 2008.
Bednarek M., Prawo do mieszkania w konstytucji i ustawodawstwie, Warszawa 2007.
Boć J., Samborska-Boć E., Podstawowe regulacje prawnej ochrony środowiska, in: J. Boć, K. Nowacki, E. Samborska-Boć, Ochrona środowiska, Wrocław 2008.
Bojar-Fijałkowski T., Równe prawo do środowiska należytej jakości w założeniach sprawiedliwości ekologicznej, in: Prawa człowieka a ochrona środowiska – wspólne wartości i wyzwania, eds. B. Gronowska, B. Rakoczy, J. Kapelańska-Pręgowska, K. Karpus, P. Sadowski, Toruń 2018.
Bukowski Z., Koncepcja zrównoważonego rozwoju a prawa człowieka, in: Prawa człowieka a ochrona środowiska – wspólne wartości i wyzwania, eds. B. Gronowska, B. Rakoczy, J. Kapelańska-Pręgowska, K. Karpus, P. Sadowski, Toruń 2018.
Burgess M., Effectiveness of the Noise Insulation Program for Houses Around Sydney Airport, Fifth International Congress on Sound And Vibration, December 15–18, 1997 Adelaide, South Australia, https://www.acoustics.asn.au/conference_ proceedings/ICSVS-1997/pdf/scan/sv970397.pdf, [access: 30.03.2020].
Chepesiuk R., Decibel Hell: The Effects of Living in a Noisy World, Environmental Health Perspectives 2005, vol. 113.
Ciechanowicz-McLean J., Konstytucyjna zasada wolności gospodarczej a ochrona środowiska, Gdańskie Studia Prawnicze 2014, vol. 31.
Ciechanowicz-McLean J., Prawo ochrony i zarządzania środowiskiem, Warszawa 2019.
Czachórski W. (updated by M. Safjan i E. Skowrońska-Bocian), Zobowiązania. Zarys wykładu /Obligations. An outline/, Warszawa 2009.
Czajkowska-Matosiuk K., Ograniczenie korzystania z nieruchomości w związku z wymogami ochrony środowiska, Prawo i Środowisko 2015, no. 1.
Czech W.K., Szkoda w obszarze środowiska i wina jako determinanty odpowiedzialności administracyjnej za tę szkodę, Białystok 2008.
Dalszy wzrost na polskim niebie. Prognozy dla rynku lotniczego 2018 /Continuing growth in Polish skies. Prognoses for the aviation market 2018/, https://www.pwc.pl/pl/pdf/publikacje/2018/prognozy-dla-rynku-lotniczego-raport-2018.pdf [access: 30.03. 2020].
Drollinger M.T., Land Use Planning Approaches to Mitigating General Aviation Aircraft Noise, Transportation Research Record 1332, p. 11–19, http://onlinepubs.trb.org/Onlinepubs/trr/1992/1332/1332–002.pdf [access: 30.03.2020].
Dybowski T., Ochrona własności w prawie polskim (rei vindicatio – actio negatoria), Warszawa 1969.
Dybowski T., Naprawienie szkody, in: Prawo zobowiązań. Część ogólna, ed. Z. Radwański, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1981.
Foryś I., Habdas M., Konowalczuk J., Fair and effective compensation of loss in restricted use areas surrounding airports in Poland, Ekonomia i Środowisko 2019, no. 3.
Gdesz M., Wywłaszczenie planistyczne, Samorząd Terytorialny 2014, no. 4.
Górski M., Ochrona jakości środowiska i prawo emisyjne, in: Prawo ochrony środowiska, ed. M. Górski, Warszawa 2018.
Gray K., Gray S.F., Elements of land law, Oxford 2009.
Gruszecki K., Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Warszawa 2019.
Habdas M., Fundamental premises of land expropriation in Poland, in: Rethinking Expropriation Law, vol. 1: Public Interest in Expropriation, eds. B. Hoops, E.J. Marais, H. Mostert, J.A.M.A. Sluysmans, L.C.A. Verstappen, The Hague 2015.
Habdas M., in: Kodeks cywilny. Komentarz, vol. 2: Własność i inne prawa rzeczowe (art. 126–352), eds. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2018.
Habdas M., Konowalczuk J., Cele i warunki skutecznej interwencji państwa w obszarach ograniczonego użytkowania portów lotniczych, Świat Nieruchomości 2018, no. 3.
Habdas M., Konowalczuk J., Dyferencja w szacowaniu nieruchomości do celów odszkodowań w obszarach ograniczonego użytkowania portów lotniczych, Rzeczoznawca Majątkowy 2018, no. 4.
Jarosz-Żukowska S., Prawo do własności – własność jako prawo podmiotowe, in: Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, eds. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002.
Jarosz-Żukowska S., Właściwość Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawach dawnych aktów nacjonalizacyjnych i wywłaszczeniowych oraz nowego ustawodawstwa restytucyjnego – sprawy polskie, Studia Erasmiana Wratislaviensia 2009, no. 3.
Jarosz-Żukowska S., Własność w okresie przeobrażeń ustrojowych w Polsce z perspektywy orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Wrocław 2016.
Jendrośka J., Bar M., Prawo ochrony środowiska. Podręcznik, Wrocław 2005.
Kacprzak-Szymańska E., Problematyka obszaru ograniczonego użytkowania w orzeczeniach sądów cywilnych, Rocznik Samorządowy 2013, no. 2.
Kaliński M., Szkoda na mieniu i jej naprawienie, Warszawa 2011.
Katner W.J., Ochrona własności nieruchomości przed naruszeniami pośrednimi, Warszawa 1982.
Kędzierski R., Lotniska mogą utonąć w roszczeniach. Nawet 1500 pozwów i 150 mln zł odszkodowania za hałas, https://next.gazeta.pl/next/7,151003,24565139,lotniska-moga-utonac-w-roszczeniach-nawet-1500-pozwow-i-150.html#s=BoxOpImg3 [access: 30.03.2020].
Klenowska K., Wybrane zagadnienia dotyczące odpowiedzialności odszkodowawczej w związku z funkcjonowaniem lotnisk w Polsce, in: Europeizacja prawa ochrony środowiska, eds. M. Rudnicki, A. Haładyj, K. Sobieraj, Lublin 2011.
Kokowski P., Pękala P., Kaczmarek T., Poziom hałasu w obszarze ograniczonego użytkowania wokół portu lotniczego, Problemy Rynku Nieruchomości 2015, no. 1.
Korzeniowski P., Zasady prawne ochrony środowiska, Łódź 2010.
Kosikowski C., Zasada ochrony własności, in: Zasady podstawowe polskiej Konstytucji, ed. W. Sokolewicz, Warszawa, 1998.
Mikosz R., „Ograniczenia” własności (na przykładzie prawa górniczego), Problemy Prawne Górnictwa 1982, no. 5.
Miler A., Obszar ograniczonego użytkowania, Toruń 2012.
Najwyższa Izba Kontroli, Ochrona mieszkańców dużych miast przed hałasem, Warszawa 2014, https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/13/134/LBY/ [access: 30.03.2020].
Oniszczuk J., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego na początku XXI wieku, Kraków 2004.
Paczkowska A., Charakter prawny terminu dochodzenia roszczeń odszkodowawczych w związku z ustanowieniem strefy ograniczonego użytkowania, Przegląd Prawa Handlowego 2015, no. 11.
Parchomiuk J., Odpowiedzialność odszkodowawcza za legalne działania administracji publicznej, Warszawa 2007.
Pawłowski J.M., Obowiązek odszkodowawczy w związku z naruszeniem art. 1 Pierwszego Protokołu Dodatkowego do Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, Rejent 2007, no. 5.
Pchałek M., in: Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Warszawa 2019.
Piątowski J.S., Zakres i wykonywanie własności nieruchomości, in: Prawo własności i inne prawa rzeczowe, ed. J. Ignatowicz, Wrocław–Warszawa–Kraków– Gdańsk 1977.
Powszechne Krajowe Zasady Wyceny (PKZW) Nr 1, KSWP 1, Wartość Rynkowa i Wartość Odtworzeniowa /Market Value and Replacement Value/, point 3.6.6., www.pfsrm.pl.
Projekcja liczby obsłużonych pasażerów oraz liczby operacji pasażerskich w Polsce do roku 2035, http://ulc.gov.pl/_download/regulacja_rynku/statystyki/prognozy/prognoza_2017.pdf [access:: 30.03.2020].
Radwański R., Zieliński M., Stosowanie i wykładnia prawa cywilnego, in: Prawo cywilne – część ogólna, ed. M. Safjan, Warszawa 2012.
Rakoczy B., Glosa do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2009 r., II CSK 546/08, Przegląd Prawa Ochrony Środowiska 2010, no. 2.
Rakoczy B., Prawo ochrony środowiska. Komentarz, Warszawa 2013.
Rakoczy B., Postępowanie w sprawie ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania w prawie polskim, Prawo i Środowisko 2013, no. 2.
Rakoczy B., Gołębiewski Z., Ratajczak J., Smolibowska-Hruszka G., Obszar ograniczonego użytkowania w prawie polskim, Warszawa 2011.
Romańska-Ściseł M., Ewolucja instytucji prawnej strefy ochronnej w prawie ochrony środowiska, Studia Iuridica Lublinensia 2004, no. 4.
Ruch lotniczy w Polsce – pozytywne trendy w pierwszej połowie roku - statystyki i analiza, http://ulc.gov.pl/pl/publikacje/wiadomosci/4484-ruch-lotniczy-w-polsce-pozytywne-trendy-w-pierwszej-polowie-roku-statystyki-o-analiza [access: 30.03.2020].
Rudnicki S., Sąsiedztwo nieruchomości. Problematyka prawna, Kraków 1998.
Skrzydło W., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009.
Spurr S.J., Economic foundations of law, London–New York 2019.
Stawicka E., Czy art. 129 ustawy-prawo ochrony środowiska stanowi wyczerpującą podstawę roszczeń właścicieli nieruchomości o wyrównanie strat wynikających z ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania wokół lotnisk, tras komunikacyjnych i tym podobnych zakładów?, Palestra 2012, no. 11–12.
Stawicka E., Odpowiedzialność cywilna za utratę wartości nieruchomości położonych w obszarze ograniczonego użytkowania wokół lotnisk – wybrane aspekty, Palestra 2014, no. 9.
Stelmachowski A., in: Prawo rzeczowe, ed. T. Dybowski, Warszawa 2007.
Stelmasiak J., Wąsikowska A., Zasady ogólne prawa ochrony środowiska, in: Prawo ochrony środowiska, ed. J. Stelmasiak, Warszawa 2010.
Suchar T., Ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości w związku z ochroną środowiska, Casus 2011, no. 59.
Szalewska M., Model odpowiedzialności odszkodowawczej z tytułu ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania, in: Problemy pogranicza prawa administracyjnego i prawa ochrony środowiska, eds. M. Stahl, P. Korzeniowski, A. Kaźmierska-Patrzyczna, Warszawa 2017.
Świderski K., Odpowiedzialność gminy z tytułu szkód spowodowanych kształtowaniem ładu przestrzennego, Samorząd Terytorialny 2006, no. 9.
Tabaka M., Nowy pas startowy w Balicach zagrożony. Mieszkańcy piszą do premiera, grożą Strasburgiem, https://spidersweb.pl/bizblog/balice-nowy-pas-rozbudowa-protest-mieszkancy-sad/.
The Appraisal Institute, The Appraisal of Real Estate, Chicago 2013.
The Appraisal Institute, The Dictionary of Real Estate Appraisal, Chicago 2015.
ULC: Nowa prognoza ruchu lotniczego – dobre perspektywy rozwoju dla polskich lotnisk, http://ulc.gov.pl/pl/publikacje/wiadomosci/4284-ulc-nowa-prognoza-ruchu-lotniczego-dobre-perspektywy-rozwoju-dla-polskich-lotnisk [access: 30.03.2020].
Wałachowska M., in: Kodeks cywilny. Komentarz, vol. 3: Zobowiązania. Część ogólna (art. 353–534), eds. M. Habdas, M. Fras, Warszawa 2018.
Wesołek M., Odszkodowania za hałas na Ławicy. Ile i komu płacić za hałas? „Nie powinniśmy płacić tyle, ile Okęcie”, https://poznan.wyborcza.pl/poznan/7,105531,24819766,ile- i-komu-placic-za-halas.html [access: 30 March 2020].
Wojciechowska K.B., Lotniskowy obszar ograniczonego użytkowania, Warszawa 2019.
Zieliński M., Osiemnaście mitów w myśleniu o wykładni prawa, Palestra 2011, no. 3–4.
Zięty J.J., Roszczenia właściciela oraz użytkownika wieczystego nieruchomości związane z uchwaleniem lub zmiana miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego oraz wydaniem decyzji o warunkach zabudowy bądź lokalizacji inwestycji celu publicznego, Samorząd Terytorialny 2011, no. 4.
Licencja
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
