نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار پ‍ژوهش بخش تحقیقات فنی و مهندسی کشاورزی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران.

2 کارشناس ارشد زراعت و دانش آموخته دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه.

3 استادیار پ‍ژوهش بخش تحقیقات زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران.

4 استادیار پ‍ژوهش بخش تحقیقات جنگل و مرتع، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان شرقی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تبریز، ایران.

چکیده

برای بررسی تأثیر کیفیت آب آبیاری بر عملکرد گلرنگ به‌منظور تولید بهینه این محصول در حاشیه شرقی دریاچه ارومیه، آزمایشی با سطوح مختلف شوری آب آبیاری با قابلیت هدایت الکتریکی (ECw) 8/1 و 8/5 دسی‌‌زیمنس بر متر بر روی ژنوتیپ‌‌های بومی آذربایجان شامل دیزج‌حسین‌بیگ مرند، کشک‌سرای مرند و آق‌کند میانه در قالب طرح اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک کامل تصادفی انجام شد. نتایج نشان داد اثر متقابل سطوح مختلف شوری و ژنوتیپ بر عملکرد دانه، وزن هزاردانه و وزن طبق اصلی معنی‌دار بود. ژنوتیپ‌های گلرنگ در صفت شاخص برداشت باهم فرق داشتند که نشان‌دهنده وجود تنوع ژنتیکی بین ژنوتیپ‌های مورد بررسی از نظر این صفت بود. همچنین، سطوح مختلف شوری، عملکرد بیولوژیک و تعداد دانه در طبق را تحت تأثیر قرار دادند. ولی، تیمارهای آزمایش تأثیر معنی‌داری در صفات تعداد برگ، تعداد شاخه فرعی، قطر طبق و تعداد طبق در بوته نداشت. با افزایش شوری آب آبیاری از 8/1 به 8/5 دسی زیمنس ‌بر‌ متر، تعداد دانه در طبق 45 درصد، عملکرد بیولوژیک 56 درصد، و عملکرد دانه 44 درصد کاهش یافت. بیشترین و کمترین وزن هزاردانه به ترتیب برابر 38 و 26 گرم و بیشترین عملکرد دانه به ترتیب در سطح اول و دوم شوری آب و با مقادیر 1207 و 568 کیلوگرم در هکتار را ژنوتیپ کشک‌سرای مرند تولید نمود. کمترین عملکرد دانه 426 کیلوگرم در هکتار در سطح شوری آب 8/5 دسی زیمنس ‌بر‌ متر و با ژنوتیپ دیزج‌حسین‌بیگ مرند به دست آمد. بنابراین، با توجه به تفاوت معنی‏دار عملکرد دانه ژنوتیپ کشک‌سرای مرند نسبت به سایر ژنوتیپ‌های بومی آذربایجان در هر دو سطح شوری آب آبیاری، ژنوتیپ یادشده به‌عنوان مناسب‏ترین ژنوتیپ برای تولید بهینه این محصول در حاشیه شرقی دریاچه ارومیه معرفی می‏گردد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Water Quality Effect on Yield and Yield Components of Four Genotypes of Safflower

نویسندگان [English]

  • a n 1
  • t m 2
  • m.b kh 3
  • a a 4

1 Agricultural Engineering Research Department, East Azarbaijan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Tabriz, Iran.

2 Former MSc Student, Islamic Azad University, Miyaneh Branch.

3 Seed and Plant Improvement Research Department, East Azarbaijan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Tabriz, Iran.

4 Research Division of Natural Resources, East Azarbaijan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Tabriz, Iran.

چکیده [English]

The present study was conducted with the aim of investigating the effect of water quality on safflower yield and yield components. The experiment had two factors including water salinity at two levels (S1= 1.8 dS m-1 and S2= 5.8 dS m-1) and landrace genotypes of safflower (G1= Dizaj Hossein Beig- Marand, G2= Koshaksara- Marand, and G3= Agkand- Mianeh). The experiment was laid out as a split plot design with three replications. Results showed that the interaction effects of salinity and landrace genotypes on grain yield, 1000- seeds weights, and the main capitol weight were significant (P<0.05). Landrace genotypes of safflower were different in the harvest index. This result revealed a genetic diversity among safflower genotypes. Water salinity affected biological yield and seeds per capitol. The traits such as leaves and stem numbers, capitol diameter and capitol per plant were not affected by the experimental treatments. With increasing water salinity from 1.8 to 5.8 dSm-1, the seeds per capitol, biological yield, and grain yield decreased by 45%, 56% and 44%, respectively. The highest and lowest 1000-seeds weights were recorded as 38 and 26 g, respectively. The highest grain yield was obtained by Koshaksara-Marand genotype at salinity of 1.8 dS m-1 (1207 kg ha-1) and 5.8 dS m-1 (568 kg ha-1). The lowest yield of 426 kg ha-1 was from Dizaj Hossein Beig-Marand genotype at salinity of 5.8 dS m-1. Therefore, Koshaksara- Marand genotype produced high yield as compared to other genotypes under water salinity treatments. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Saline water
  • Safflower yield
  • Water salinity stress
  • Koshaksara-Marand genotype
  1. ابراهیم‏زاده سروستانی، ل.، م.ج. آروین و ک. مقصودی.1390 . مطالعه اثر تنظیم‌کننده رشد گیاهی سایکوسل بر عملکرد دانه و اجزا عملکرد آن در گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) رقم محلی اصفهان. تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران. 27(1):134-127.
  2. احسان­زاده، پ. و ع. زارعیان بغدادآبادی. 1382. اثر تراکم بوته بر عملکرد، اجزای عملکرد و برخی ویژگی‌های رشد دو رقم گلرنگ در شرایط آب و هوایی اصفهان. علوم آب‌وخاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی). 7(1): 140-129.
  3. امیدی تبریزی، ح.، م. ر. احمدی، م. ر. شهسواری، و س. کریمی. 1379. بررسی پایداری عملکرد دانه روغن در چند رقم و لاین گلرنگ زمستانه. نهال و بذر. (2)16: 145-130.
  4.  اهدایی، ب. و ق. نورمحمدی. 1363. اثر تاریخ کشت روی عملکرد دانه و سایر صفات زراعی دو رقم گلرنگ. مجله علمی کشاورزی دانشگاه شهید چمران (اهواز). 9:38-28.
  5. برادران، ر.، و ح.، زینالی خانقاه. 1375. بررسی رابطه ژنتیکی عملکرد و اجزای آن و مطالعه همبستگی صفات مهم زراعی گلرنگ از طریق تجزیه علیت. چهارمین کنگره زراعت و اصلاح نباتان، اصفهان، ایران.
  6. پوستینی، ک. 1374. واکنش فیزیولوژیکی دو رقم گندم نسبت به تنش شوری. مجله علوم کشاورزی ایران. شماره 26(2)، ص: 57-64.
  7. توکلی، ا. 1381. بررسی قطع آبیاری در مراحل مختلف رشد بر عملکرد، اجزای عملکرد روغن گلرنگ. پایان‏نامه کارشناسی ارشد. دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران.
  8. زینلی، ا. 1378. گلرنگ (شناخت، تولید و مصرف). (تألیف). انتشارات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 144صفحه.
  9. حاﺗﻤﯽ، م.، ح. م. ﻋﻠﯿﺰاده، م. ﺟﻬﺎﻧﺴﻮز، و س. ﭘﻮرداد.1385. بررسی اثرات روش‌های مکانیکی و شیمیایی کنترل علف‌های هرز بر عملکرد و اجزا عملکرد در گلرنگ (Carthamus tinctorius L.) و تحمل گلرنگ به علف‌کش‌ها تحت شرایط دیم. مجله علوم کشاورزی. 12(1): 74-67.
  10. فاضلی کاخکی، س.ف.، ر. صدرآبادی حقیقی، ا. زارع فیض‌آبادی و م. عزت احمدی. 1386. اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و اجزا عملکرد گلرنگ (Carthamus tinctorious L.) در کشت بهاره در جلگه رخ تربت‌حیدریه. پژوهش‌های زراعی ایران. 5 (2).332-327.
  11.  فراست، م.، ن. ساجدی و م. میرزاخانی. 1387. واکنش صفات گیاهی چهار ژنوتیپ گلرنگ در شرایط تنش کمبود آب. یافته‌های نوین کشاورزی. (1): 81-67.
  12. قوامی، ف.، م.ع. ملبویی، م.ر. قنادها، ب. یزدی صمدی، ج. مظفری و م. ج. آقایی. 1382. بررسی واکنش ارقام متحمل گندم ایرانی به تنش شوری در مرحله جوانه‌زنی و گیاهچه، مجله علوم کشاورزی ایران.35 (2): 453- 464.
  13. کافی، م. و م. رستمی. 1386. اثر تنش خشکی بر عملکرد، اجزای عملکرد و درصد روغن ارقام گلرنگ در شرایط آبیاری با آب‌شور. مجله پژوهش‌‌های زراعی ایران. (1)5: 131-121
  14.  مجدنصیری، ب.، م. کریمی، ق. نورمحمدی و م.ر. احمدی.1382. ارزیابی عملکرد، اجزای عملکرد و ویژگی‌های فیزیولوژیک پنج ژنوتیپ گلرنگ در کشت بهاره و تابستانه. علوم کشاورزی. 9 (4): 18-3.
  15. موحدی دهنوی، م. و س.ع.م. مدرس ثانوی. 1385. اثر محلول‌پاشی عناصر کم‌مصرف روی و منگنز بر عملکرد و اجزاء عملکرد سه رقم گلرنگ پاییزه تحت تنش خشکی در منطقه اصفهان. مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی. 13(2):11-1.
  16. نارکی، ف.1380. زراعت گلرنگ. وزارت جهاد کشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی. معاونت ترویج ایستگاه تحقیقات کشاورزی گچساران، نشریه ترویجی، 19 صفحه.

17.  Abedi, M.J., S. Nairizi, N. Ebrahimi Birang, M. Maherani, H. Khaledi, and N. Mehrdadi. 2002. Saline water utilization in unsustanable agriculture. Iranian National Committee on Irrigation and Drainage (IRNCID). Tehran, Iran.

18. Bassil, E.S., S.R. Kaffka, and R.A. Hutmacher. 2002. Response of safflower (Carthamus tinctorius L.) to residual soil N following cotton (Gossypium spp.) in rotation in the San Joaquin Valley of California. The Journal of Agricultural Science, 138(4): 395-402.

19. Beke, G.J. and K.M. Volkmar.1995. Mineral composition of flax (Linum usitatissimum L.) and safflower (Carthamus tinctorius L.) on a saline soil high in sulfate salts. Canadian Journal of Plant Science. 75(2):399-404.

20.Chipa, B.R., and P. Lai. 1995. K/Na ratio as the basis of salt tolerance in wheat Aust. J. Agric. Res. 46: 533-539.

21. Cicek, N., and H. Cakirlar. 2002. The effect of salinity on some physiological parameters in two maize cultivars BULG. J. Plant Physiol. 28 (l-2) 66-74.

22.Curtin, D., H. Steppuhn, and F. Selles. 1993. Plant responses to sulfate and chloride salinity: growth and ionic relations. Soil Science Society of America Journal, 57(5): 1304-1310.

23. Demir, M., and A. Ozturk. 2003. Effects of different soil salinity levels on germination and seedling growth of Safflower (Carthamus tinctorius L.). Turk. J. Agric. and Fores. 27: 224-227.

24. Francois, L.E., and L. Bemastein. 1964. Salt tolerance of safflower. Agron. J. 59: 38-40.

25. Gadallaha, M.A.A., and T. Ramadan. 1997. Effects of zinc and salinity on growth and anatomical structure of  Carthamus tinctorius L. Biol. Plantarum 39: 411-418.

26.Ghorashy, S.R., N. Siomit, and M. Kheradnam. 1972.  Salt tolerance of safflower varieties (Carthamus tinctorius L.) during emergence. Agron. J. 64: 256.

27. Khajeh Pour, M. 2005. Industrial crops production. Jahad-e: Daneshgahi Press. Isfahan University of Technology.

28.Koutroubas, S.D., D.K. Papakosta, and A. Doitsinis,. 2004. Cultivar and seasonal effects on the contribution of pre-anthesis assimilates to safflower yield. Field Crops Research. 90(2):263-274.

29. Leidi, E.O., M. Silberbush, and SH. Lipe.2001. Wheat growth as effected by nitrogen type, pH and salinity. II. Photosynthesis and transpiration. J. Plant Nutr., 14 (3): 247-256.

30. Mahmood, S., S. Iram, and H.R. Athar. 2003. Intra-specific variability in sesame (sesamum indicum) for various quantitive and qualitive attributes under differential salt regimes. J. R. Sci., Bahauddin Zakariya University Multan, Pakistan. 14(2):177-186.

31.Shannon, M.C. 2001. Breeding, Selection and genetics of salt tolerance, In; R.C. Staples and G.H., Toenniessen (eds), salinity tolerance in plants. John Wiley and Sons. pp. 231-254.

32. Shannon, M.C., M.C. Greight, and J.H. Draper. 2003. Screening tests for salt tolerance in lettuce. J. Am. Soc, Hort. Sci. 108: 225-230.

33. Singh, R., and G.P. Bharagava. 1995. Response of safflower (Carthamus tinctorius L.) and dill ( Anethum gaveolens) to salinity. Indian J. Agric. Sci. 65: 442-449.

34. Stephen, R.K., E.K. Thomas, K. Paul, and D.M. Miton. 1999. Safflower production. Available at: http:// llagric.ucdavis.edu/crops/oilseed.safflower.htm.

35. Tanaka, D.L., J.M. Krupinsky, S.D. Merrill, and R.E. Ries. 2001. Safflower production as influenced by previous crop. Abstracts from the Fifth International Safflower Conference. Available at: http://www.Sidney. ars. asda/ gov/ state/ dafflon/

36. Weiss, E.A. 1983. Oilseed Crops. Ch.6: Safflower. Longman Group Limited, Longman House, London, UK. pp: 216-281.

37. Weiss, E.A. 2000. Oilseed Crops. Consoltant in Tropical Agriculture. Victoria, Australia.