نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

• محمد سلطانی ¹
• شهرزاد حدادی ²

¹ عضو هیأت علمی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی

² دانشجوی دکتری حقوق خصوصی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

یکی از ویژگی‌های اساسی عقد مضاربه اشاعه طرفین در سود و زیان حاصل از فعالیت تجاری است، به‌ نحوی که هر کدام از آنها به نسبتی که در ابتدای عقد بر آن توافق می‌کنند، در سود به‌دست‌آمده شریک باشند و عامل به عنوان امین مالک تمام تلاش خویش را به کار بندد تا سرمایه وی را در عملیاتی سودآور به کار گیرد. این نوشته در پی آن است تا با تأکید بر رویه عملی بانک‌ها، مباحث تحلیل اقتصادی حقوق و نیز رویه قضایی، وضعیت سود معین در مضاربه بانکی را تحلیل نماید. تحلیل اقتصادی موضوع و بررسی رویه عملی نشان می‌دهد که در مضاربه‌های بانکی عموماً بانک به ‌دنبال آن است تا میزان معینی از سود را بدون توجه به نتایج واقعی حاصل از فعالیت موضوع مضاربه به‌دست آورد؛ در حالی ­که مقتضای ذات عقد مضاربه تجارت‌ کردن و اشاعه طرفین در سود و زیان حاصل از فعالیت‌های تجاری است. به ‌نظر می‌رسد که اگر اثر چنین شرطی صرفاً خروج قرارداد از شمول عنوان مضاربه باشد و عقد، یک قرارداد معتبر موضوع ماده 10 قانون مدنی دانسته شود، معامله منعقده یک معامله ربوی خواهد بود. از طرف دیگر اگر شرط صرفاً نامشروع تلقی گردیده و باطل و غیرمبطل باشد، کان‌لم‌یکن محسوب شده و همچنان وضعیت توزیع سود میان عامل و بانـک مـبهم باقی می‌مـاند. بر این اسـاس باید پذیـرفت که شرط ناظر بر تعیین سود به نحو معین، خلاف مقتضای ذات عقد مضاربه و به استناد بند 1 ماده 233 قانون مدنی باطل و مبطل است. برون‌رفت از این وضعیت مستلزم فراهم ساختن ساختار لازم برای اجرای قواعد بانکداری اسلامی است.

کلیدواژه‌ها

• تسهیلات بانکی
• مضاربه
• سود معین
• مقتضای ذات مضاربه
• تحلیل اقتصادی حقوق

عنوان مقاله [English]

Legal Analysis of Decisive Profit in Mudaraba

نویسندگان [English]

• mohammad soltani ¹
• Shahrzad Hadadi ²

¹ Assistant Professor

²

چکیده [English]

One of the fundamental features of Mudaraba is jointly participating of both parties of the contract in the whole profit and loss caused by the commercial activity in such a way that each of them has a share in the final obtained profit according to what they have agreed on and the agent as a trustee of the owner does his best efforts to use his capital in a profitable manner. This article aims to analyze the decisive profit in bank Mudaraba by emphasizing on the actual practices of the banks, legal analysis of law issues and also the existing judicial procedure. Generally in bank Mudaraba the bank seeks to gain decisive portion of the reached profit regardless of real consequences of the contract, while the substantial component of this kind of contract, i.e. Mudaraba, is doing commerce and participating in the eventual profit and loss of the activity. Keeping that in mind, it seems that if the only effect of this contractual provision was just transforming the contract into a one which is valid under Article 10 of the Civil Code, the whole transaction would be a usury contract. On the other hand if the provision itself was just recognized illegal and consequently null and non-nullifying, it would be accounted as canceled. So the way of distributing the profit between bank and agent still remains vague. Accordingly it must be accepted that this kind of provision which determines the decisive portion of the gained profit on behalf of the bank, based on the Article 233 (1) of the civil code, is null that nullifies the contract.

کلیدواژه‌ها [English]

• Bank Facilities
• Islamic Contracts
• Mudaraba
• Decisive Profit
• Economic Analysis of Law