شاخص‌های سرمایۀ اجتماعی مؤثر بر رضایتمندی ساکنان سکونتگاه‌های غیررسمی (مطالعۀ موردی: محلۀ فرحزاد شمالی، تهران)

نوع مقاله : پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

2 دانشیار، دانشکدة معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران، تهران، ایران

چکیده

با مطرح‌شدن توسعة پایدار شهری، لزوم دستیابی به کیفیت زندگی مناسب و تأمین رضایتمندی ساکنان، پدیدة اسکان غیررسمی با دیدی جامع­تر توسط محققان مطالعه می‌شود. سرمایة اجتماعی به عنوان یکی از معیارهای اصلی توسعة پایدار، بر کیفیت زندگی و رضایتمندی از کیفیت زندگی تأثیر شایان توجهی دارد. هدف پژوهش حاضر تعیین ابعاد مختلف سرمایة اجتماعی مؤثر بر رضایتمندی ساکنان سکونتگاه­های غیررسمی و تبیین ارتباط این دو مفهوم در چارچوب اهداف توسعة پایدار است. مطالعة حاضر در سطح سکونتگاه غیررسمی محلة فرحزاد تهران با روش توصیفی- همبستگی انجام گرفته است. ابزار جمع‌آوری داده­ها پرسشنامه است. حجم نمونه معادل 110 نفر بوده و تحلیل داده­ها با نرم‌افزار SPSS انجام گرفته است. طبق نتایج، رضایتمندی از کیفیت زندگی در حد متوسط 5>72/2>1، با میانة نظری 3 ارزیابی شد. همچنین، در سطح اطمینان 95 درصد ابعاد اعتماد غیررسمی، اعتماد تعمیم­یافته، اعتماد رسمی، احساس امنیت، حمایت اجتماعی، همیاری، وساطت اجتماعی، مشارکت اجتماعی، همکاری و انسجام اجتماعی، بر رضایتمندی تأثیر مثبت و معنادار دارند. براساس نتایج رگرسیون چندگانه، متغیر وابسته به‌طور مستقیم از متغیرهای اعتماد غیررسمی، حمایت اجتماعی، همیاری، مشارکت اجتماعی و اعتماد رسمی، تأثیر می­پذیرد و این متغیرها حدود 52 درصد تغییرات متغیر وابسته را تبیین می­کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. اباذری، یوسفعلی، و همکاران (1383). رضایت از زندگی و ارزیابی اجتماعی، کارگاه تحلیل یافته‌­های پیمایش ارزش­ها، طرح­های ملی.
  2. اسماعیلی، رضا (1385). بررسی شاخص­های توسعۀ اجتماعی و سطح‌بندی آن در شهرستان­های استان اصفهان. پایان‌­نامة دکتری، دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان.
  3. اونق، نازمحمد (1384). سرمایة اجتماعی و کیفیت زندگی. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد برنامه‌ریزی و رفاه، دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
  4. ایراندوست، کیومرث (1389). سکونتگاه­های غیررسمی و اسطورة حاشیه‌نشینی. شهرداری تهران.
  5. اینگلهارت، رونالد (1384). تحولفرهنگیدرجامعةپیشرفتةصنعتی. ترجمة مریم وتر، تهران: کویر.
  6. پیران، پرویز (1366 و 1367). شهرنشینی شتابان و ناهمگون. اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره‌های 15 تا 23.
  7. پیران، پرویز (1382). باز هم در باب اسکان غیررسمی. فصل‌نامة هفت‌شهر، سال 3، شماره‌های 9 و 10، صفحات 24-7.
  8. پیران، پرویز، موسوی، میرطاهر، و شیانی، ملیحه (1385). کار پایة مفهومی و مفهوم­سازی سرمایة اجتماعی با تأکید بر شرایط ایران. فصل‌نامة رفاه اجتماعی، شمارة 23، صفحات 44-9.
  9. پیری، عیسی، و رضاییان، مهدی (1393). امکان‌سنجی توانمندسازی سکونتگاه­های غیررسمی بر بنیان سیاست­های دارایی مبنای توسعة اجتماعات محلی. فصل‌نامة مطالعات شهری، شمارة 10/ف، صفحات 72-63.
  10. تقی‌لو، فرامرز (1385). رابطة بین سرمایة اجتماعی و امنیت اجتماعی. فصل‌نامة مطالعات راهبردی، شمارة 32، صفحات 258-239.
  11. چلبی، مسعود (1375). جامعه‌­شناسی نظم. تهران: نشر نی.
  12. خوشفر، غلامرضا، خواجه شاهکوهی، علیرضا، کرمی، شهاب، و بارگاهی، رضا (1392). بررسی رابطة بین سرمایة اجتماعی و کیفیت زندگی در نواحی شهری. مجلةآمایشجغرافیاییفضا، شمارة 9، صفحات 178-151.
  13. شریفیان ثانی، مریم و سعیدآبادی، امیر (1385). سرمایة اجتماعی به مثابة یک سیستم پیچیده، فصل‌نامة رفاه اجتماعی، صفحات 65­­-45.
  14. شفیعا، محمدعلی، و شفیعا، سعید (1391). بررسی رابطة توسعة پایدار اجتماعی و سرمایة اجتماعی. نشریة جامعه‌شناسی کاربردی، شمارة 46، صفحات 164-139.
  15. شکری فیروزجاه، پری، و غنی‌پور، مهدی (1395). بررسی و تحلیل کیفیت محیط زندگی در سکونتگاه­های غیررسمی. فصل‌نامة جغرافیایی سرزمین، شمارة 51، صفحات 66-51.
  16. شیعه، اسماعیل، حبیبی، کیومرث، و کمالی‌نسب، حامد (1389). الگوی شناسایی سکونتگاه­های غیررسمی با به‌کارگیری مدل AHP در محیط GIS نمونة شهر کرج. آرمان‌شهر، شمارة 4، صفحات 85-77.
  17. شیعه، اسماعیل، حبیبی، کیومرث، و کمالی‌نسب، حامد (1390)، فرایند شکل‌گیری و گسترش سکونتگاه‌های غیررسمی، مسکن و محیط روستا، شمارة 133، صفحات 48-39.
  18. صادقی، رسول، و نقدی، اسدالله (1385). حاشیه‌نشینی چالشی فراروی توسعة پایدار شهری. جامعه‌­شناسی و علوم اجتماعی، شمارة 20، صفحات 234-213.
  19. صرافی، مظفر (1387). به سوی تدوین راهبرد ملی ساماندهی اسکان غیررسمی. فصلنامة هفت‌شهر، شماره‌های 9 و 10، صفحات 6-3.
  20. عظیمی، آزاده (1389). شاخص­های کیفیت زندگی شهری. مجلة شوراها، شمارة 55، صفحات 8-4.
  21. عظیمی، مژگان (1382). رابطةرضایتاززندگیودینداریدربیندانش‌آموزان. مشهد: اداره تحقیقات آموزش و پرورش خراسان.
  22. علیخواه، فریدون (1383). سنجشمفاهیماساسیعلوماجتماعی. تهران: طرح­های ملی.
  23. غفاری، غلامرضا، و اونق، نازمحمد (1385). سرمایة اجتماعی و کیفیت زندگی: مطالعة موردی شهر گنبد کاووس. مطالعات اجتماعی ایران، شمارة 1، صفحات 199-159.
  24. فیلد، جان (1388). سرمایة اجتماعی. ترجمة غلامرضا غفاری، چاپ دوم، تهران: کویر.
  25. قادری، احمد، و تقوی، نعمت‌الله (1392). بررسی رابطة سرمایة اجتماعی با کیفیت زندگی شهروندان شهر سقز. مطالعات جامعه‌شناسی، شمارة 19، صفحات 126-111.
  26. قرخلو، مهدی؛ عبدی ینگی کند، ناصح، و زنگنه شهرکی، سعید (1388). تحلیل سطح پایداری شهری در سکونتگاه­های غیررسمی. پژوهش­هایجغرافیایانسانی، شمارة 69، صفحات 16-1.
  27. قهرمان، آرش (1389). بررسی مفهوم رضایت از زندگی و سنجش آن در میان دانشجویان دختر و پسر. دوفصل‌نامةتخصصی پژوهشجوانان، فرهنگو جامعه، شمارة 4، صفحات 106-81.
  28. گیدنز، آنتونی (1377). پیامدهای مدرنیته. ترجمة محسن ثلاثی، تهران: مرکز.
  29. ماجدی، سید مسعود، و لهسایی‌زاده، عبدالعلی (1385)، بررسی رابطة بین متغیرهای زمینه‌ای، سرمایة اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی. روستا و توسعه، دورة 9، شمارة 4، صفحات 135-91.
  30. محسنی، منوچهر (1380).بررسیآگاهی­هانگرش­هاورفتارهایاجتماعی فرهنگیدرایران. تهران: دبیرخانة شورای فرهنگ عمومی.
  31. محمدی، محمدعلی (1384). سرمایة اجتماعی و سنجش آن. تهران: دانشگاه علوم بهزیستی.
  32. معیدفر، سعید، و ذهانی، قربانعلی (1384). بررسی میزان نارضایتی شغلی معلمان و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن. مجلة جامعه‌شناسی ایران، شمارة 1، صفحات 150-135.
  33. نایبی، هوشنگ (1375). سنجشمیزاناحساسخوشبختیسرپرستانخانوارهایتهرانی، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد، رشتة جامعه‌شناسی، تهران: مرکز پژوهش‌های بنیادی وزارت ارشاد.
  34. نوابخش، مهرداد، و فدوی، جمیله (1387). بررسی ابعاد سرمایة اجتماعی و نقش آن در توسعة شهری. پژوهش­نامة علوم اجتماعی، شمارة 3، صفحات 47-25.
  35. نوغانی، محسن، اصغرپور، احمدرضا، کرمانی، مهدی، و صفا، شیما (1387). کیفیت زندگی شهروندان و رابطة آن با سرمایة اجتماعی. مجلة علوم اجتماعی، سال 5، صفحات 140-111.
  36. وصالی، سعید، و توکل، مهدی (1391). بررسی تأثیر سرمایة اجتماعی بر کیفیت زندگی در شهر تهران. نشریة مطالعات شهری، سال 2، شمارة 2، صفحات 220-197.
    1. Adams, D. )1969(. Analysis of life satisfaction index. Journal of Gerontology, 24(4), 470-474.
    2. Adler, P., & Kwon, S. (2000). Social capital: The good, The Bad and the Ugly. Boston: Butterworth-Heinemann Press.
    3. Australian Bureau of Statistics (2003). ABSDraft Social Capital Indicators for Discussion at Workshop. Wednesday 4th June.
    4. Bourdieu, P. (1986). The forms of capital, Handbook of Theory and Research for Sociology of Education. N. Y. Greenwood Press.
    5. Bowling, A. (1997). Measuring health: A review of quality of life measurement scales. Main Head: Open University Press.
    6. Brehm, J., & Rahn, W. (1997). Individual level evidence for the causes and consequence of social capital. Journal of political Science, 41, 888-1023.
    7. Buck, N. (2005). social cohesion in cities. In Changing Cities: Rethinking Urban competitiveness, London: Palgrave Macmillan, pp.44-61.
    8. Coleman, J. S. (1990). Equality and Achievement in Education. San Francisco: West View Press.
    9. Costanza, R. (2007). Quality of Life: An approach integrating opportunities, human needs, and subjective well-being. Ecological Economics, 61(2-3), 267-276.
    10. Cutter, S. L. (1985). Rating place: A geographers view onquality of life. Resource Publication in Geography The Association Of American Geographers.
    11. Drukker, M. C., & Kaplan, A. (2003). Children's Health-related Quality of Life. Social Science andMedicine, 57(5), 825-841.
    12. Edwards, R. W. (2004). MeasuringSocial Capital, An Australian Framework and Indicators. Canberra Time, the Australian Bureau of Statistics.
    13. Fokuyama, F. (1997). Social capital. Oxford: Brasenose College.
    14. Grootaert, L. (2005). Measuring social capital an integrated questionnaire, World Bank Working Paper.
    15. Harper, R., & Kelly, M. (2003). Measuring social capital in the United Kingdom. London: Office for National Statistics.
    16. Harpham, T. (1994). Urbanization and mental health in developing countries: A research role for social scientists, public health professionals and social psychiatrists. Social Science and Medicine, 39(2), 233-245.

Kellett, P. (2011). Contemporary vernaculars: Informal housing processes and vernacular theory. ISVS e-Journal, 2(1), 1-11.

Krishna, A., & Shrader, E. (2000). Cross-Cultural Measure of Social capital. Washington DC: World Bank Social Capital Initiative Paper.

Lackland, D. (2001). Satisfaction with Life among International Students: An Exploratory Study. Social Indicators Research, 53(2), 315-37.

  1. Lee, Y. J. (2008). Subjective Quality of Life Measurement in Taipei, Building and Environment, 43(7), 1205-1215.
  2. Li, Y., Savage, M., & Pickles, A. (2003). Social Capital and Social Exclusion in England. British Journal of Socioligy, 54, 497-526.
  3. Marans, R. W. (2003). Understanding environmental quality through quality of life studies. Landscape and Urban Planning.
  4. Marmot, M., & Bell, R. (2011). Socialdeterminants and dental health. Adv DentRes, 23(2), 201-206.
  5. Michelson, W. (2001). An empirical analysis of urban environmental preference. Institute of Planners, 31, 355-360.
  6. Mignone, J. (2003). Measuring social capital. Ottawa, Ed., and C. I. Information, Trans. Ottawa, Measuring social capital.
  7. Nahapiet, J., & Ghoshal, S. (1998). Social capital. Academy of Management Review, 23(2), 242-260.
  8. Nassar, D. M., & Elsayed, H. G. (2017). From informal settlements to sustainable communities. Alexandria Engineering Journal, 15, 993-999.
  9. Onyx, J., & Bullen, P. (2000). Sources of social capital. Social Capital and Public Policy in Australia, 105-134.
  10. Onyx, J., & Bullen, P. (1998). Measuring social capital in five communities in NSW. Centre for Australian Community Organizations and Management, Working Paper Series.
  11. Paxton, P. (1999). Is social capital declining in the United States?. American Journal of Sociology, 105, 88-127.
  12. Putnam, R. (1993). Making Democracy Work: Civic Tradition in Modern Italy. Princeton: Princeton University Press.
  13. Putnam, R. (1995). Bowling alone: Americas declining social capital. Journal of Democracy, 6, 65-78.
  14. UN-Habitat (2013). The State of the World Cities Report 2012/13.
  15. UN-Habitat (2014). Street as tools for urban transformation in slums: A street- led approach to city-wide slum upgrading. Nairobi, Kenya: United Nation human settlement program.
  16. Stone, W. (2001). Measuring social capital. Melborn: Australian Institute of Family Studies.
  17. Turksrer, A. N. E., & Atalik, G. (2001). Possibilities and limitations for the measurement for the quality of life in urban areas. Social Indicators Research, 53(2), 168-187.
  18. Turner, J. F. C. (1982). Issues in Self-Help and Self-Managed Housing. In Ward, P. (ed.) Self-Help housing: A critique, London: Mansell, pp.99-113.
  19. Whiteford, H. (2000). Human capital, social capital and mental health. World Federation for Mental Health.
  20. World Bank (1998). The initiative of defining, monitoring and measuring social capital. Social Capital Initiative Working Paper, Washington DC.
مجله علمی
دوره 5، شماره 2
تیر 1397
صفحه 233-261

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار